هر آنچه که درباره افزایش سن بازنشستگی باید بدانید + مزایا و معایب آن

* پاسخ شفاف رئیس مجلس به ابهامات

رئیس مجلس شورای اسلامی درباره ابهامات به وجود آمده توضیح داد که سقف افزایش سنوات خدمتی برای آقایان «حداکثر۳۵ سال یا ۶۲ سال سن» است و سقف سن بازنشستگی برای خانم ها ۵۵ سال است.

روابط عمومی مجلس نیز اعلام کرد که براساس مصوبه مجلس، میزان افزایش سنوات خدمت پلکانی است و بیشتر افراد در حد چند ماه به سنوات خدمت‌شان اضافه می‌شود و افرادی که به‌تازگی شروع به کار کنند به میزان سنوات خدمت آن‌ها حداکثر ۵ سال اضافه می‌شود.

افزایش سن بازنشستگی از چه زمانی اجرایی می‌شود؟

زمان اجرایی‌شدن افزایش سن بازنشستگی یکی دیگر از ابهامات این مصوبه بود. که زنگنه سخنگوی کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه در این باره می گوید در صورت تصویب(در شورای نگهبان) این مورد «از سال ۱۴۰۳ اجرایی می‌شود»، یعنی برای کسانی که۲۸ و ۲۹ سال خدمت کرده اند، هیچ تغییری اتفاق نخواهد افتاد.

علت تصویب قانون افزایش سن بازنشستگی

بر اساس آن چه در بند الحاقی بند خ ماده ۲۹ لایحه آنده این تصمیم به منظور «کاهش ناترازی صندوق های بازنشستگی و تقویت توان صندوق ها» گرفته شده است.

از سوی دیگر طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شواری اسلامی سن امید به زندگی در ایران از سال ۱۳۳۰ تا به امروز از ۴۶ سال به ۷۶ سال افزایش پیدا کرده، در حالی که طی همین سالها متوسط سن بازنشستگی از ۵۷ سال به ۵۱ سال کاهش یافته است؛ فاصله سن بازنشستگی تا امید به زندگی که عاملی تعیین کننده در میزان سالهای دریافت مستمری توسط مشترکان صندوق بیمه ای و هزینه های آن محسوب می شود، از منفی ۱۰ سال در سال ۱۳۳۰ به حدود مثبت ۲۵ سال در سال ۱۳۹۹ رسیده است. به عبارت دیگر سن بازنشستگی که ۱۰ سال بزرگتر از سن امید به زندگی بوده است اکنون ۲۵ سال کوچکتر از آن است.

راهکار کشورها برای نزدیک کردن سن بازنشستگی به امید به زندگی

با وقوع بحران سالمندی در دنیا و افزایش امید به زندگی و به منظور حفظ تعادل منابع و مصارف صندوق های بازنشستگی، سن و سابقه الزام برای بازنشستگی در اکثر کشورهای دنیا افزایش یافته و تناسب الزام بین سن و سابقه بازنشستگی و تغییرات جمعیتی صورت پذیرفته است

در سال‌های اخیر، سیستم‌های بازنشستگی در سراسر اروپا نیز ، با توجه به افزایش سن جمعیت، محدودیت‌های مالی و اصول حاکم بر پایداری صندوق‌ها در حال تغییر به سمت زندگی کاری طولانی‌تر و به تعویق انداختن بازنشستگی هستند.

سازمان‌ توسعه و همکاری‌های اقتصادی با استناد به روند افزایش سنوات مورد انتظار برای دوره بازنشستگی، پیش‌بینی کرده است که سن بازنشستگی در کشورهای عضو همچنان روندی صعودی داشته باشد.

اتحادیه اروپا نیز پیش‌بینی کرده که متوسط سن بازنشستگی تا سال چندین سال بعد برای مردان به ۶۶.۱ سال و برای زنان ۶۵.۹ سال برسد.

همچنین مطالعات حاکی از آن است که در یک دوره بیست ساله از سال ۱۹۹۵ تا پایان دسامبر ۲۰۱۵ ،پنجاه کشور ازجمله آلمان، اسپانیا، کره جنوبی، فرانسه، یونان و …، به منظور کاهش هزینه های مالی، سن بازنشستگی را افزایش داده اند.

اکثر کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در میانه قرن حاضر دارای حداقل سن بازنشستگی ۶۷ سال خواهند بود. تعدادی از کشورها با ایجاد پیوند مستقیم بین افزایش سن بازنشستگی با روند تکاملی امید به زندگی، از این سن نیز فراتر خواهند رفت.

* دلایل نمایندگان موافق و مخالف چه بود؟

علی بابایی کارنامی از مخالفان این طرح عنوان کرد که در این بند سن بازنشستگی برای گروه‌های مختلف شاغلان افزایش پیدا کرده است. قطعا تصویب این بند تبعات اجتماعی به همراه خواهد داشت و باعث ایجاد نگرانی در شاغلان می‌شود. از طرف دیگر شیوه پرداخت حقوق و دستمزد را برهم می‌زند. در این بند فرمول پیچیده‌ای برای تعدادی از شاغلان در نظر گرفته شده و سن بازنشستگی را افزایش دهد.

سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی در موافقت با این بند از لایحه بیان کرد: دولت نیز با آن موافق است. اکنون در دنیا میانگین سن بازنشستگی بالای ۶۳ سال است، از سوی دیگر در کشور ما به دلیل تقویت سلامت و بهداشت امید به زندگی افزایش پیدا کرده اما سن بازنشستگی ۵۰ سال است فرد بازنشسته نمی‌رود در خانه بنشیند بلکه جای دیگر مشغول کار می‌شود و این امر برای جذب جوانان در عرصه اشتغال مفید نیست.

ارکانی عضو کمیسیون برنامه و بودجه نیز می گوید دولت به علت عدم توان مدیریت صندوق‌های بازنشستگی و تأمین اجتماعی به دنبال رفع ناترازی این صندوق‌ها است اما مجلس همه تلاش خود را کرده تا با کنترل تصمیمات دولت در این حوزه، کمترین فشار به مردم بیاید.

محسن زنگنه سخنگوی کمیسیون تلفیق در دفاع از این بند از لایحه برنامه بیان کرد: اکنون سن امید به زندگی به ۷۶ سال و در زنان به ۷۸ سال رسیده است و در یک سازمانی مانند آموزش و پرورش میانگین سن بازنشستگی ۴۸ تا ۵۰ سال می‌باشد، یعنی فرد بازنشسته از ۵۰ سالگی تا ۷۸ سالگی شغلی ندارد.

کارشناسان چه می‌گویند؟

* تغییر در نحوه محاسبه و میزان سن بازنشستگی باید تدریجی صورت بگیرد

ناهید حیدری کارشناس امور بیمه‌ای و بیمه‌شدگان سازمان تامین‌اجتماع می گوید «تغییر در نحوه محاسبه و میزان سن بازنشستگی به صورت ناگهانی منطقی نیست». سازمان تامین اجتماعی دارای مشترکین فعلی است که براساس قوانین فعلی مشترک سازمان تامین اجتماعی شده‌اند لذا نحوه اصلاح سن بازنشستگی باید با آهنگ رشد آرام صورت گیرد و در این راستا باید ساز و کاری در تغییر اصلاحات دیده شود تا بیمه‌شدگان بالقوه‌ای که تمایل دارند مشترک صندوق باشند بتوانند با شرایط روز و با علم به این موضوع وارد صندوق شوند.

افزایش سن بازنشستگی منطقی است

جیهانی کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه می‌گوید افزایش سن بازنشستگی از ۳۰ سال حداقل به ۳۵ سال منطقی است اما افراد نخبه با اختیار دستگاه و سازمان مربوطه، بازنشسته شوند نه اینکه لزوماً با ۳۰ سال سابقه مجبور به بازنشستگی شوند.

او همچنین به ضریب اکچوئری (نسبت پشتیبانی افراد شاغل نسبت به بازنشستگان،) اشاره می کند و می‌گوید در حالی که در ابتدای انقلاب ضریب پشتیبانی، هفت بیمه‌پرداز در مقابل یک مستمری‌بگیر بود، این ضریب الان به حدود ۳.۵ بیمه‌پرداز به یک مستمری‌بگیر کاهش یافته از طرفی نرخ بازگشت عایدی سرمایه‌گذاری در صندوق‌های بازنشستگی بسیار پایین است و این دو مسئله موجب بروز بحران صندوق‌های بازنشستگی شده است. بحران صندوق‌ها موجب شده است که هر سال حدود ۲۵ درصد از منابع عمومی بودجه به صندوق‌های تأمین بازنشستگی و تأمین اجتماعی اختصاص پیدا کند.

* کارگران از افزایش سن بازنشستگی متضرر می‌شوند

هادی ابوی، دبیرکل کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران، معتقد است که این مصوبه باید تبعیض میان کارگران و کارمندان را رفع می‌کرد؛ که اگر یک کارگر بعد از دوره بازنشستگی بر اساس نیاز، در جایی مشغول کار شد، تامین اجتماعی برای حقوق بازنشستگی‌اش مشکلی ایجاد نکند. در صورتی که کارمندان پس از بازنشستگی باز هم می‌توانند بدون هرگونه مشکلی مشغول کار شوند.

احمد دلبری رئیس مرکز تحقیقات سالمندی و انجمن علمی سالمندان ایران می گوید نباید به بهانه ایجاد اشتغال به جوانان به دیگران بازنشستگی پیش از موعد دهیم تا خانه نشین شوند در حالی که تجربه سالمندان در کنار نیروی جوانان باعث توسعه می شود.

حسن صادقی رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری نیز می‌‌گوید افزایش سن بازنشستگی، به ضرر قشر کارگران خواهد بود؛ انگیزه بیمه پردازی را کاهش می‌دهد و باعث افزایش بیکاری می شود. این مصوبه تاب‌آوری سازمان را از بین می‌برد. او معتقد است یک شاغل، با ۳۰ سال خدمت، «دچار فرسودگی شغلی و استهلاک جسمی و روحی »، می‌شود، و با افزایش این سن، او نمی‌تواند کارآمدی مناسبی داشته باشد.

* نقش دولت‌های گذشته

محمدسعید احدیان دستیار سیاسی رئیس مجلس شورای اسلامی تصریح می‌کند اصلاح طلب‌ها افزایش پلکانی سن بازنشستگی را نتیجه سوء مدیریت صندوق‌ها می‌دانند، فقط چگونه خودشان را به فراموشی می‌زنند که مسئولیت ۸ سال دولت آقای روحانی به دوش آنها است حالا که دولت و مجلس می خواهند خرابکاری آنها را با تدبیر درست کنند با چه رویی بجای پاسخگویی، منتقد می‌شوند.