امام محمدباقر (ع)؛ شکافنده علوم آسمان‌ها و زمین
به گزارش نبض بازار، میلاد امام محمد باقر(ع) پنجمین اختر تابناک ولایت مبارک باد.
امام محمدباقر علیهالسلام روز جمعه، اول رجب سال ۵۷ هجری قمری در مدینه به دنیا آمد. پدرشان، امام ساجدان و زینت عبادتکنندگان، حضرت سجاد علیهالسلام و مادرشان ام عبدالله، دختر امام حسن علیهالسلام است و ایشان از این جهت نخستین کسى هستند که هم از نظر پدر و هم از نظر مادر، فاطمى و علوى به شمار می‌روند.
امام پنجم در علم، زهد، عظمت و فضیلت، سرآمد همه بزرگان بنى‌هاشم بودند و مقام بزرگ علمى و اخلاقى ایشان را همگان تصدیق می‌کردند. تا حدی روایات و احادیث، در زمینه مسایل و احکام اسلامى، تفسیر، تاریخ اسلام و انواع علوم، از آن حضرت به یادگار مانده است که تا آن روز از هیچ‌یک از فرزندان امام حسن و امام حسین (ع) برجا نمانده بود.
رجال و شخصیت‌هاى بزرگ علمى آن روز و نیز عدهاى از یاران پیامبر (ص) که هنوز درحال حیات بودند، از محضر آن حضرت (ع) استفاده مىکردند.
جابربن یزید جعفى و کیسان سجستانى (از تابعین) و فقهایى، چون ابن مبارک، زهرى، اوزاعى، ابوحنیفه، مالک، شافعى و زیاد بن منذرنهدى از آثار علمى «باقرالعلوم» بهرهمند شدند و سخنان آن حضرت (ع) را بى‌واسطه و گاه با چند واسطه نقل کرده‌اند.
کتاب‌ها و تألیفات دانشمندان و مورخان اهل تسنن نظیر طبرى، بلاذرى، سلامى، خطیب بغدادى، ابونعیم اصفهانى و آثاری، چون موطا مالک، سنن ابى داود، مسند ابى حنیفه، مسند مروزى، تفسیر نقاش، تفسیر زمخشرى و ... که از مهمترین کتاب‌های جهان تسنن‌اند، از سخنان پرمغز پیشواى پنجم سرشارند.
کتاب‌های شیعه نیز در زمینههاى مختلف از سخنان و احادیث حضرت باقر (ع) غنی است و هر کس کوچک‌ترین آشنایى با این کتاب‌ها داشته باشد، این معنا را تصدیق مىکند.
آوازه علوم و دانش امام باقر (ع) چنان اقطار اسلامى را پر کرده بود که لقب «باقر العلوم» به معنای گشاینده دریچههاى دانش و شکافنده مشکلات علوم را به ایشان داده بودند.
ابن حجر هیتمى در این زمینه نوشته است: «محمد باقر (ع) به اندازهاى گنج‌هاى پنهان معارف و دانش را آشکار ساخته، حقایق احکام و حکمت‌ها و لطایف دانش را بیان نموده که جز بر عناصر بى‌بصیرت یا بدسیرت پوشیده نیست و از همین جاست که وى را شکافنده و جامع علوم، و برافرازنده پرچم دانش خواندهاند.»
عبدالله بن عطأ که یکى از شخصیت‌هاى برجسته و دانشمندان بزرگ عصر امام (ع) بود، درباره مقام علمی ایشان، گفته است: «من هرگز دانشمندان اسلام را در هیچ محفل و مجمعى به اندازه محفل محمد بن على (ع) از نظر علمى حقیر و کوچک ندیدم. من "حکم بن عتیبه" را که در علم و فقه مشهور آفاق بود، دیدم که در خدمت محمد باقر (ع) مانند کودکى در برابر استاد عالی‌مقام، زانوى ادب بر زمین زده، شیفته و مجذوب کلام و شخصیت او گردیده بود.»
امام باقر (ع) در سخنان خود، اغلب به آیات قرآن مجید استناد می‌کردند و از کلام خدا، شاهد مىآوردند و مىفرمودند: «هر مطلبى گفتم، از من بپرسید که در کجاى قرآن است تا آیه مربوط به آن موضوع را معرفى کنم.»
امام پنجم شیعیان شاگردان برجستهاى در زمینههاى فقه، حدیث، تفسیر و دیگر علوم اسلامى تربیت کردند که هر کدام وزنه علمى بزرگى به شمار مىروند. شخصیت‌هاى بزرگى، چون محمد بن مسلم، زراره بن اعین، ابو بصیر، برید بن معاویه عجلى، جابربن یزید، حمران بن اعین و هشام بن سالم، از تربیت یافتگان مکتب آن حضرتند.
پیشواى پنجم در دوران امامت خود با زمامداران و خلفایى، چون ولید بن عبدالملک (۸۶-۹۶)، سلیمان بن عبدالملک (۹۶-۹۹)، عمر بن عبدالعزیز (۹۹-۱۰۱)، یزید بن عبدالملک (۱۰۱-۱۰۵) و هشام بن عبدالملک (۱۰۵-۱۲۵) هم‌عصر بودند.
این خلفا به استثناى عمر بن عبدالعزیز ـ که شخصى به‌نسبت دادگر و نسبت به خاندان پیامبر (ص) علاقهمند بود ـ همگى در ستمگرى، استبداد و خودکامگى دست کمى از نیاکان خود نداشتند، به ویژه نسبت به پیشواى پنجم همواره سخت‌گیرى‌هایی داشتند.
امام محمدباقر (ع) سرانجام در هفتم ذیحجه سال ۱۱۴ هجرى در سن ۵۷ سالگى در مدینه به وسیله هشام مسموم شدند و چشم از جهان فروبستند و در قبرستان معروف بقیع در کنار قبر پدر و جدشان، به خاک سپرده شدند. دوران امامت آن حضرت هیجده سال به طول انجامید.
درباره کرامات، شخصیت و مقام علمی پنجمین امام شیعیان (ع) کتاب‌های فراوانی به رشته تحریر در آمده است، برخی از آن‌ها ـ که در سال‌های اخیر منتشر شده‌اند ـ عبارتند از:
ـ زندگانی امام محمد باقر (ع) / منصور کریمیان/ اشرفی/ ۱۳۸۱
ـ زلال معرفت، پژوهشی در زندگانی امام محمد باقر (ع) / محمدباقر طاهری/ گلستان ادب/ ۱۳۸۱
ـ نخستین اندیشه‌های شیعی تعالیم امام محمد باقر (ع) / ارزینا لالانی، فریدون بدره‌ای (مترجم) / فرزان روز/ ۱۳۸۱
ـ داستان زندگی امام محمد باقر (ع) / امیرمهدی مرادحاصل، رضا شیرازی/ پیام نور/ ۱۳۸۲
ـ داستان‌هایی از اخلاق و رفتار امام محمد باقر (ع) / علی میرخلف زاده/ محمد و آل محمد (ص) / ۱۳۸۳
ـ زندگانی چهارده معصوم، امام محمد باقر (ع) / علی نوری/ جهانتاب /۱۳۸۳
ـ تاریخ اسلام در عصر امامت امام سجاد و امام باقر (ع) / سپهر اندیشه/ ۱۳۸۳
ـ پیروز میدان، راه خوشبختی، داستانی از زندگانی حضرت امام باقر (ع) و حضرت امام صادق (ع) / خشایار قاضی زاده، منصور کریمیان/ فارابی /۱۳۸۳
ـ یکصد و ده حدیث از امام سجاد و امام باقر (ع) / محمدحسین مجاهد (گردآورنده) / فقه/ ۱۳۸۴
ـ سیری در زندگانی امام محمد باقر (ع) / سیدمحمد صالحی/ معیار اندیشه / ۱۳۸۴
ـ امام محمد باقر (ع) / فرشته منعمی (تصویرگر) / ناصر محمدی (تهیه و تنظیم)، رضوان داستانپور (شاعر) / اکرام/ ۱۳۸۵
ـ مردی که اسرار سرزمین‌ها را می‌دانست؛ زندگینامه امام محمد باقر (ع) / محمود پوروهاب، پژمان رحیمی زاده (نقاش) / مدرسه / ۱۳۸۵
ـ حیات پاکان؛ داستان‌هایی از زندگی امام محمد باقر (ع)، امام جعفر صادق (ع) و امام موسی کاظم (ع) / مهدی محدثی/ بوستان کتاب قم / ۱۳۸۵
ـ باران و کویر؛ نگاهی نو به زندگی و زمانه امام باقر (ع) / کمال سید، حسین سیدی ساروی (مترجم) / نسیم اندیشه / ۱۳۸۵
ـ امام باقر (ع) الگوی زندگی/ حبیب الله احمدی/ فاطیما/ ۱۳۸۵
ـ پرسش‌های مردم و پاسخ‌های امام باقر (ع) / احمد قاضی زاهدی، محمدحسین رحیمیان (مترجم) / حاذق/ ۱۳۸۶
ـ حضرت باقرالعلوم علیه السلام/ فضل‌الله کمپانی/ مفید / ۱۳۸۶
ـ منشور نینوا؛ شرح و تفسیری بر زیارت عاشورا ره‌آوردی از امام باقرالعلوم (ع) / مجید حیدری‌فر/ مسجد مقدس جمکران /۱۳۸۶
ـ شکافنده علم؛ امام محمد باقر (ع) / سعید قانعی/ چلچله/ ۱۳۸۶
ـ چهل داستان و چهل حدیث از امام محمد باقر (ع) / عبدالله صالحی/ مهدی یار/ ۱۳۸۷
ـ بخشنده بود و دانا؛ امام محمد باقر (ع) / عباسعلی سپاهی یونسی، سیما بروجردی (تصویرگر) / انصار / ۱۳۸۷
ـ دیدار و گفت‌وگوی صمیمانه با فجر دانش‌ها حضرت امام محمد باقر (ع) / مصطفی نیلی پور/ قلم نو/ ۱۳۸۷
ـ زندگانی باقرالعلوم حضرت محمد بن علی (ع) / سیدمحمدتقی مدرسی، محمدصادق شریعت (مترجم) / محبان الحسین (ع) / ۱۳۸۷
ـ امام باقر (ع) / مهدی وحیدی صدر، منقذ موسوی (تصویرگر) / عروج اندیشه/ ۱۳۸۷
ـ عجایب و معجزات شگفت‌انگیزی از امام باقر (ع)؛ اثبات حقانیت مذهب تشیع/ واحد تحقیقاتی گل نرگس (عج) / شمیم گل نرگس /۱۳۸۷
ـ عالم‌ترین پدر دنیا؛ امام باقر (ع) / علی عباسی، سیما بروجردی (تصویرگر) / منتظران ظهور / ۱۳۸۷
ـ امام باقر (ع)؛ جلوه امامت در افق دانش/ احمد ترابی/ بنیاد پژوهش‌های اسلامی/ ۱۳۸۷
ـ باقر تورات؛ شرح حال و زندگانی امام باقر (ع) / علیرضا اسداللهی‌فرد/ صبح پیروزی/ ۱۳۸۷
ـ چهل حدیث از امام باقر (ع)؛ بی کران حکمت/ حسین شنوائی (شاعر) / به نشر / ۱۳۸۷