رد صلاحیت‌های جنجالی توسط شورای نگهبان/ چه کسانی رد صلاحیت شدند؟

رد صلاحیت مهدی بازرگان 

اگرچه رد صلاحیت اکبر هاشمی رفسنجانی در جریان انتخابات یازدهم ریاست جمهوری (۱۳۹۲) سر و صدا کرد، اما پیش از آن هم افراد صاحب‌نام دارای مناصبی بوده اند که نتوانستند از سد شورای نگهبان بگذرند.   به گزارش اقتصادنیوز، شاید اولین رد صلاحیت مشهور به سال ۱۳۶۴ باز می‌گردد؛ چهارمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری که حدود ۵۰ نفر از داوطلبان برای رقابت در آن ثبت‌نام کردند. هرچند چهره‌های سرشناس در انتخابات آن دوره، به دلیل لزوم کناره‌گیری از مناصب عالی دولتی، از شرکت در رقابت انتخاباتی منع شدند، اما مهدی بازرگان وارد گود رقابت شد. بر اساس آنچه  وب سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی در این باره روایت کرده، «جریان لیبرال یا نهضت آزادی تنها جریانی بود که بعد از حذف جریان چپ و ملی، به عنوان حزب منتقد دولت و حکومت فعالیت محدودی داشت، و با تحریم انتخابات دوره دوم مجلس شورای اسلامی به خاطر رد صلاحیت تمامی کاندیدا‌های نهضت آزادی، دوباره سعی داشت با نامزدی مهندس مهدی بازرگان؛ لیدر خود، وارد جریان انتخابات شود، اما در نهایت شورای نگهبان صلاحیت سه نفر یعنی  آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، سید محمود کاشانی و حبیب‌الله عسگراولادی مسلمان را تأیید کرد.» به این ترتیب مهدی بازرگان که در ابتدای انقلاب بر جایگاه کرسی نخست وزیری جمهوری اسلامی ایران نشسته بود، برای ریاست جمهوری چهارم رد صلاحیت شد؛ فردی که از ۱۵ بهمن ۵۷ تا ۱۵ آبان ۵۸، منصب عالی سیاسی داشته، اما در سال ۶۴ نتوانست از سد شورای نگهبان برای رسیدن به جایگاه ریاست جمهوری بگذرد.

رد صلاحیت جنجالی در سال 1392

با این حال به نظر می‌رسد رکورد مهمترین رد صلاحیتی که سرنوشت برنده انتخابات ریاست جمهوری را تحت تاثیر قرار داد به نام اکبر هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۹۲ ثبت شده است؛ سالی که روند افزایش شرکت کنندگان در انتخابات و شکل گرفتن جناح‌های مختلف سیاسی سبب شد که روند بررسی صلاحیت‌ها برای انتخابات ریاست جمهوری، یکی از جنجالی‌ترین دوره‌های خود را پشت سر بگذارد؛ دوره یازدهم ریاست جمهوری که عدم‌احراز صلاحیت تعدادی از چهره‌های نامدار عرصه سیاست در ایران، حاشیه‌های بسیاری را به‌همراه داشت.

رد صلاحیت اکبر هاشمی رفسنجانی به‌عنوان رئیس‌جمهوری اسبق از یک سو و اسفندیار رحیم مشایی- به‌عنوان نزدیک‌ترین چهره به محمود احمدی نژاد رئیس‌جمهوری وقت- از سوی دیگر،   و هاشمی‌رفسنجانی، از مهم‌ترین مصداق‌های مرحله احراز صلاحیت‌ها در سال ۱۳۹۲ است که نه تنها فعالان سیاسی و حتی اکثر مردم را به حیرت واداشت بلکه در نیتجه انتخابات بی اثر نبود.

هاشمی رفسنجانی به عنوان چهره‌ای که از ابتدای انقلاب تا اواخر حیات، پایگاهی مستحکم در ساختار قدرت و نقشی برجسته‌ای در شکل‌گیری تحولات نظام داشت و عده‌ای او را «شناسنامه انقلاب» می‌دانستند، به دلیل آنچه «کهنسالی و خستگی» عنوان شد، برای ریاست جمهوری یازدهم رد صلاحیت می‌شود، اما نتیجه به نحوی دیگر رقم می‌خورد. اگر چه این رد صلاحیت در ابتدا اعتراضات زیادی را برانگیخت، اما سیاست آیت الله هاشمی به گونه‌ای پیش رفت که پس از رایزنی‌های بسیار و فشرده، در نهایت منجر به اجماع سیاسیون ازجمله اصلاح طلبان و اصولگرایان اعتدال‌گرا بر سر کاندیداتوری حسن روحانی شد و در نهایت پیروزی او در انتخابات را به دنبال داشت.

 هرچند رد صلاحیت اسفندیار رحیم مشایی همانند هاشمی رفسنجانی بر نتیجه انتخابات موثر نبود، اما تکلیف احمدی نژاد و حلقه نزدیکانش که به جریان انحرافی معروف شدند را برای سال‌های آتی روشن کرد؛ ماجرایی که از ۳ سال پیش نشانه‌هایی درباره آن شکل گرفت. به گزارش اقتصادنیوز، زمان زیادی از شروع دولت دهم - دولت دوم محمود احمدی نژاد- نگذشته بود که او یک نامه مهم از دفتر رهبری دریافت کرد. ماجرا به انتصاب اسفندیار رحیم مشایی به عنوان معاون اول رییس جمهور باز می‌گشت و مقام معظم رهبری در این نامه به رییس‌جمهور وقت، دستور عزل مشایی را صادر کردند. اما احمدی نژاد به همراه رحیم مشایی در جلسه هئیت دولت حاضر شد؛ اقدامی که فرضیات پیشین را تایید کرد. پیش از آن، مراجع تقلید، ائمه جمعه، اصولگرایان، نظامیان و... بار‌ها گفته بودند که احمدی‌نژاد، چون مومی در دستان مشایی است و او احمدی‌نژاد را سحر کرده است.