دور جدید مذاکرات به بن بست رسید؟
به گزارش نبض بازار، تاکنون چهار دور از مذاکرات هستهای ایران و آمریکا برگزار شده است. ابتدا با فاصله کمتر و کمی بعد با فاصله بیشتر. مذاکراتی که طرفین آن را امیدوارکننده خوانده و گفته بودند که روند آن رو به جلو است. در چهارمین دور مذاکرات زمزمههایی درباره نتیجهبخش نبودن آن اعلام شد و حالا با اظهارات اخیر، این سوال جدیتر مطرح میشود: آیا مذاکرات هستهای ایران و آمریکا بار دیگر به بنبست رسیده است؟
این سوال زمانی جدیتر مطرح میشود که نگاهی هم به نوسانات بازار ارز از ظهر امروز داشته باشیم. قیمت دلار امروز از 83 به 85 هزار تومان رسید و افزایش حداقل 3 هزار تومانی داشت. قیمت طلا هم با افزایش وارد کانال 6 میلیون و 700 هزار تومان شد.
اظهارات متناقض
پس از پایان دور چهارم مذاکرات، اظهارات مقامات دو طرف همچون همیشه با ابهاماتی همراه بود. در حالی که برخی منابع از "فضای سازنده" و "پیشرفتهای جزئی" سخن میگفتند، در عمل هیچ بیانیه مشترک یا نقشه راه روشنی برای دور بعدی منتشر نشد.
یک منبع آگاه نزدیک به تیم مذاکرهکننده ایرانی، که نخواست نامش فاش شود، در گفتوگو با رسانههای داخلی اظهار داشته بود: «مذاکرات در فضایی جدی و با تبادل دیدگاهها صورت گرفت و انتظار میرود به زودی شاهد تعیین زمان و مکان دور بعدی باشیم.» این اظهارات، امیدواریهایی را برای ادامه روند ایجاد کرد.
با این حال، تنها ساعاتی پس از این خوشبینی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در یک نشست خبری در پاسخ به سوالی درباره پیشرفت مذاکرات، تنها به گفتن این جمله بسنده کرد: «ما به ایران از طریق کانالهای دیپلماتیک اطلاع دادهایم که مسیر بازگشت به تعهدات شفاف است. توپ در زمین ایران است.» این جمله، در تضاد آشکار با لحن امیدوارکننده طرف ایرانی، سیگنالی از عدم حصول پیشرفت محسوس بود.
تناقض بر سر غنیسازی؛ گره کور مذاکرات
همچون دورههای پیشین، هسته اصلی اختلاف و نقطه تناقض آشکار میان دو طرف، موضوع غنیسازی اورانیوم و سطح آن است. ایران بر حق خود برای غنیسازی صلحآمیز بر اساس پیمان عدم اشاعه (NPT) تأکید دارد و با توجه به نیازهای داخلی، غنیسازی تا سطوح بالاتر (مثلاً ۶۰ درصد) را توجیه میکند.
در مقابل، ایالات متحده و قدرتهای غربی، غنیسازی ایران در سطوح بالا و با استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته را نگرانکننده تلقی کرده و آن را به معنای کاهش زمان گریز هستهای (Breakout Time) میدانند. آنها خواستار محدودیتهای شدیدتر بر برنامه غنیسازی ایران هستند.
یک مقام ارشد اروپایی که نخواست نامش فاش شود در گفتوگو با فایننشال تایمز اظهار داشت: «ایران باید شفافیت بیشتری را در همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی نشان دهد و غنیسازی ۶۰ درصدی را متوقف کند. این سطح از غنیسازی هیچ توجیه غیرنظامی ندارد و نگرانیهای جدی را در پی دارد.» این مقام، بازگشت به تعهدات برجامی را ضروری دانسته بود.
این اختلاف عمیق بر سر غنیسازی، به همراه سایر موضوعات مانند تضمینهای اقتصادی برای ایران و آینده تحریمها، باعث شده است که هر دور مذاکرات به بنبستهای موقت یا طولانیمدت ختم شود.
آیا مذاکرات به بنبست رسیده است؟
با توجه به تغییر ناگهانی در لحن مقامات ایرانی و اظهارات همواره محتاطانه و بعضاً متناقض طرف آمریکایی، میتوان گفت که مذاکرات هستهای در حال حاضر در یک "حالت تعلیق" و "رکود عمیق" قرار گرفته است. اگرچه ممکن است هیچکدام از طرفین به صراحت از واژه "بنبست" استفاده نکنند، اما عدم تعیین زمان و مکان دور بعدی، خود گویای عدم پیشرفت و وجود اختلافات لاینحل است.
علی بیگدلی، کارشناس روابط بینالملل در مصاحبه با خبرگزاری مهر تصریح کرد: «وقتی تاریخ دور بعدی مذاکرات نامعلوم میشود، یعنی طرفین نتوانستهاند به یک توافق اولیه بر سر گامهای بعدی دست یابند. این به معنای بنبست کامل نیست، اما نشاندهنده یک توقف جدی در روند مذاکرات است که ممکن است به طول بیانجامد. عوامل داخلی و خارجی بر هر دو طرف تأثیرگذار است و تا زمانی که ارادهای برای امتیازدهی متقابل ایجاد نشود، وضعیت همینگونه خواهد بود.»
در نهایت، میتوان گفت که دور جدید مذاکرات نیز، همچون دفعات پیشین، با چالشهای اساسی مواجه شده و تا اطلاع ثانوی، گرهای از کلاف پیچیده هستهای باز نخواهد شد. توپ، دوباره به زمین دیپلماسی پرنوسان پرتاب شده و باید دید که چه زمانی و چگونه، مسیر گفتوگوها از این گره کور رها خواهد شد.