زمزمههای گرانی بنزین در سایه سه نرخی شدن گازوئیل/ آیا بنزین گران میشود؟
به گزارش نبض بازار، سوال اصلی اینجاست که آیا دولت برای جبران ناترازی سوخت و هزینههای بالای یارانهها، زیر بار افزایش قیمت بنزین خواهد رفت و آیا تجربه گرانی بنزین در آبان ۹۸ تکرار خواهد شد؟
وضعیت کنونی قیمت بنزین
در حال حاضر، قیمت بنزین در ایران همچنان دو نرخی است. هر لیتر بنزین سهمیهای با قیمت ۱۵۰۰ تومان و بنزین آزاد با قیمت ۳۰۰۰ تومان عرضه میشود. سهمیه ماهانه بنزین برای خودروهای سواری شخصی ۶۰ لیتر است و سهمیه بنزین آزاد در پایان هر ماه صفر میشود. این نرخها از آبان ۱۳۹۸ تاکنون ثابت ماندهاند.
در رابطه با افزایش قیمت بنزین، اظهارات متناقضی از سوی مسئولان و کارشناسان شنیده میشود:
اسکندر مؤمنی، وزیر کشور، در حاشیه نشست استانداران سراسر کشور، در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره احتمال افزایش قیمت بنزین گفت: «دولت تا این لحظه هیچ تصمیمی برای گران کردن بنزین و گازوئیل نگرفته است.» با این حال، نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس در گفتوگو با اکو ایران در آذر ماه ۱۴۰۳ عنوان کرده بود: «به دولت اجازه داده شده که برای قیمت بنزین برنامهریزی کند؛ یعنی دولت اکنون میتواند قیمت بنزین را افزایش دهد.» این اظهارات، این تلقی را ایجاد کرده بود که اختیار قانونی برای افزایش قیمت به دولت داده شده است.
اما معاون وزیر نفت در تاریخ ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ صراحتاً اعلام کرده است: «هیچ گزینهای از سه نرخی شدن قیمت بنزین روی میز نیست و فعلاً هیچ برنامهای در این خصوص نداریم.»
نظرات کارشناسان: چالشها و سناریوها.
اما کارشناسان انرژی در این باره چه میگویند؟ کارشناسان حوزه انرژی و اقتصاد، ضمن اذعان به ناترازی در تولید و مصرف بنزین، سناریوهای مختلفی را برای آینده قیمت بنزین مطرح میکنند:
حمید حسینی، رئیس هیأتمدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآوردههای نفتی، در گفتوگو با همشهری آنلاین میگوید: «قطعاً بنزین در ایران گران نیست، اما نتیجه این ارزانی سوخت، مشکل فعلی است که مصرف بالا رفته و دچار کسری شدهایم. دولتها فکر میکردند که با ارزان نگاه داشتن بنزین، به مردم خدمت میکنند. این گروه خاص سهم زیادی در مصرف بنزین دارند.» او همچنین اشاره میکند که مسئولان دولتی میگویند امسال بالغ بر ۶ میلیارد دلار صرف واردات بنزین خواهد شد.
سیدغلامحسین حسنتاش، کارشناس اقتصاد انرژی، در گفتوگو با خبر فوری گفته بود «به طور کلی مسائل حوزه انرژی و به طور خاص مساله بنزین، پیچیده و چندوجهی است و با یک اقدام و تصمیم نمیتوان مشکل را حل کرد.» وی افزود: «زمزمههای افزایش قیمت بنزین آغاز شده و به آهستگی در حال فراگیرشدن است و من فکر میکنم دولت چهاردهم هم نه اراده و نه توان حل اساسی مساله بنزین را ندارد و به سمت راهحل قیمتی یعنی گرانسازی میرود.»
آیا گازوئیل سه نرخی، مقدمهای بر بنزین سه نرخی است؟
برخی تحلیلگران بر این باورند که طرح سه نرخی برای گازوئیل میتواند به عنوان یک اقدام آزمایشی برای تصمیمگیریهای آتی دولت در زمینه بنزین باشد. این مدل به معنای عرضه بنزین در سه سطح قیمتی مختلف است: نرخ یارانهای برای مصرف پایه، نرخ نیمه آزاد برای مصرف منطقی مازاد بر سهمیه، و نرخ آزاد که بدون محدودیت مصرف و با قیمت بالاتر عرضه میشود. هدف از این ساختار، مدیریت مصرف، کاهش قاچاق و هدفمندسازی یارانههاست. با این حال تاکنون شایعات درباره اجرای این مدل برای بنزین به واقعیت نپیوسته و بارها از سوی مسئولان تکذیب شده است.
همزمان با این گمانهزنیها، شهروندان در شبکههای اجتماعی و افکار عمومی، نگرانی خود را از تأثیرات احتمالی گرانی بنزین بر معیشت خود ابراز کردهاند. تجربه افزایش قیمت بنزین در آبان ۱۳۹۸ نشان داد که اینگونه تصمیمات، میتواند پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گستردهای به دنبال داشته باشد.
اکنون، با وجود تکذیبهای رسمی، چالش ناترازی سوخت و فشار بر منابع مالی دولت، این سوال را پیش میآورد که آیا دولت برای مدیریت بحران انرژی، حاضر به پذیرش تبعات احتمالی افزایش قیمت بنزین خواهد بود یا راهکارهای دیگری برای مدیریت مصرف و تأمین پایدار سوخت در نظر خواهد گرفت؟ این موضوع، به یکی از مهمترین چالشهای اقتصادی پیش روی دولت در ماههای آتی تبدیل شده است.