شورای امنیت به تمدید معافیت تحریم های ایران رای نداد/مکانسیم ماشه کی فعال می شود؟
به گزارش نبض بازار،شورای امنیت سازمان ملل متحد روز جمعه ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۵ (۲۸ شهریور ۱۴۰۴) پیشنویس قطعنامه تمدید معافیتهای تحریمها علیه ایران را رد کرد. این قطعنامه که توسط کره جنوبی، رئیس دورهای شورای امنیت، و بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ارائه شده بود، هدف داشت روند لغو تحریمها علیه ایران را ادامه دهد اما با ۴ رأی موافق، ۹ رأی مخالف و ۲ رأی ممتنع به شکست انجامید. این نتیجه راه را برای بازگشت خودکار تحریمهای سازمان ملل علیه ایران هموار کرد که از ۵ مهر ۱۴۰۴ (۲۶ سپتامبر ۲۰۲۵) اجرایی خواهد شد.
ترکیب آرای شورای امنیت؛ شکاف عمیق میان اعضا
در رأیگیری مذکور، چهار کشور شامل چین، روسیه، پاکستان و الجزایر به تمدید معافیتها رأی مثبت دادند. در مقابل، ۹ کشور از جمله بریتانیا، فرانسه، ایالات متحده و چند کشور دیگر به پیشنویس قطعنامه رأی منفی دادند و دو کشور گویان و کره جنوبی نیز رأی ممتنع داشتند. این نتایج نشان از شکاف عمیق و گسترده میان اعضای شورای امنیت دارد و بازتابدهنده تضاد منافع و مواضع سیاسی بین قدرتهای جهانی است. روسیه و چین که همواره در برابر فشارهای غرب از ایران حمایت کردهاند، در مقابل کشورهای غربی قرار گرفتند که خواستار بازگرداندن تحریمها شدند.
مکانیسم ماشه؛ ابزار بازگشت تحریمها
پس از عدم تمدید معافیتها، سه کشور اروپایی شامل فرانسه، آلمان و بریتانیا در تاریخ ۲۸ اوت ۲۰۲۵ روند مکانیسم ماشه را فعال کردند. این مکانیزم که در توافق هستهای سال ۲۰۱۵ گنجانده شده، در صورت عدم توافق دیپلماتیک ظرف ۳۰ روز، تحریمها را به طور خودکار و بدون نیاز به رأیگیری جدید بازمیگرداند. با پایان این دوره ۳۰ روزه در ۵ مهرماه، تحریمها علیه ایران بار دیگر اجرایی میشوند.
پایگاه خبری اکسیوس گزارش داد که قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران از یکشنبه ۵ مهر ۱۴۰۴ (۲۶ سپتامبر ۲۰۲۵) و از ساعت ۰۴:۳۰ بامداد دوشنبه به وقت تهران دوباره اجرایی خواهد شد.
اظهارات نمایندگان و واکنشها در جلسه شورای امنیت
جلسه شورای امنیت که به بررسی این موضوع اختصاص داشت، شاهد جدال شدید میان طرفین بود. نماینده روسیه، واسیلی نبنزیا، با تاکید بر اینکه کشورهای امضاکننده توافق هستهای حق ندارند تحریمهای سازمان ملل را دوباره علیه ایران اعمال کنند، اقدام سه کشور اروپایی برای فعالسازی مکانیسم ماشه را غیرقانونی و فاقد مشروعیت خواند. او این روند را نوعی «باجگیری سیاسی» از کشوری مستقل توصیف کرد و خواستار تمدید معافیتها به مدت ۶ ماه شد.
از سوی دیگر، نمایندگان بریتانیا، فرانسه و آمریکا، بازگشت تحریمها را براساس قطعنامه ۲۲۳۱ قانونی دانستند. نماینده بریتانیا با اشاره به تعهدات کشورهای اروپایی، فعالسازی مکانیسم ماشه را گامی قانونی و ضروری عنوان کرد. سفیر فرانسه نیز با تاکید بر غنیسازی اورانیوم توسط ایران تا ۴۸ برابر سطح مجاز، ایران را متهم به نقض تعهدات برجامی کرد و هشدار داد که نظام منع اشاعه هستهای در معرض خطر قرار گرفته است. نماینده آمریکا هم ضمن اعلام آمادگی برای مذاکره مستقیم با ایران، مدعی شد که تهران شرایط لازم برای تمدید تعلیق تحریمها را فراهم نکرده است.
نماینده پاکستان و الجزایر نیز به عنوان اعضای غیرمتعهد شورای امنیت خواستار حفظ فضا برای دیپلماسی و پرهیز از تشدید تنشها شدند و فعال کردن مکانیسم ماشه را اقدامی پیچیدهکننده خواندند.
موضع ایران؛ رد قاطع بازگشت تحریمها و آمادگی برای مقابله
نماینده ایران در سازمان ملل، امیرسعید ایروانی، با رد اقدام تروئیکای اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) برای بازگرداندن تحریمها، آن را «تجاوز به قوانین بینالملل و شورای امنیت» خواند و اعلام کرد که ایران این اقدام را کاملاً غیرقانونی میداند و پاسخ مقتضی را خواهد داد. وی همچنین بر ادامه مسیر برنامه هستهای صلحآمیز کشور تاکید کرد و هشدار داد که این اقدام اروپاییها به افزایش تنشها و از بین رفتن فضای مذاکره منجر شده است.
بازگشت تحریمهای سازمان ملل میتواند پیامدهای مهم اقتصادی و سیاسی برای ایران داشته باشد. فشارهای اقتصادی ناشی از تحریمها احتمالاً شرایط داخلی ایران را دشوارتر کرده و جایگاه تهران در مذاکرات بینالمللی را تضعیف خواهد کرد. از سوی دیگر، شکست تمدید معافیتها و فعالسازی مکانیسم ماشه نشاندهنده عمق تفرقه و اختلاف نظر میان اعضای شورای امنیت درباره پرونده هستهای ایران است و پیچیدگی مسیر دیپلماسی را افزایش میدهد.
علاوه بر این، تداوم فشارهای بینالمللی و بازگشت تحریمها ممکن است به تشدید تنشها و بیثباتی منطقهای دامن بزند و ریسک رویاروییهای سیاسی و امنیتی را بالا ببرد. با این حال، برخی اعضای شورا همچنان بر اهمیت حفظ کانالهای دیپلماتیک تاکید دارند و معتقدند که ۳۰ روز باقیمانده فرصت آخر برای گفتوگو و یافتن راهحل مسالمتآمیز است.