جنگ ۱۲ روزه و صورتحساب ۲۰ میلیارد دلاری برای اقتصاد تلآویو
به گزارش نبض بازار، اقتصاد اسرائیل در میانه درگیری خونین با ایران، دچار تزلزلی بیسابقه شده است؛ جنگی که تنها ۱۲ روز طول کشید، اما تأثیری گذاشت که شاید سالها بر چرخ اقتصاد این رژیم باقی بماند. هزینههای نظامی، نابودی زیرساختهای حیاتی، فرار سرمایهگذاران و سقوط بازارهای مالی، تنها بخشی از فاکتورهایی است که تصویر اقتصاد پساجنگ اسرائیل را ترسیم میکند. حتی اگر سکوت موقتی میدانهای جنگ ادامه یابد، جبران این خسارتها به آسانی ممکن نیست.
اقتصاد اسرائیل در لبه پرتگاه
درگیری نظامی میان اسرائیل و ایران، که تنها ۱۲ روز به طول انجامید، اکنون به عنوان یکی از پرهزینهترین چالشهای اقتصادی تاریخ این رژیم شناخته میشود. بهرغم توقف موقت درگیریها به واسطه آتشبس اعلامشده از سوی آمریکا، ارزیابیها نشان میدهد که اقتصاد اسرائیل وارد دورهای از نوسانات شدید، بدهی فزاینده و کاهش رشد شده است. رسانهها و کارشناسان هزینه جنگ را بین ۱۲ تا ۲۰ میلیارد دلار برآورد کردهاند، رقمی که میتواند ماهها تبعاتش را بر بخش عمومی، بازار کار و شاخصهای مالی این کشور باقی بگذارد.
این جنگ که با حملات هوایی اسرائیل علیه زیرساختهای ایران آغاز شد و با پاسخهای موشکی گسترده ایران به پایان رسید، نهتنها بودجه دفاعی اسرائیل را تحت فشار قرار داد، بلکه زیربخشهای اقتصادی همچون انرژی، حملونقل هوایی، صادرات و حتی بازار سرمایه را نیز دچار بحران کرد. گزارشها حاکی از آن است که بسیاری از کسبوکارها دچار اختلال عملیاتی شدهاند و اعتماد عمومی به توان دولت برای مدیریت بحرانهای چندوجهی بهشدت تضعیف شده است.
هزینههای نظامی؛ فراتر از پیشبینیها
اسرائیل در همان هفته اول جنگ با ایران بیش از ۵ میلیارد دلار هزینه کرد. طبق گزارش سایت فایننشال اکسپرس، هزینه روزانه جنگ حدود ۷۲۵ میلیون دلار بوده که ۵۹۳ میلیون دلار آن صرف حملات تهاجمی و ۱۳۲ میلیون دلار صرف اقدامات دفاعی و بسیج نیروهای نظامی شده است. منابع رسانهای مانند والاستریت ژورنال هزینه روزانه تنها سامانههای پدافند موشکی را بین ۱۰ تا ۲۰۰ میلیون دلار برآورد کردهاند.
این حجم از هزینهها در حالی رخ داده که پیشبینیهای داخلی اسرائیل نشان میدهد اگر جنگ ادامه مییافت، مجموع هزینهها میتوانست از ۱۲ میلیارد دلار نیز عبور کند. مؤسسه اسرائیلی «آرون» هشدار داده که فشار مالی ناشی از تداوم درگیریها، میتواند نظام مالی کشور را وارد فاز ناپایداری کند؛ فازی که از مسیر افزایش استقراض، رشد بدهی و کاهش خدمات عمومی قابل رؤیت خواهد بود.
رشد کسری بودجه و تصمیمات دشوار مالی
ناصر عبدالکریم، استاد دانشگاه آمریکایی فلسطین در گفتوگو با آنادولو گفته است که جنگ با ایران میتواند کسری بودجه اسرائیل را تا ۶ درصد افزایش دهد. به گفته او، این درگیریها نهتنها به افزایش هزینههای نظامی منجر شده، بلکه تولید داخلی و فعالیتهای اقتصادی اسرائیل را نیز مختل کرده است. او تخمین میزند که در مجموع، این جنگ میتواند تا ۲۰ میلیارد دلار برای اسرائیل هزینه داشته باشد.
دولت اسرائیل برای جبران این کسری، سه مسیر اصلی پیش رو دارد: کاهش بودجه در حوزههای بهداشت، آموزش و خدمات اجتماعی؛ افزایش مالیاتها؛ یا استقراض گسترده. هر سه گزینه با پیامدهای اجتماعی و اقتصادی سنگینی همراهاند. در همین راستا، وزارت دارایی اسرائیل خواستار انتقال ۸۵۷ میلیون دلار به وزارت دفاع شده و پیشنهاد کاهش ۲۰۰ میلیون دلاری از بودجههای عمومی را مطرح کرده است.
فشار بر زندگی روزمره شهروندان
آمارهای رسمی نشان میدهد که بیش از ۱۰ هزار نفر در هفته اول جنگ خانههای خود را ترک کردهاند. همزمان، بیش از ۳۶ هزار نفر برای دریافت غرامت به سازمان مالیاتی اسرائیل مراجعه کردهاند. این موج جابجایی داخلی، هزینههای اجتماعی و مالی گستردهای را بر دوش دولت گذاشته است که در کوتاهمدت قابل جبران نیست.
پرداخت غرامت به شهروندان آسیبدیده، با توجه به محدود بودن منابع مالی دولت، به بحران در تأمین منابع برای دیگر حوزهها منجر شده است. در نتیجه، برنامههای درمانی، آموزشی و خدمات رفاهی با خطر کاهش بودجه مواجهاند. کارشناسان هشدار میدهند که نابرابری اجتماعی در پی این تصمیمها افزایش خواهد یافت.
رکود در بازار حملونقل و انرژی
در پاسخ به حملات ایران، فرودگاه بینالمللی بنگوریون فعالیت خود را بهطور کامل متوقف کرد. این فرودگاه که بهطور میانگین روزانه ۳۰۰ پرواز و ۳۵ هزار مسافر را جابجا میکرد، تنها بخشی از فعالیتهای خود را برای پروازهای بازگشت بازگشایی کرده است. این تعطیلی میلیونها دلار زیان به همراه داشته و اعتماد بینالمللی به زیرساختهای حملونقل اسرائیل را خدشهدار کرده است.
از سوی دیگر، حمله به پالایشگاه نفت «بازان» در حیفا موجب توقف کامل عملیات این مرکز شد. این پالایشگاه که بزرگترین تأسیسات نفتی اسرائیل محسوب میشود، روزانه حدود ۳ میلیون دلار برای اقتصاد کشور درآمدزایی داشت. اکنون، با خروج این تأسیسات از چرخه تولید، اسرائیل ناچار به واردات سوخت و افزایش قیمت در بازار داخلی شده است.
سقوط بازار سرمایه و شوک به صادرات
بازار الماس اسرائیل که حدود ۸ درصد از کل صادرات این کشور را تشکیل میدهد، هدف مستقیم حملات موشکی ایران قرار گرفت. این حمله نهتنها زیان مستقیم اقتصادی به همراه داشت، بلکه موجی از وحشت در بازار سهام تلآویو ایجاد کرد. طبق اعلام «مؤسسه الماس اسرائیل»، این اتفاق موجب فروش گسترده سهام و افت ارزش بازار شد.
شاخص بورس تلآویو در روزهای پس از حملات، یکی از شدیدترین سقوطهای خود در سالهای اخیر را تجربه کرد. این شرایط منجر به خروج سرمایه و افزایش تقاضا برای ارزهای خارجی شده است. سقوط ارزش شکل اسرائیل در برابر دلار تا مرز ۳.۷ نیز در همین بستر قابل تحلیل است، گرچه در روزهای اخیر به حدود ۳.۵ بازگشته، اما کارشناسان آن را ناشی از عوامل موقتی و معاملات سفتهبازانه میدانند.
بسیج گسترده و هزینههای نظامی پنهان
در طول جنگ، بیش از ۴۵۰ هزار نیروی ذخیره به خدمت فراخوانده شدند. تأمین دستمزد، هزینههای لجستیکی، اقامت، تغذیه و امکانات نظامی برای این حجم از نیرو، فشار مضاعفی بر بودجه وارد کرده است. گزارشهای رسانههای اسرائیلی، از جمله «گلوبس» تأیید میکنند که بیشتر بودجه جدید وزارت دفاع، صرف هزینههای نیروی انسانی شده است.
افزایش ناگهانی هزینههای نظامی در زمانی رخ میدهد که درآمدهای مالیاتی دولت نیز به دلیل اختلال در تولید و صادرات کاهش یافته است. این وضعیت تعادلی خطرناک میان ورودیها و خروجیهای بودجه ایجاد کرده که میتواند به بحران در تراز مالی دولت منجر شود. تحلیلگران هشدار میدهند که بدون حمایت مالی خارجی یا اصلاحات جدی اقتصادی، دولت اسرائیل بهزودی در تأمین تعهدات خود با چالش جدی روبهرو خواهد شد.
آتشبس شکننده و چشمانداز نامطمئن
در حالی که دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، روز دوشنبه از دستیابی ایران و اسرائیل به یک آتشبس «کامل و فراگیر» خبر داد، تحولات میدانی خلاف آن را نشان میدهد. تنها ساعاتی پس از آغاز رسمی آتشبس، وزیر دفاع اسرائیل دستور حملات تازه به تهران را صادر کرد. اسرائیل مدعی شد که ایران آتشبس را نقض کرده، اما تهران این ادعا را رد کرده و وعده پاسخ قاطع داده است.
در پی این تنشها، ایران موشکهایی به پایگاه آمریکایی «العدید» در قطر شلیک کرد. این اقدام در واکنش به حمله روز یکشنبه آمریکا به سه سایت هستهای ایران انجام شد. بر اساس اعلام منابع رسمی، در حملات اخیر ایران به اسرائیل دستکم ۲۵ نفر کشته و صدها تن زخمی شدهاند. در مقابل، آمارهای وزارت بهداشت ایران حاکی از کشته شدن دستکم ۴۳۰ نفر و زخمی شدن بیش از ۳۵۰۰ نفر در حملات اسرائیل است.