سفر مسعود پزشکیان به نیویورک، بازگشت تحریم ها را متوقف میکند؟ / آیا دیدار با ترامپ ممکن است؟
به گزارش نبض بازار، دومین سفر مسعود پزشکیان به نیویورک، در شرایطی پرتنش و در آستانه بازگشت تحریم های سازمان ملل انجام میشود.
ساختار قدرت در ایران بهگونهای است که تصمیمهای کلان سیاست خارجی و پروندههای مهمی مثل برجام و تحریم ها، مستقیما در دست رهبری و شورای عالی امنیت ملی قرار دارد. رئیسجمهور و وزارت خارجه در این میان، بیشتر نقش مجری دارند تا تصمیمساز.
همین محدودیتها باعث میشود انتظار لغو یا حتی کاهش تحریم ها با یک سخنرانی یا چند دیدار در حاشیه اجلاس چندان واقعبینانه نباشد. با این حال، نباید فراموش کرد که تغییر لحن دیپلماتیک و باز کردن کانالهای گفتوگو میتواند در فضای روانی بازارها اثرگذار باشد.
تجربه نشان داده است که حتی خبر از سر گرفته شدن مذاکرات یا تماسهای دیپلماتیک، میتواند بلافاصله در نرخ ارز و بورس تهران بازتاب پیدا کند؛ بیآنکه هنوز توافقی عملی شده باشد.
تجربه گذشته و درسهای اقتصادی
روسایجمهور پیشین در سفرهای خود به نیویورک بیشتر تصویر خاصی از ایران در اذهان عمومی جهان ساختهاند تا اینکه دستاورد ملموسی برای اقتصاد داخلی به همراه بیاورند. حضور سیدمحمد خاتمی در صحن سازمان ملل، توانست تصویر مثبتتری از ایران بسازد، اما عملاً در حوزه تحریم ها و برخی مسائل دیپلماتیک با کشورهای دیگر گشایشی اتفاق نیفتاد.
محمود احمدینژاد با سخنرانیهای جنجالی فضای سیاسی را ملتهبتر کرد و نتیجه آن، تشدید فشارهای اقتصادی بود. حسن روحانی در نخستین حضور خود توانست زمینه تماس با اوباما را فراهم کند و همین ارتباط، بعدتر به مذاکرات هستهای و کاهش نسبی تحریم ها انجامید. در نتیجه این تغییرات، برای مدتی صادرات نفت ایران افزایش یافت و اقتصاد نفس تازهای کشید.
سیدابراهیم رئیسی، اما در سفرهای خود به نیویورک، بیشتر بر نقد آمریکا تمرکز کرد و هیچ دستاورد مشخصی در حوزه تحریم ها و مبادلات بانکی به دست نیاورد. این مرور تاریخی نشان میدهد که هرچند رؤسایجمهور اختیار ایجاد تغییری در سیاست کلان کشور را ندارند، اما نوع رویکرد آنها میتواند زمینهساز فرصت یا تهدید اقتصادی شود.
انتظارات از مسعود پزشکیان؛ دیپلماسی نرم و پیام به بازارها
پزشکیان، چهاردهمین رئیس دولت ایرانف با شعار کاهش تنشها و بازگشت به گفتوگو روی کار آمد، اما در این زمینه دستاورد چندانی نداشته است. حالا و در آستانه اعمال مکانیسم ماشه، بازارها در داخل، بهویژه بازار ارز و سرمایه، به دقت سفر او را رصد میکنند.
سرمایهگذاران داخلی و فعالان اقتصادی میخواهند بدانند آیا حضور مسعود پزشکیان در نیویورک، به معنای گشایش احتمالی در آینده است یا صرفا رویدادی تشریفاتی. حتی اگر توافقی در حاشیه نشست سازمان ملل به دست نیاید، اعلام دیدارها و گفتوگوها میتواند برای مدتی فشار روانی بر بازار ارز را کاهش دهد.
در شرایطی که انتظارات تورمی همچنان بالاست، هر نشانهای از تعامل میتواند بخشی از تقاضای احتیاطی ارز را مهار کند. به همین دلیل، سفر پزشکیان هرچند بهظاهر اتفاقی سیاسی است، اما میتواند پیامدهای اقتصادی کوتاهمدت و میانمدت داشته باشد.
مکانیسم ماشه و چشمانداز مبادلات ایران
یکی از مهمترین نگرانیها در شرایط فعلی، فعال شدن مکانیسم ماشه توسط سه کشور اروپایی است. بازگشت تحریم های سازمان ملل، نهتنها فضای حقوقی تجارت ایران را سختتر میکند، بلکه شرکتهای بینالمللی را حتی بیش از گذشته از همکاری با ایران بازمیدارد.
برای کشوری که وابسته به صادرات نفت و واردات گسترده کالاهای اساسی است، این موضوع بهطور مستقیم بر قیمتها و تورم داخلی اثر میگذارد؛ بنابراین هر تلاشی از سوی مسعود پزشکیان برای متوقف کردن یا حتی به تأخیر انداختن این روند، ولو در حد رایزنیهای حاشیهای، برای اقتصاد ایران اهمیت دارد. هرچند ابزار او در این زمینه محدود است، اما ایجاد فضای گفتوگو شاید بتواند فشارهای فوری را کاهش دهد.
آیا دیدار با ترامپ ممکن است؟
بازگشت ترامپ به قدرت در آمریکا، احتمال گفتوگو یا دیدار میان او و مقامات ایرانی را دوباره مطرح کرد. حالا که ایران تحت فشار اعمال مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم های سازمان ملل قرار دارد، درخواست شخصیتهای سیاسی از رئیس دولت چهاردهم برای چنین اقدامی افزایش یافته. واقعیت، اما این است که ساختار تصمیمگیری در ایران بهسادگی چنین مجالی را نمیدهد.
در عین حال در صورتی که دیداری، هر چند کوتاه بین دونالد ترامپ و مسعود پزشکیان رخ دهد، حتی اگر حاصل آن، تنها یک عکس مشترک باشد، میتواند بازارهای جهانی نفت را تکان دهد و انتظارات در اقتصاد ایران را دگرگون کند.
با وجود این، نشانهها حاکی از آن است که چنین دیداری در دستور کار هیأت ایرانی نیست و تهران تمایلی به باز کردن این پرونده پرهزینه در فضای داخلی ندارد.
احتمال خروج ایران از انزوای سیاسی و اقتصادی
سفر پزشکیان به نیویورک اگرچه نمیتواند در کوتاهمدت گرهی از تحریم ها باز کند، اما برای اقتصاد ایران بیتأثیر نخواهد بود. لحن و رفتار او میتواند فضای روانی بازارها را تغییر دهد، سیگنالهایی برای فعالان اقتصادی بفرستد و دستکم از انزوای کامل در عرصه جهانی جلوگیری کند.
این سفر بیشتر از آنکه محل تصمیمگیری باشد، مجالی برای پیامرسانی است؛ سیگنالهایی که اثر آنها نه در متن توافقها، بلکه در نرخ ارز، انتظارات تورمی و امید یا ناامیدی فعالان اقتصادی دیده میشود.
برای اطلاعات بیشتر، مطالعه گزارش شورای امنیت به تمدید معافیت تحریم های ایران رای نداد پیشنهاد میشود.