بازار سیاه گازوئیل/ قیمت گازوئیل در بازار سیاه به ۹۰ هزار تومان رسید
به گزارش «نبض بازار»، در حالی که قیمت رسمی گازوئیل سهمیهای هر لیتر ۳۰۰ تومان است و قیمت گازوئیل آزاد در بازار حدود ۶۰۰ تومان به ازای هر لیتر تعیین شده، اما در بازار سیاه این سوخت تا ۹۰ هزار تومان نیز فروخته میشود. این اختلاف فاحش قیمت، انگیزه سودجویی و قاچاق را افزایش داده و همزمان فشار اقتصادی و کمبود سوخت را بر مصرفکنندگان واقعی تحمیل میکند. علاوه بر این، دسترسی به گازوئیل به راحتی امکانپذیر نیست و فروش داخلی محدود شده است، بهطوری که بسیاری از مصرفکنندگان کوچک و متوسط با مشکلات جدی مواجهاند.
در تاریخ ۹ اسفند ۱۴۰۳، مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران، در نشستی با مدیران دستگاههای دولتی جنوب غرب استان تهران، به موضوع قاچاق سوخت پرداخت و اظهار داشت: «قیمت گازوئیل الان هر لیتری ۳۰۰ تومان است، اما در بازار سیاه تا ۷۰ هزار تومان فروخته میشود». وی افزود: «یک عده اصلاً کار نمیکنند و دنبال قاچاق سوخت هستند. چرا باید بگذاریم سرمایه ملی قاچاق شود؟ باید به فکر همه مردم باشیم، نه اینکه هر کسی در گوشهای به دنبال چپاول سرمایه ملی باشد. ما نظارهگر قاچاق سوخت نخواهیم بود و اجازه نخواهیم داد این اتفاق بیافتد».
پزشکیان با تأکید بر لزوم شفافیت و نظارت دقیقتر بر توزیع سوخت افزود: «اگر قرار باشد سهمی داده شود، باید به نیازمند واقعی داده شود، نه اینکه پولدارها آب و برق و گاز بیشتری مصرف کنند و گرانی و تورم به گردن فقرا و محرومانی بیافتد که نمیتوانند از این سرمایه ملی استفاده کنند». این اظهارات رئیسجمهور ایران در پی افزایش نگرانیها درباره قاچاق سوخت و تأثیرات منفی آن بر اقتصاد کشور مطرح شد.
اما تحقیقات خبرنگار «نبض بازار» نشان میدهد که با گذشت شش ماه از صحبتهای پزشکیان، نه تنها تغییر قابل توجهی در وضعیت بازار رخ نداده بلکه دسترسی به گازوئیل برای مصرفکنندگان کوچک و متوسط دشوارتر هم شده است. یکی از فروشندگان در گفتگو با خبرنگار ما اعلام کرد: «حتی خرید به صورت تریلی هزینه بسیار بالایی دارد و در بازار آزاد، قیمت هر لیتر گازوئیل میتواند تا ۸۰ تا ۹۰ هزار تومان هم برسد. این مسیر عمدتاً برای شرکتهای بزرگ صنعتی مناسب است و دسترسی برای مصرفکنندگان کوچک بسیار محدود است».
خرید گازوئیل سخت شد
یکی از صنعتگران در گفتگو با نبض بازار گفت:برخی صنایع برای حفظ تولید، مجبور به استفاده از سوخت جایگزین یعنی گازوئیل میشوند. اما تهیه این سوخت نیز دشوار است و قیمت آن در بازار آزاد و قاچاق بسیار بالاست.صنعتگران مجبورند گازوئیل قاچاق را با نرخهای بسیار بالاتر از قیمت رسمی تهیه کنند تا تولیدشان متوقف نشود. قیمتها بسته به شرایط منطقه بین ۱۵ تا ۲۵ هزار تومان و در برخی گزارشها حتی تا ۷۰ تا ۸۰ هزار تومان برای هر لیتر اعلام شده است. این در حالی است که قیمت رسمی گازوئیل سهمیهای حدود ۳۰۰ تومان و آزاد ۶۰۰ تومان است.
با توجه به قطع مکرر برق صنایع، بسیاری از تولیدکنندگان کوچک برای ادامه فعالیت مجبور به استفاده از موتوربرقهای گازوئیلی شدهاند. این موتوربرقها که جایگزین برق اصلی میشوند، نیازمند گازوئیل با حجم قابل توجه هستند و تهیه آن برای صنایع کوچک و متوسط بسیار دشوار است.
استفاده از موتوربرقها علاوه بر هزینه بالای سوخت، فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان وارد میکند و بر افزایش قیمت تمامشده محصولات و رکود صنعت تأثیرگذار است. به گفته فعالان صنعت تهویه و مطبوع، توقف تولید یا کاهش تولید بخشی از کارخانهها به دلیل کمبود انرژی و گازوئیل، اجتنابناپذیر شده و برخی تولیدکنندگان مجبور شدهاند مجموعه تولید خود را برای مدتی متوقف کنند.
این وضعیت نه تنها اقتصاد صنایع کوچک و متوسط را تحت تأثیر قرار میدهد، بلکه باعث افزایش فشار اقتصادی بر خانوارها و رکود بازار نیز میشود. کارشناسان معتقدند تنها راه مقابله با این مشکل، تأمین پایدار انرژی برای صنایع، نظارت دقیق بر توزیع گازوئیل و برخورد با قاچاقچیان است.
اثرات اقتصادی افزایش قیمت گازوئیل
بازار سیاه گازوئیل نه تنها باعث افزایش تورم و فشار اقتصادی بر خانوارها میشود، بلکه صنایع کوچک و متوسط را نیز تحت تأثیر قرار میدهد. کارشناسان اقتصادی هشدار میدهند که ادامه فعالیت این بازار، موجب چپاول سرمایه ملی، افزایش هزینه تولید و کاهش توان رقابت صنایع کوچک خواهد شد. آنها معتقدند که تنها راه مقابله با این مشکل، نظارت دقیق بر توزیع سوخت، شفافسازی سهمیهها و برخورد قاطع با قاچاقچیان است.
گفتنی است، «نفت ما» در گزارشی درباره کاهش ذخایر گازوئیل کشور نوشت که در نیمه اول سال گذشته، ذخایر گازوئیل برای نیروگاهها بهشدت کاهش یافته و دولت جدید را با چالش مواجه کرد. مرکز پژوهشهای مجلس نیز در همان زمان کاهش ذخایر گازوئیل و نفتکوره نیروگاهها در شش ماهه اول ۱۴۰۳ و افزایش ناترازی گاز را علت قطعی برق اعلام کرد. وزیر نفت در آذرماه سال گذشته اعلام کرد که سطح ذخایر گازوئیل حدود ۲۹۰ میلیون لیتر بود که حدود ۸۲۰ میلیون لیتر کمتر از زمان مشابه در سال قبل بود و در نتیجه دولت مجبور به واردات گازوئیل و استفاده از نفت کوره شد.
برای جلوگیری از تکرار این مشکل، ذخایر گازوئیل کشور هماکنون به یک و نیم میلیارد لیتر افزایش یافته که پنج برابر سال گذشته است و واردات گازوئیل به صفر رسیده است. محمدصادق عظیمیفر، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران، اعلام کرده است که با افزایش تولید، افزایش خوراک، راهاندازی واحدهای کیفیسازی پالایشگاهها و اقدامات مؤثر در حوزه مصرف و مبارزه با قاچاق، روزانه حدود ۵ میلیون لیتر صرفهجویی در مصرف گازوئیل رخ میدهد تا نیمه دوم امسال نیروگاهها مشکل سوخت نداشته باشند.
به گفته عظیمیفر، این اقدامات دو پیام مهم دارد: اول اینکه آنچه درباره کاهش ذخایر سوخت نیروگاهها در دولت گذشته مطرح شد، صحیح بود و دوم اینکه دولت جدید با درس گرفتن از اشتباهات گذشته، برنامهریزی کرده تا مشکل دوباره تکرار نشود. انتظار میرود تأثیر مثبت این ذخیرهسازی در تأمین سوخت نیروگاهها در سرمای زمستان امسال مشاهده شود و فشار اقتصادی بر مصرفکنندگان واقعی کاهش یابد.
در مجموع، وضعیت بازار گازوئیل در کشور نشان میدهد که نرخ رسمی پایین، بازار آزاد بسیار بالاتر و قاچاق سوخت همچنان تهدیدی جدی برای اقتصاد است و تنها با برنامهریزی دقیق، نظارت و مدیریت سهمیهها میتوان این مشکل را کنترل کرد. همچنین افزایش ذخایر نیروگاهها و اقدامات پیشگیرانه دولت جدید، گام مهمی برای جلوگیری از بحرانهای مشابه در آینده محسوب میشود.