چه سرنوشتی در انتظار خودروهای برقی در ایران است؟
به گزارش نبض بازار، شاید برایتان جالب باشد که خودروهای برقی سابقه مفصلتری از خودروهای بنزینی دارند. طراحی نخستین خودروهای برقی در سال ۱۹۰۰ آغاز شد، اما پیش از آن در سال ۱۸۳۰، فردی به نام تامس پورت این ایده را مطرح کرده بود.
شکست طرح اولیه خودروهای برقی باعث رشد خودروهای بنزینی شد، اما خودروهای بنزینی ۱۰۰ سال هم دوام نیاوردند و در سال ۱۹۹۰ دوباره طرح خودروهای برقی مورد بررسی قرار گرفت. ازمون و خطاهای متعددی توسط خودروسازهای بزرگ جهان در این رابطه انجام شد. آمریکاییها و ژاپنی در این آزمون و خطا نقش پررنگی داشتند. تجربه تویوتا در سال ۱۹۹۸ منجر به تولید خودرویی شد که تا سال ۲۰۰۲ نیز مشغول تولید بود. در سال ۲۰۲۰، اما قصه عوض شد و خودروهای برقی با حمایت جهانی پا به میدان رقابت گذاشتند که در سال ۲۰۲۳ به اوج خود رسیدند. در ایران نیز رانا برقی در سال ۱۳۹۳ رونمایی شد، اما صرفاً یک کپیبرداری از نمونههای اروپایی بود.
چالشهای پیش رو در ایران
یکی از مهمترین چالشهای پیش روی خودروهای برقی در ایران، موضوع قیمت است. خودروهای قیمتی برای بازار ایران بیش از اندازه گران هستند و نمونههای دست اول آن در جهان، چندان مورد استفاده عمومی در ایران قرار نخواهند گرفت. اگرچه با گسترش تولید این خودرو، نمونههای اکونومی آن نیز به بازار خواهد آمد، اما در ایرانی که بر سر توقف تولید پژوپارس تا همین دو سال قبل اختلاف نظر وجود داشت، نمیتوان انتظار واردات وسیع خودرو برقی داشت.
چالش دوم خودروهای برقی در ایران، موضوع شارژ آن است. شارژ خودروهای برقی در ایستگاههایی انجام میشود که متولی قانونی آن هنوز در ابهام است. طبق گفته انجمن جایگاهداران سوخت، ایستگاههای شارژ اتوموبیل را باید از مپنا دنبال کرد و ارتباط کاری با این انجمن ندارند.
در هر حال این جایگاهها بدون متولی باقی نمیمانند و بالاخره یک نهاد یا شرکت مسئولیت آنها را به طور رسمی برعهده میگیرد، اما مسأله بعدی قیمت شارژ آن هاست که طبق شنیدهها در برخی از جایگاهها نرخهای متفاوتی اعلام شده است.
زیرساخت لازم برای توزیع سراسری این جایگاهها نیز در حال حاضر وجود ندارد و مانند جایگاههای بنزین نمیتواند جایگاه شارژ تولید کرد. از سوی دیگر مسأله میزان پیمایش این خودروها نیز برخی از مشتریان را نگران کرده است. سعید جعفری، کارشناس تولید و تست نرمافزار مدیریت باطری خودروهای برقی در آمریکا، پیشتر در اینباره به «انتخاب» گفته بود: «در دهه گذشته به خصوص بعد از سال ۲۰۰۸ تکنولوژی ماشین برقی بسیار پیشرفت کرد و حد وسط بهره وری آن ۱۵ درصد در دهه گذشته اضافه شد و برد متوسط آنها تا ۲۰۰ درصد افزایش داشته است. وقتی ایلان ماسک شروع به تولید اولین ماشین برقی کرد، هزاران اختراع ثبت شد و این هزاران اختراع در زمینه بهتر کردن مواد شیمیایی یا کل محصولات تولید بود. به غیر از باطری و موتور برقی، ساختار بدنه این خودروها شکل تمام ماشینهای دیگر است و باطری تأثیری روی بدنه نداشته، اما بر روی کارکرد ماشین تأثیر عظیمی داشته است.
من سال ۲۰۱۶ روی یک ماشین کارما کار کردم که ۵۰ مایل برد داشت و با بنزین و برق کار میکرد که خیلی کم بود. الان مدلهای تسلا را که در نظر بگیرید مدلهای s نزدیک ۶۰۰ کیلومتر برد دارد که بزرگترین پیشرفت تکنولوژی در زمینه بهبود برد این ماشین هاست. از ۲۰۱۷ همان ماشین تسلا را به میشیگان آوردند و یک باطری روی آن گذاشتند و با باطری ۷۵۰ مایل را در دمای سرد طی کرد. زمانیکه مشکل برد ماشینهای برقی حل شد این صنعت گسترش یافت. در سالهای اولیه استفاده از این ماشینها نگرانی تمام شدن شارژ وجود داشت، اما الان شما ۸۰۰ کیلومتر برد دارید و با افزایش ایستگاههای شارژ مشکل برد حل شد.»
چالش بعدی قطعات یدکی این خودروهاست که بخش عمده آن در دستهبندی وارداتیها قرار میگیرند. کمبود قطعه و مافیای آن قطعاً یکی از چالشهای پیش روی این خودروها خواهد بود.
وابستگی تکنولوژیک خطرناک
یکی از نگرانیهای کارشناسان بابت گسترش فعالیت خودروهای برقی در ایران، وابستگی به قطعات و باطری است. تکنولوژی منحصربهفرد باطری و قطعات این خودروها در اختیار کشورهای اندکی قرار دارد که روحیه انحصارطلبی آنها به تمامی جهان ثابت شده است. با توجه به شرایط تحریمی ایران نیز به نظر نمیرسد وابسته کردن خودروهای کشور به قطعات ابرقدرتها اقدام سنجیدهای باشد. در این بین یکی از پیشنهادات جدی کارشناسان، سرمایهگذاری و تحقیق و توسعه در حوزه باطریهای اتومبیل برقی است. ورود به این حوزه، واردات خودروهای برقی و تمرکز بر روی جایگزینی بنزینیها با برقیها را امنتر میکند.
در حال حاضر یک سری آمارهای زیادی وجود دارد؛ مثلاً کشورهای زیادی در حال تغییر جهت به سمت خودرو برقی هستند. نروژ ۸۰ درصد ماشینهای فروخته شدهاش در سال ۲۰۲۲ برقی بوده است؛ ایسلند ۴۱ درصد، سوئد ۲۲ درصد و هلند ۲۴ درصد و چین هم ۲۲ درصد است. در سال ۲۰۲۳ چین بزرگترین تولیدکننده ماشینهای برقی است و ۷ میلیون ماشین در یکسال ساخته است. تسلا صد درصد تولیداش در آمریکاست و مقداری از آن به اروپا و چین صادر میشود.