پایان صادرات محصولات پتروشیمی/ وقتی برق نباشد، دلار هم نیست
به گزارش نبض بازار، این یعنی ۴۵ درصد از ظرفیت کل شبکه ملی برق. سرانجام چه؟ کاهش یا توقف صادرات، خسارات چندمیلیارد دلاری، کاهش تولید و استهلاک و فرسودگی تجهیزات. بیش از ۱۰ تا ۱۵ درصد صنعت پتروشیمی مستقیما زیر بار قطعیها له شدهاند، در حالی که با ۷۰ درصد ظرفیت به فعالیت ادامه میدهند. آیا برق تجدیدپذیر و خودتامینی صنعتی میتواند چراغ راه خروج از بحران باشند؟ یا خاموشیهای امروز، پیشدرآمدی بر خاموشی آینده اقتصاد غیرنفتی ایران است؟
بحرانی فراتر از یک خاموشی ساده
صنعت پتروشیمی در ایران، به عنوان یکی از صنایع مادر و انرژیبر، نقشی استراتژیک و حیاتی در ساختار اقتصادی کشور ایفا میکند. این صنعت به دلیل فرآیندهای پیچیده تولید، تجهیزات پیشرفته و نیاز مبرم به کنترل فرآیندها، وابستگی شدیدی به تامین پایدار برق دارد. صادرات محصولات پتروشیمی در سال گذشته به ۱۹.۵ میلیارد دلار رسید که در کنار محصولات فولادی، ۵۵ درصد از کل صادرات غیرنفتی ایران را شامل میشود. اعدادی که گفته شد نشانگر اهمیت این صنعت در تامین ارز و کیفیت اقتصادی کشور است.
کسری برق در ایران از ۱۳ هزار مگاوات در سال ۴۰۲ به ۱۸ هزار مگاوات در سال ۴۰۳ رسیده و پیشبینی میشود در سال ۴۰۴ به ۲۵ هزار مگاوات افزایش یابد. برخی کارشناسان حتی این کسری را تا ۳۲ هزار مگاوات نیز تخمین زدهاند که معادل ۴۵ درصد از ظرفیت کل شبکه برق کشور را نشان میدهد. وابستگی شدید صنعت پتروشیمی به برق و رشد فزاینده کسری برق، آسیبپذیری این صنعت حیاتی را به شدت افزایش داده است.
خسارات مستقیم بر صنعت پتروشیمی
عدم تامین مداوم برق در صنعت پتروشیمی منجر به کاهش تولید و افزایش هزینهها شده است. علاوه بر این، قطعی برق یا نوسانات شدید ولتاژ به تجهیزات حساس صنعت پتروشیمی آسیب جدی وارد کرده و منجر به توقف تولید و خسارات مالی هنگفت شود. بسیاری از واحدهای پتروشیمی که دارای سودمندی (utility) متمرکز نیستند و از شبکه برق سراسری استفاده میکنند، مانند پتروشیمیهای لرستان، کردستان، مهاباد، میاندوآب و کرمانشاه، با مشکل جدی مواجه شدهاند.
دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی اعلام کرد که ۱۰ تا ۱۵ درصد از این صنعت تحت تاثیر معضلات قطعی برق قرار گرفته است. این صنعت که به شدت به گاز وابسته است، در سال گذشته تنها با ۷۰ درصد ظرفیت خود به دلیل کمبود گاز فعالیت کرده و پیشبینی میشود با وخامت ناترازیها، کاهش تولید بیشتری را تجربه کند. همچنین، انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی در گذشته از کاهش صادرات ماهانه ۵۰ میلیون دلاری به دلیل قطعی برق خبر داده بود.
خودتامینی و انرژیهای تجدیدپذیر؛ فعلا امیدی هست
در مواجهه با بحران فزاینده برق، دولت و صنعت پتروشیمی اقداماتی را برای کاهش اثرات و بهبود وضعیت آغاز کردهاند، اما چالشهای بزرگی همچنان پیش روی دستیابی به پایداری انرژی قرار دارد. ایران با برخورداری از بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال و مناطق بادی وسیع، پتانسیل بالایی در توسعه انرژیهای خورشیدی و بادی دارد. علاوه بر این، هلدینگ خلیج فارس برنامه دو میلیارد دلاری برای تامین برق تجدیدپذیر صنایع پتروشیمی را اعلام کرده است.
صنعت پتروشیمی در ایران، به دلیل ماهیت خود، تا حد زیادی تولیدکننده برق است و حدود ۹۰ درصد برق مورد نیاز خود را تامین میکند. این صنعت حتی در برخی موارد به شبکه سراسری نیز برق عرضه میکند. این خودتامینی، مزیت نسبی مهمی برای صنعت پتروشیمی محسوب میشود که آسیبپذیری کلی آن را در برابر قطعیهای برق کاهش میدهد. در نهایت، دیپلماسی انرژی نیز تحت تاثیر بحران داخلی قرار گرفته است. ناترازی گاز بر تعهدات صادراتی ایران به کشورهایی مانند ترکیه و عراق تاثیر منفی گذاشته و اعتبار ایران را به عنوان یک تأمینکننده انرژی تضعیف کرده است. برون رفت از این بحران نیازمند سرعت و تصمیمهای چند وجهی میشود که شامل اصلاحات زیربنایی، سرمایهگذاری، برخورد با مفسدان و قاچاق و سرانجام بهرهبرداری از پتانسیلهای موجود است.
آیندهای در گرو تصمیمات امروز
بحران قطعی برق در ایران، به ویژه در صنعت پتروشیمی و انرژی، دیگر یک چالش فصلی نیست، بلکه به یک معضل ساختاری و مزمن تبدیل شده است. بحرانی گریبانگیر امروز صنایع ما، حاصل دههها بیتدبیری، فرسودگی تجهیزات، کسری شدید در عرضه و تقاضای سوخت، یارانههای پنهان، و تاثیرات تحریمها و فساد گسترده است. نتیجه این خاموشیها فراتر از ضرر و زیان مالی و اقتصادی میلیارد دلاری بر صنایع مادر مانند پتروشیمی، فولاد و سیمان است؛ این وضعیت به اختلال گسترده در زندگی روزمره عمومی و تشدید آلودگیهای زیستمحیطی منجر شده و حتی کارشناسان آن را یک تهدید امنیت ملی تلقی میکنند. آینده صنعت پتروشیمی و سایر صنایع حیاتی ایران و در نهایت ثبات اقتصادی و اجتماعی کشور، در گرو تصمیمات کلیدی امروز سیاستگذاران قرار دارد.