مذاکرات هستهای در کشاکش خطوط قرمز/ دور ششم مذاکرات چه شد؟
به گزارش نبض بازار، اختلافات میان طرفین مذاکره تا آنجا پیش رفته که برخی از رسانههای خارجی اعلام کردند ممکن است دور ششم مذاکرات برگزار نشود. ایران اعلام کرده غنیسازی را به هیچ عنوان متوقف نمیکند و آمریکا میگوید چنین چیزی را اصلا نمیپذیرد.
خطوط قرمز" دو طرف: غنیسازی در خاک ایران و موضع ترامپ
یکی از اصلیترین نقاط اختلاف و "خط قرمز" ایران، به گفته وزیر امور خارجه، "ادامه غنیسازی در خاک ایران" است. او تاکید کرد: "این یک واقعیتی است که همه کشورها آن را دریافتند. " در مقابل، دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، موضع قاطعانه خود را اعلام کرده است: "در توافق احتمالی ما، اجازه هیچگونه غنیسازی اورانیوم نمیدهیم
سخنگوی کاخ سفید نیز با لحنی هشدارآمیز مدعی شده است: "اگر ایران پیشنهاد درباره توافق هستهای را نپذیرد، با عواقبی روبهرو خواهد شد. " این تهدید، فضایی از فشار را بر مذاکرات حاکم کرده است.
این تضاد عمیق در مورد حق غنیسازی، به وضوح پیچیدگی مذاکرات را نشان میدهد. در حالی که آمریکا به دنبال مهار کامل برنامه هستهای ایران است، ایران بر حق خود برای استفاده صلحآمیز از انرژی هستهای و ادامه غنیسازی تاکید دارد.
با این حال، در مورد ایده کنسرسیوم غنیسازی منطقهای، آکسیوس بامداد چهارشنبه (چهارم ژوئن ۲۰۲۵) به نقل از یک "مقام ارشد ایرانی" گزارش داد که تهران ممکن است با این ایده موافقت کند، به شرط آنکه این کنسرسیوم در داخل خاک ایران مستقر باشد. این نشان میدهد که ایران آماده بررسی راهکارهای خلاقانه است، اما با حفظ حاکمیت ملی و کنترل بر فعالیتهای هستهای خود. این موضع میتواند نقطه انعطافپذیری برای پیشبرد مذاکرات باشد، در صورتی که طرف آمریکایی نیز آمادگی پذیرش این شرط را داشته باشد.
جزئیات پیشنهاد آمریکا: محدودیتها و "کنسرسیوم غنیسازی"
بر اساس گزارش آکسیوس، پیشنهاد توافق هستهای که آمریکا روز شنبه (اول ژوئن ۲۰۲۴) به ایران ارائه داده است، شامل مجاز شمردن غنیسازی محدود اورانیوم با سطح پایین در خاک ایران برای مدت زمانی نامشخص میشود. این نکته بسیار حائز اهمیت است، زیرا به نوعی حق غنیسازی را، هرچند محدود، در خاک ایران به رسمیت میشناسد. در مقابل، این پیشنهاد شروطی مانند ممنوعیت ساخت تأسیسات غنیسازی جدید، برچیدن زیرساختهای کلیدی برای تبدیل و فرآوری اورانیوم، و توقف تحقیقات و توسعه جدید سانتریفیوژها را مطرح میکند. همچنین، این پیشنهاد بر ایجاد یک کنسرسیوم غنیسازی منطقهای متمرکز است که باید چندین شرط را برآورده کند. این ایده، که توسط استیو ویتکاف، نماینده ویژه کاخ سفید، مطرح شده، تلاشی است برای برطرف کردن شکاف میان موضع آمریکا و حق غنیسازی ایران.
واکنش اولیه ایران: "نامنسجم و زیادهخواهانه"
در حالی که جزئیات این پیشنهاد به آرامی در رسانهها درز پیدا میکند، واکنش اولیه مقامات ایرانی، لااقل در گزارشهای رسانهای، چندان مثبت نبوده است. شبکه CNN به نقل از فردی که او را "مقام ارشد ایرانی" توصیف کرد، این پیشنهاد را "نامنسجم، پراکنده، کاملاً غیرواقعی و مملو از مطالبات زیادهخواهانه" ارزیابی میکند. این مقام ایرانی همچنین "تناقضگوییهای آمریکا" را به عنوان مانع اصلی پیشرفت مذاکرات معرفی کرده و حتی برگزاری دور بعدی مذاکرات را بسیار نامشخص و احتمالاً منتفی دانسته است. این اظهارات در حالی مطرح میشود که سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، تاکید کرده است: "مسیر توافق از میز مذاکره میگذرد نه از طریق رسانهها. " این جمله نشان میدهد که ایران تمایل دارد گفتوگوها در کانالهای دیپلماتیک دنبال شود و از گمانهزنیهای رسانهای کاسته شود.
زمان برگزاری دور ششم مذاکرات
در میانه این اظهارات متناقض و مواضع سخت، آکسیوس از احتمال برگزاری دور ششم مذاکرات ایران و آمریکا در آخر هفته جاری (شنبه-یکشنبه) در خاورمیانه خبر داده است. این خبر، کورسوی امیدی برای ادامه دیپلماسی و جلوگیری از تشدید تنشهاست و نشان میدهد که کانالهای ارتباطی همچنان فعال هستند.
سه سناریوی اصلی مذاکرات هستهای
رامین مهمانپرست، سخنگوی سابق وزارت امور خارجه ایران، آینده مذاکرات را با سه سناریوی اصلی ترسیم میکند. او توافق جامع را به دلیل مخالفتهای جدی بعید میداند. سناریوی دوم، یعنی درگیری و جنگ نیز با مخالفتهای قوی روبهرو است. مهمانپرست معتقد است سناریوی سوم، یعنی توافق موقت و مرحلهای، احتمال بیشتری برای وقوع دارد. این نوع توافق میتواند به اعتمادسازی کمک کند و از مخالفتهای شدیدتری که دو سناریوی اول با آن روبهرو هستند، بگریزد. این تحلیل نشان میدهد که هر دو طرف، با وجود دشواریها، تمایل دارند راهی برای خروج از بنبست فعلی بیابند و توافق موقت به عنوان یک گزینه عملیاتیتر برای شروع، در نظر گرفته شده است.
پیش بینی آینده مذاکرات هستهای
مذاکرات هستهای ایران و آمریکا در پیچیدهترین و حساسترین مرحله خود قرار دارد. در حالی که تمایلی به توافق موقت در هر دو طرف دیده میشود، "خطوط قرمز" متقابل، به ویژه در مورد غنیسازی اورانیوم، همچنان چالش اصلی است. پیشنهاد آمریکا با ابهامات و مطالبات زیادی همراه است که ایران پاسخ خود را ظرف روزهای آینده بر اساس اصول و منافع ملی خود خواهد داد.
موضع ایران مبنی بر ادامه غنیسازی در خاک خود به عنوان یک "خط قرمز"، در تضاد آشکار با موضع ترامپ مبنی بر عدم اجازه غنیسازی است. با این حال، ایده کنسرسیوم غنیسازی در داخل ایران، میتواند راهی برای پل زدن بر این شکاف باشد. آینده این مذاکرات به شدت به انعطافپذیری هر دو طرف، توانایی آنها در یافتن راهحلهای خلاقانه و مهار اظهارات تنشزا در رسانهها بستگی دارد. همه نگاهها به پاسخ نهایی ایران و تحولات دور بعدی مذاکرات است که میتواند مسیر دیپلماسی را در این پرونده حیاتی روشنتر سازد.