برق گرفتگی صنایع فولاد ایران/ قطعی مداوم برق صنایع چه نتایجی به دنبال دارد؟
به جهت بررسی موضوع فوق، در نبض بازار، گفتوگو کردیم با کیوان جعفری طهرانی، تحلیلگر ارشد بینالمللی سنگ آهن و فولاد که در ادامه مشروح آن را میخوانیم:
برق صنایع به صورت رسمی با قطعی مواجه شده است. این اتفاق تا چه حد موجب کاهش تولید و ارزش تولید میشود؟
«کاهش تولید بستگی به ساعت کارخانه به طور استاندارد و ساعت کمبود برق دارد. از کارخانه به کارخانه دیگر این روند متفاوت است. ممکن است کارخانه فولادی دو شیفت کار کند، قطعی برق تأثیری که میگذارد در شیفتهای کاری است. ممکن است کارخانهای سه شیفت کار کند و مسلماً تولید متفاوتی خواهد داشت. در نتیجه میزان قطعی برق به صورت عمومی قابل محاسبه نیست. باید هر کارخانه به صورت خاص بررسی شود. فولاد و آلومینیوم و آهن اسفنجی به حجم قابل توجهی از برق نیاز دارند. ما شاهد این هستیم که تولید فولاد در سال گذشته کاهش یافته و شبیه تولید سال ۱۳۹۹ بوده است. تولید زیر ۳۰ میلیون تن نشاندهنده کمبود برق و گاز است. ما شاهد هستیم که برای قطعی گاز در زمستان، به جهت قطع تولید آهن اسفنجی خیلی از فولادسازها به فکر خرید بریکت گرم هستند تا اگر قطعی گاز پیش آمد از اچ. پی.ای به جای دی.ای.ای استفاده کنند. شاید باورتان شود قطعی برق و گازی که اتفاق افتاده باعث شده خیلی از فولادسازها مانند عمان و امارات و عربستان و پاکستان به جای دی. ار.ای به فکر تولید اچ. پی.ای باشند، چون قابلیت نگهداری دارد و یک کالا خطرپذیر نیست. این کالا قابلیت اشتعال ندارد و گواهی خطرپذیری که در حمل دریایی به آنام. اس. دی. سی میگویند، وجود ندارد.»
صنایع ایران تا چه حد هدررفت انرژی از جمله در برق و گاز دارند؟
«ما انرژی زیادی در شبکه برق از دست میدهیم. هدررفت گاز و برق در خطوط شهری که حدود ۲۵ درصد است، ما را با چالش مواجه کرده است. در اروپا عمدتاً از برق برای سرمایش و گرمایش استفاده میکنند و دیگر برایشان صرفه ندارد که به نقاط دوردست از گاز استفاده کنند. در مورد برق هم تکنولوژیهای جدیدی که در صنعت فولاد وجود دارد مصرف کمتری دارند و باید به فکر باشیم که به تدریج و به دور از هیجان، تکنولوژیهای فولاد کشور را به روز کنیم.»
فولادیهای بزرگ اقدام به تأسیس نیروگاههای خورشیدی کردهاند؛ آیا این راهکار آنها را از بحران رد میکند؟
«فولاد مبارکه و سایر فولادیهای کشور نسبت به تأسیس نیروگاههای خورشیدی و تجدیدپذیر اقدام میکنند. نیروگاه سیکل ترکیبی و نیروگاه خورشیدی دو کار عمده فولادیها در حوزه برق بوده است. بخشی از این نیروگاهها نیز وارد شبکه سراسری شده است. نیروگاه خورشیدی به صورت پراکنده در پروژههای مختلف فولادیسازی کشور میتواند تأثیرگذار باشد و تا حدی کسری برق را جبران کند. هزینه تولید برق توسط نیروگاه خورشیدی نسبت به روشهای دیگر، پایینتر است، اما وسعت زیادی میخواهد و اگر بخواهیم ۲۶ هزار مگاوات ناترازی را جبران کنیم، از طریق نیروگاه خورشیدی ممکن نیست. نیروگاههای کوچک با ظرفیت مناسب، میتوانند راهکار مناسبی برای صنایع فلزسازی کشور در جهت جبران ناترازی برق باشند.»
جایگاه جهانی ایران از نظر فولاد، الومینیوم و آهن اسفنجی در چه وضعیتی قرار دارد؟ با قطعی مکرر برق چه اتفاقی برای جایگاه ایران خواهد افتاد؟
«برخی من را مورد انتقاد قرار دادند از جمله در پنل سخنرانی آفریقا کنفرانس فولاد ازمیر ترکیه، چون در پاسخ سؤال برخی نسبت به جایگاه ایران توضیحاتی دادم. ما همچنان دهم هستیم، اما این خطر وجود دارد که با سرعت پیشرفت ویتنام، در سه سال آینده ایران را پشت سر بگذارند. برخی که متخصص هم هستند، انتقاد کردند که برترین بودن در صنعت فولاد جایی ندارد. این ادعا درست نیست، چون رتبهبندی در همه جا مهم است. چطور رتبهبندی دانشگاهها و تولید خودروسازها مهم است، میزان تولید فولاد مهم نیست؟ در بازار خودرو شاهد رقابتهای جدی در جهان هستیم تیوتا، جنرال موتوز و فولکس واگن هر ساله رقیب بودند و زیرمجموعههایشان هم در جهان در حال رقابتاند. وقتی یک خودروساز اعلام میکند تعداد فروشش بالاتر بوده، مسلماً سهم ارزشمندتری پیدا میکند و حس اعتمادی به مشتری میدهد.»
میزان سرانه مصرف فولاد چه تصویری از جایگاه ایران به ما ارائه میکند؟
«رقابت در صنعت فولاد نیز نشاندهنده توسعه یافتگی یک کشور است. از آن مهمتر افزایش مصرف سرانه فولاد است که بر رشد توسعه یافتگی کشور اثر میگذارد. بر اساس مصرف ظاهری فولاد در سال ۱۴۰۳ نسبت به جمعیت ۹۰ میلیونی، مصرف ما ۲۷۰ کیلوگرم است و امسال این رقم کاهش پیدا کرده است. یکی از اقدامات مهمی که باید در فولاد انجام دهیم، افزایش مصرف سرانه فولاد است.»
افت جایگاه جهانی ایران چه تبعاتی به دنبال دارد؟
«ما در رابطه با محصولات تولیدی قابلیت رقابتپذیری نداریم و در بازار صادراتی هم این قابلیت را از دست دادهایم. فراموش نکنیم قیمت تمام شده پایین یکی از اصول اساسی رقابت اقتصادی است. اشتباه است که مرزها باز شود و هرگونه محصول تولیدی به قیمت پایینتری وارد شود. این اتفاق به صنایع ضربه سنگینی میزند و باعث بیکاری مضاعف میشود. برای مصرفکننده نهایی، قیمت تمام شده پایین مهم است. اگر فرد بداند که با فولاد چینی میتواند ساختمان خود را ارزانتر تمام کند، با وجود اینکه ایرنی است، از محصول چینی استفاده میکند. یکی از راه حلهای ما کاهش قیمت تمام شده با کنترل قیمت انرژی است. اگرچه چارهای نیست و به صنایع اجازه واردات برق از کشورهای همسایه داده شده است. این اقدام باعث افزایش هزینههای تولید میشود. هرچند برخی مدعیاند که این کار بیشتر از قطعی برق برایشان صرفه اقتصادی دارد.»