آمریکا به دنبال حذف گاز ایران از ترکیه / زیرساخت ترکیه برای واردات LNG از آمریکا هنوز آماده نیست
به گزارش نبض بازار ، بازار انرژی منطقه در آستانه تحولات مهمی قرار گرفته است؛ ترکیه با چشمانداز تبدیل شدن به هاب انرژی و بهرهگیری از موقعیت ژئوپلیتیک، مسیر خود را برای تقویت اتحاد با کشورهای ترکزبان و افزایش صادرات گاز از منابع مختلف دنبال میکند. در این میان، ایران با بهرهگیری از خطوط لوله موجود، ظرفیت تبدیل گاز به برق و محصولات پتروشیمی و توسعه فناوری LNG، برنامههایی برای مقابله با تحریمها و حفظ سهم خود در بازار انرژی دارد، بدون آنکه پایان قرارداد با ترکیه به معنای کاهش منافع اقتصادی باشد.
محمدصادق مهرجو، کارشناس انرژی، در گفتوگو با «نبض بازار» با اشاره به پایان قریبالوقوع قرارداد ۲۵ ساله صادرات گاز ایران به ترکیه و پیشنهاد آمریکا به آنکارا برای جایگزینی گاز ایران با الانجی آمریکایی و افزایش واردات از آذربایجان گفت: چنین سناریویی در کوتاهمدت عملی نیست و ترکیه در عین حال، رقیب قدرتمندی برای ایران در بازار انرژی منطقه محسوب میشود.
مهرجو با بیان اینکه جزئیات دقیق تمدید یا پایان قرارداد باید از مدیریت صادرات و مبادلات گازی استعلام شود، احتمال فشار واشنگتن بر ترکیه را بالا دانست. او تصریح کرد: «آمریکا همانگونه که عراق را برای قطع واردات برق و گاز از ایران تحت فشار قرار داد، ممکن است به ترکیه نیز فشار بیاورد. هدف اصلی واشنگتن، وادار کردن ایران به مذاکره و پذیرش شروط خود است.»
به گفته این کارشناس انرژی، واردات گاز طبیعی مایع (LNG) با گاز خط لوله تفاوت اساسی دارد و به بنادر مجهز و فرآیند تبدیل مایع به گاز نیاز دارد. مهرجو افزود: «ترکیه در حال حاضر چنین زیرساختی ندارد و تنها در صورت سرمایهگذاری مستقیم آمریکا میتواند آن را فراهم کند؛ بنابراین اجرای این طرح در کوتاهمدت بعید است.» او در عین حال احتمال افزایش واردات گاز ترکیه از آذربایجان را ممکن دانست.
تلاش ترکیه برای هاب شدن در انرژی
مهرجو با اشاره به تحرکات اخیر ترکیه برای تقویت اتحادیه کشورهای ترکزبان و گسترش همکاریهای اقتصادی، گفت: «ترکها در پی اجرای پروژه انتقال گاز ترکمنستان از طریق دریای خزر به آذربایجان و سپس ترکیه هستند تا مسیر صادرات گاز ترکمنستان به اروپا فراهم شود.» به گفته او، این سیاست در راستای تلاش ترکیه برای تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه است.
وی افزود: همانطور که ایران به دنبال جایگاه محوری در بازار انرژی است، ترکیه نیز با تکیه بر موقعیت جغرافیایی و نبود محدودیتهای ناشی از تحریمها، مسیر خود را برای تبدیل شدن به قدرت منطقهای در حوزه انرژی هموار کرده است. مهرجو با توصیف ترکیه به عنوان «رقیب بسیار قدرتمند ایران»، گفت: «در میان کشورهای خاورمیانه، ترکیه یکی از اقتصادهای پیشرو در حوزه انرژی است و از نبود قوانین دستوپاگیر ناشی از تحریمها بهرهمند است.»
از خط لوله صلح تا صادرات برق؛ مسیرهای جایگزین برای گاز ایران
در پاسخ به پرسشی درباره بازارهای جایگزین صادرات گاز، مهرجو به طرح خط لوله صلح میان ایران و پاکستان اشاره کرد و گفت: «ایران از سالها پیش به دنبال احیای این خط لوله بوده و در صورت تأمین گاز مازاد، میتواند گاز را به اشکال دیگر از جمله برق تبدیل و صادر کند.» او با تأکید بر موقعیت ژئوپلیتیک ممتاز ایران افزود: «در جنوب کشور بازارهای پرمصرفی مانند عراق، افغانستان، پاکستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس قرار دارند و در شمال نیز تولیدکنندگان گاز که میتوانند در زنجیره مبادله انرژی با ایران نقش داشته باشند.»
مهرجو تصریح کرد ایران میتواند با توسعه فناوری الانجی یا احداث نیروگاههای با بهرهوری بالا، گاز روسیه را دریافت و پس از تبدیل، به کشورهای آسیایی صادر کند. همچنین به گفته او، قرارداد تهاتر گاز و برق با ارمنستان الگوی موفقی است که میتواند برای سایر کشورها نیز بهکار گرفته شود.
این کارشناس انرژی در ادامه، تحریمها را اصلیترین چالش صادرات گاز ایران دانست و گفت: «زیرساختهای خط لوله و ظرفیت صادرات تا ۴۰ میلیون مترمکعب در روز وجود دارد، اما محدودیتهای ناشی از تحریم مانع بهرهبرداری کامل است.» او تأکید کرد: «در صورت قطع صادرات گاز به ترکیه، میتوان گاز را به نیروگاهها اختصاص داد و از واردات چند میلیارد دلاری گازوئیل و بنزین جلوگیری کرد. تجارت فرآوردههای نفتی نسبت به نفت خام و گاز، سودآورتر و تحریمپذیری کمتری دارد.»
قطع صادرات به ترکیه به معنای زیان نیست
مهرجو در بخش دیگری از سخنانش، تشکیل «سازمان مدیریت و بهینهسازی مصرف انرژی» را اقدامی ضروری دانست و گفت: «ایران انرژی کافی تولید میکند، اما هدررفت در نیروگاهها، شبکههای انتقال و توزیع برق و گازسوزی بالاست. وزارت نفت برنامه دارد تا سال ۱۴۰۷ گازسوزی را به صفر برساند.»
وی افزود: «اگر بتوانیم گازهای هدررفته را به برق تبدیل و در صنایع یا حتی مزارع استخراج ارز دیجیتال استفاده کنیم، ضمن ایجاد درآمد ارزی، میتوانیم بخشی از اثر تحریمها را دور بزنیم.» مهرجو با اشاره به موقعیت استراتژیک ایران گفت: «ایران میان دو دریا، خزر و خلیج فارس، قرار گرفته و شرق و غرب آسیا را به هم متصل میکند؛ این موقعیت ممتاز، ظرفیت تبدیل گاز به محصولات پتروشیمی و صادرات آن را فراهم کرده است.»
این کارشناس انرژی در پایان تأکید کرد قطع صادرات گاز به ترکیه به معنای از دست رفتن منافع ایران نیست، زیرا کشور میتواند گاز را به محصولات پتروشیمی با ارزش افزوده بالا تبدیل و بدون نیاز به تخفیف یا مواجهه با رقابت شدید، ارزآوری قابل توجهی برای اقتصاد ایجاد کند. او گفت: «قیمتگذاری گاز برخلاف نفت، منطقهای است و در شرایط فعلی، صادرات ۳۰ سنتی گاز از فروش با نرخهای داخلی بسیار بهصرفهتر است؛ مفت بودن قیمت گاز، نسبی است و باید در چارچوب واقعیت بازار سنجیده شود.»