چهار نگاه به نتایج دور پنجم مذاکرات / به تفاهم رسیدیم یا بن بست؟
به گزارش نبض بازار، اگرچه خبر مستقیمی درباره مذاکرات وجود ندارد اما کارشناسان اقتصادی، سخنان طرفین را تحلیل کرده و بر این اساس معتقدند شرایط نامطلوب نیست و میتوان بهنتیجه رسید.
دنیای اقتصاد در گزارشی با چهار تحلیلگر سیاسی گفتگو کرده و نگاه آنان به روند مذاکره راجویا شده است.
قدرتالله احمدیان، دانشیار روابط بینالملل میگوید: ویلیام زارتمن، نظریهپرداز مذاکره و مصالحه، معتقد است هنگامی که یک منازعه به «بنبست آزاردهنده» برسد، در واقع به بلوغ خود رسیده و آنگاه فرصت حلوفصل آنفرا رسیده است. بنبست آزاردهنده در واقع شرایطی است که اگر طرفین منازعه از آن عبور نکنند فاجعه خلق میشود و هزینهها آنچنان بالا میرود که برای طرفین منازعهغیرقابلتحمل است.
زارتمن معتقد است برای جلوگیری ازفاجعه، باید بحران به مرز پختگی رسیده باشد، زمان مناسب برای حل بحران رسیده باشد،فرمول حلکننده وجود داشته باشد و میانجی وجود داشته باشد. تصور میکنم منازعه ایران و آمریکا به مرز بلوغ و بنبست آزاردهنده رسیده است و شرایط چهارگانه فوق همفراهم است. ایران و آمریکا در این مرحله یا باید توافق کنند یا در انتظار فاجعه باشند.
بخشی از تداوم مذاکرات و طول کشیدن آن، به غیرقابل تصور و تحمل بودن راهحلجایگزین آن برمیگردد. دو بازیگر نمیخواهند از دو اصل عدم غنیسازی و استمرار غنیسازی عدول کنند، اما تصور میشود با توجه به فاجعهآمیز شدن عدم دستیابی به توافقدرنهایت راهی میانه حاصل شود.
خروج آمریکا از سردرگمی فنی
مصطفی نجفی، پژوهشگر مسائل بینالملل میگوید: باراهکارهای عمان برای رفع موانع، احتمال پیشرفت وجود دارد. با توجه به اظهارات عراقچی و توییت وزیر خارجه عمان میتوان گفت مذاکرات دور پنجم پیشرفت لازم رانداشته و چندان مثبت نبوده است؛ اما تصمیم به ادامه مذاکرات و بررسی ابتکارات جدید، میتواند همچنان امید به مذاکرات را زنده نگه دارد. نکته مهم دیگر اینکهعراقچی از حرفهای بودن مذاکرات دور پنجم سخن گفت که احتمالا معنای آن این است که
طرف آمریکایی برخلاف چهار دور قبل، از سردرگمی فنی خارج شده و به جزئیات فنی وکارشناسی ورود پیدا کرده است که میتواند گام رو به جلویی باشد.
دو فرضیه درباره دور پنجم
رحمن قهرمانپور، پژوهشگرارشد مسائل بینالملل میگوید: شایددولت ترامپ تحت تاثیر موفقیتهای سفر قطر ترجیح میدهد مذاکرات فعلا تداوم داشته باشد. تحلیل فنی هم این است که احتمالا عمان پیشنهاد کرده که موضوع غنیسازی موقتااز دستورکار خارج شود و تهران و واشنگتن به موضوعات دیگری بپردازند.
والاستریت ژورنال نیز گزارش داد که ایران و آمریکا میخواهند در خصوص کلیات یک تفاهم سیاسیبه توافق برسند. اگر این خبر صحت داشته باشد، میتواند به این معنا باشد که مسقط پیشنهاد کرده حال که طرفین نمیتوانند مشکلاتشان را درباره غنیسازی حل کنند،موضوع را تغییر دهند و درباره یک چارچوب کلی تفاهم سیاسی بحث کنند. این دو فرضیه در رابطه با دور پنجم مذاکرات مطرح است و هنوز از شکست یا موفقیت قطعی این گفتوگوها نمیتوان سخنگفت. البته با توجه به اینکه دلیل اصلی شکلگیری این گفتوگوها لغو تحریمهای ایران از یک سو و رفع دغدغه غنیسازی برای آمریکا از سوی دیگر بوده است، به نظر میرسد که این روند، تاکتیکی است که مذاکرات در این مرحله شکست نخورد و شاید در آینده راهحلی پیدا شود. بنابراین موضوع غنیسازی لاجرم در دستورکار خواهد بود. از نظر فنی راهحل برای این موضوع وجود دارد. اما طرفین باید اراده سیاسی با هدف رسیدن به این جمعبندی را داشته باشند.
فعلا، عبور از غنیسازی!
کوروش احمدی دیپلمات پیشین میگوید: آخرین دور گفتوگوهای تهران و واشنگتن در رم ایتالیا در حالی انجام شد که مشکل اصلی همچنان به قوت خود باقی است و تغییری درباره بحث غنیسازی ایجاد نشده است. منتها تحول مهمی که رخ داده ایدههای طرف عمانی است. آنگونه که از صحبتهای عراقچی میتوان برداشت کرد، طرح این ایدهه جالب است و قرار است توسط ایران و آمریکا مورد بررسی قرار بگیرد.
امروز برخی احتمالات برای رسیدن به یک راهحل فنی مطرح است؛ نخست بحث کنسرسیوم است که مشکل اصلی آن این است که تاسیسات غنیسازی داخل کشور باشد یا در خارج. موضوع دیگر تعلیق غنیسازی در ایران است؛ به این صورت که گازدهی به سانتریفیوژها متوقف شود اماسانتریفیوژها سر جای خود بماند. این بدان معناست که غنیسازی متوقف میشود اما سانتریفیوژها برچیده نمیشود. همچنین طرف آمریکایی باید قبول کند که کشورها مطابقانپیتی میتوانند غنیسازی داشته باشند اما مثلا در مورد ایران این کشور مقطعی پذیرفته که غنیسازیاش را متوقف کند. یعنی با هدف اعتمادسازی و بدون برچیدنسانتریفیوژها.
راهحل دیگر هم میتواند شکل گرفتن توافق موقت پیرامون موضوعاتی باشد که امکان تفاهم راجع به آنها وجود دارد. یعنی فعلا چون در خصوص غنیسازی نمیتوانند به تفاهم برسند از آن عبور کنند و باقی موضوعات را مورد بررسی قرار دهند.
در این بین موضوعاتی چون چگونگی راستیآزمایی، بازرسیها، دسترسیها، بندهای غروب، مکانیزم ماشه و دیگر مسائل میتواند مورد بحث قرار بگیرد. در ادامه اگر درباره دیگر موضوعات پیشرفتی حاصل شد، فضا بهتر میشود و میتوانند درباره غنیسازی نیز به توافقاتی دست پیدا کنند. در نهایت طرفین میتوانند در رابطه با بحث غنیسازی به یک توافق موقت دست پیدا کنند؛ یعنی درباره سطح، حجم و توقف ۲۰درصد یا ۶۰درصد مذاکره و روند بدهبستان را مشخص کنند. به این مفهوم که ایران امتیازاتی در این خصوص بدهد و طرف مقابل هم تحریمها را کاهش دهد.