چرا اسکناس ۵۰۰ هزار تومانی چاپ میشود؟ / پاسخ به نیاز مردم یا نشانه بحران پولی؟
به گزارش نبض بازار ، چاپ اسکناسهای درشت نه نشانهای از بحران مالی جدید، بلکه پاسخی به واقعیات امروز بازار ایران است؛ جایی که تورم فزاینده، ارزش اسکناسهای فعلی را تحلیل برده و نیاز به ابزارهای مبادلاتی متناسب با قیمتهای جدید را ناگزیر کرده است. با این حال، انتشار این اسکناسها در افکار عمومی با نگرانیهایی درباره اثرات احتمالی تورمی و کاهش بیشتر اعتماد به سیاستهای پولی همراه شده است.
در حالی که خبر چاپ اسکناسهای ۵۰۰ هزار تومانی در محافل اقتصادی و رسانهای بازتاب گستردهای یافته، مرتضی عزتی، اقتصاددان در گفتوگو با نبض بازار این اقدام را «پاسخی فنی به نیاز واقعی بازار» توصیف کرد و آن را جدا از سیاستهای خلق نقدینگی و عامل ایجاد تورم دانست.
چرا اسکناسهای درشت چاپ میشود؟
عزتی معتقد است که افزایش سطح عمومی قیمتها طی سالهای گذشته موجب کاهش کارایی اسکناسهای خرد در مبادلات روزمره شده است. وی گفت: «وقتی قیمتها چند برابر شدهاند، اسکناسهای قبلی دیگر پاسخگوی نیاز مردم نیستند. هزینه چاپ اسکناس صد هزار تومانی با اسکناس ۵۰۰ هزار تومانی تفاوت زیادی ندارد، پس منطقی است که بانک مرکزی اسکناسهای با ارقام بالاتر چاپ کند.»
او تأکید کرد که این تصمیم ریشه در افزایش طبیعی تقاضا برای پول فیزیکی دارد، بهویژه در زمانهایی مثل تعطیلات و سفرهای تابستانی که حجم مبادلات نقدی افزایش پیدا میکند.
اسکناس درشت، عامل تورم نیست
در پاسخ به این نگرانی که انتشار اسکناسهای درشت ممکن است موجب تشدید تورم شود، عزتی با صراحت گفت: «تورم عامل شکلگیری نیاز به اسکناسهای بزرگتر است، نه نتیجه آن. چاپ اسکناس جدید تنها زمانی میتواند بر تورم اثر بگذارد که اسکناسهای کوچکتر از چرخه حذف شوند یا حجم نقدینگی بهواسطه آن افزایش یابد.»
او افزود: «تا زمانی که اسکناسهای خرد در کنار اسکناسهای جدید در جریان باشند، نمیتوان چاپ اسکناسهای درشت را عامل تشدید تورم دانست.»
حذف صفر؛ راهحل جایگزین نیست
در سالهای گذشته، بحث حذف صفر از پول ملی نیز بهعنوان راهی برای بهبود ارزش اسمی پول ایران مطرح شده است. اما به گفته عزتی، حذف صفر نمیتواند جایگزین چاپ اسکناس جدید باشد: «حذف صفر تنها باعث سادهتر شدن محاسبات و کاهش اثر روانی ارزش پایین پول ملی میشود. اما در عمل، باز هم نیاز به چاپ اسکناسهای جدید وجود دارد. مثلاً وقتی ۴ صفر از ۲۰۰ هزار تومان حذف شود، اسکناسی ۲۰ ریالی خواهیم داشت که در عمل کوچک و بیارزش تلقی میشود و بازار مجدداً به اسکناسهای درشتتر نیاز پیدا میکند.»
چرا ارزش پول ملی کاهش یافته است؟
به باور این اقتصاددان، عامل اصلی نیاز به اسکناسهای بزرگتر، کاهش قابل توجه قدرت خرید است. او در این باره گفت: «اگر زمانی با ۱۰۰ هزار تومان میشد صد عدد نان خرید، حالا شاید برای همان مقدار باید یک میلیون تومان پرداخت شود. وقتی قیمتها چنین رشدی داشتهاند، مردم برای انجام مبادلات روزانه خود نیاز به اسکناسهایی با ارزش اسمی بالاتر دارند.»
او افزود: «افزایش حجم نقدینگی، تورم مزمن و کاهش ارزش ریال همگی نقش مهمی در شکلگیری این وضعیت داشتهاند.»
اصلاح ساختار یا چاپ اسکناس؟
در پایان، عزتی با اشاره به اینکه چاپ اسکناسهای درشت امری اجتنابناپذیر در شرایط کنونی است، خاطرنشان کرد: «اگر نخواهیم اسکناسهای درشت چاپ کنیم، مجبوریم برای تأمین همان نیاز بازار، چندین برابر اسکناس کوچکتر منتشر کنیم که هم از نظر اقتصادی غیربهصرفه است و هم عملیات بانکی را پیچیدهتر میکند.»
با این حال او تأکید کرد که گسترش زیرساختهای پرداخت دیجیتال و کاهش وابستگی به پول نقد میتواند در آینده نیاز به چاپ اسکناس را کاهش دهد.