ماجرای سامانه نظارتی خرید طلا چیست؟
به گزارش نبض بازار، آمارها میگوید بیش از ۱۰ میلیون نفر تاکنون از پلتفرمهای آنلاین طلا خریدهاند و حجم طلای معامله شده در این پلتفرمها حدود ۱۰ تن است در حالی که گزارشها میگوید تنها ۱.۵ میلیون تن طلای فیزیکی در بانکها وجود دارد.
نداشتن مجوز یکی از مهمترین مشکلات پلتفرمهای آنلاین بود. در چند سال گذشته بیش از ۲۰۰ فروشگاه آنلاین طلا در کشور فعالیت میکردند که بسیاری از آنها بدون مجوز رسمی از بانک مرکزی یا اتحادیه طلا و جواهر بودند. این پلتفرمها به مشتریان وعده خرید طلای آب شده و امکان دریافت فیزیکی آن در هر زمان را میدادند. اما بسیاری از کارشناسان نظریه خالیفروشی و بازی پانزی را در این زمینه مطرح میکردند.
در خالیفروشی، فرد یا نهاد کالایی را میفروشد که وجود ندارد، با این امید که در آینده آن را با قیمت پایینتری بخرد و از اختلاف قیمت سود ببرد. اما این سناریو در اقتصاد متلاطم ایران جای ابهام بسیار زیادی دارد. قیمت طلا از سال گذشته تاکنون دو برابر شده و گزارشها میگوید در صورت عدم موفقیت مذاکرات قیمت طلا به بالای ۸ میلیون تومان میرسد.
حالا سوالی که وجود دارد این است که اگر چنین شود، پلتفرمهای طلای آنلاین چگونه قرار است طلای خریداری شده توسط مشتری را تحویل دهد. به خصوص که این شرکتها اصولا ادعای سرمایهگذاری در طرحهای مختلف اقتصادی را ندارند و کارمزدهای اندکی دریافت میکنند. پس سوالی که وجود دارد این است که آنها چگونه میخواهند طلا با قیمت روز را به مشتری تحویل دهند؟
در این میان، اگرچه وعده سود ثابتی به خریداران داده نمیشد، اما زمانی که شرکتها پول طلبکاران قدیمی را با سرمایه تازهواردان پرداخت میکردند، عنصر بازی پانزی نیز در این فرآیند پنهان میشد. این خطر که در صورت درخواست همزمان حجم بالایی از خریداران برای دریافت طلای فیزیکی یا معادل ریالی آن، این سیستم دچار فروپاشی شود، کاملاً محتمل بود. فاجعههایی نظیر کوروش کمپانی و سکه ثامن در گذشته، گواه این خطر بودند که در صورت بینظمی در بازار طلای آنلاین، ممکن بود پای ۱۰ میلیون مالباخته و چندین ده تن طلا در میان باشد.
رونمایی از سامانه نظارتی
از چند ماه گذشته تاکنون بارها مساله نظارت بر فعالیت پلتفرمهای آنلاین مطرح شده بود و امروز اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی از "سامانه نظارتی برخط پلتفرمهای آنلاین طلا" رونمایی کرد. این سامانه که با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) و دیگر نهادهای نظارتی طراحی شده است، با هدف پایش لحظهای تراکنشها، فرآیند تأمین و تحویل طلا و مقابله با تخلفاتی مانند خالیفروشی، پولشویی و فرار مالیاتی توسعه یافته است.
رضا الفتنسب، رئیس اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی، تأکید کرد که این سامانه امکان نظارت جامع بر فعالیت پلتفرمهای آنلاین را فراهم میکند و به گونهای طراحی شده که میزان ذخیره طلای هر پلتفرم با میزان فروش آن رصد میشود. به عنوان مثال، اگر پلتفرمی ۱۰۰ کیلوگرم طلا فروخته باشد و ذخیرهاش به ۹۵ کیلوگرم برسد، سامانه هشداری صادر میکند تا از ادامه فروش بدون پشتوانه جلوگیری شود. این قابلیت، خطر خالیفروشی را به حداقل میرساند و تضمین میکند که طلای خریداریشده بهصورت فیزیکی قابل تحویل باشد.
اما در این میان سوالات جدی هم درباره فعالیت این سامانه وجود دارد. اینکه آیا ذخیره طلای فروخته شده به مشتریان نمایش داده میشود و یا فقط متولیان این سامانه میتوانند آن را ببینند. از طرف دیگر، یکی از مشکلات سیستم کنونی فروش طلا به قیمت زیر یک میلیون تومان و حتی با ارزش ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان به مشتریان است. در حالی که با توجه به قیمت ۶.۵ میلیون تومانی هر گرم طلا، امکان تحویل طلا در مقادیر یاد شده اصلا وجود ندارد. در حالی که بسیاری از مشتریان این پلتفرمها طلا در مقادیر بسیار کم خریدهاند. حالا باید دید آیا این سامانه مانع اینگونه معاملات هم میشود یا نه.
نادر بذرافشان، رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران در گفتوگو با ایسنا با اشاره به این مشکل، گفته بود بسیاری از پلتفرمهای آنلاین، مبالغی مانند ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان را برای خرید طلا پیشنهاد میدهند، در حالی که امکان تحویل فیزیکی طلا در این مقیاس وجود ندارد. این موضوع نشاندهنده نبود تضمین کافی برای سرمایههای مردم است.
نکته دیگری که وجود دارد این است که چه ضمانتی وجود دارد که همه پلتفرمهای فروش آنلاین طلا زیر نظر این سامانه فعالیت کنند؟ تجربه این مساله در موسسات مالی و اعتباری هم مشاهده شد. موسسات و نهادهای مالی که زیر نظر بانک مرکزی نبوده و مجوز بانک مرکزی را نداشتند، اما آزادانه فعالیت و تبلیغ میکردند و در نهایت زیان اقتصادی بسیاری ایجاد کردند.
اکنون هم اگر سامانههای آنلاین فروش طلا به هر دلیلی نخواهند میتوانند زیر نظر فعالیت این سامانه نباشند و به فروش طلا ادامه دهند. اینها همان ابهاماتی است که موسسان این سامانه و اتحادیه کسب و کارهای مجازی باید به آن جواب دهد.