یادداشت / انرژی هسته‌ای و انتقال انرژی ایمن برای جهان
به گزارش نبض بازار، تهاجم روسیه به اوکراین و اختلالات در عرضه جهانی انرژی که به آن دامن زده است، دولت‌ها را وادار کرده است تا در استراتژی‌های امنیت انرژی خود تجدید نظر کنند و تمرکز بیشتری بر توسعه منابع متنوع‌تر و مبتنی بر داخلی داشته باشند. برای چندین دولت، انرژی هسته‌ای یکی از گزینه‌های دستیابی به این هدف است.
در عین حال، بسیاری از دولت‌ها در سال‌های اخیر بلندپروازی‌ها و تعهدات خود را برای رسیدن به انتشار خالص صفر دی اکسید کربن، افزایش داده‌اند. انرژی هسته‌ای و انتقال انرژی ایمن بر اساس گزارش شاخص آژانس بین المللی انرژی در سال ۲۰۲۱، خالص صفر تا سال ۲۰۵۰، نقشه راه برای بخش انرژی جهانی گسترش می‌یابد.
این کار را با بررسی عمیق نقش بالقوه انرژی هسته‌ای به‌عنوان منبع الکتریسیته کم انتشار که در صورت تقاضا برای تکمیل نقش اصلی انرژی‌های تجدیدپذیر مانند باد و خورشید در انتقال به سیستم‌های برق با انتشار خالص صفر دی اکسید کربن، انجام می‌شود. در این زمینه، این گزارش به بررسی مشکلات پیش روی سرمایه گذاری هسته ای، به ویژه در اقتصاد‌های پیشرفته، در زمینه هزینه، عملکرد، ایمنی و مدیریت زباله می‌پردازد.
این چالش اضافی برای دستیابی به اهداف خالص صفر با انرژی هسته‌ای کمتر از آنچه در نقشه راه خالص صفر دی اکسید کربن، آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی شده است، و همچنین انوع اهداف هزینه‌ای که می‌تواند انرژی هسته‌ای را قادر به ایفای نقش بزرگ‌تری در انتقال انرژی کند، در نظر می‌گیرد.
برای کشور‌هایی که انرژی هسته‌ای به عنوان بخش قابل قبولی از ترکیب انرژی آینده در نظر گرفته می‌شود، گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی، سیاست‌های بالقوه، تغییرات نظارتی و بازاری را که می‌تواند به منظور ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدید اجرا شود، شناسایی می‌کند. همچنین به نقش فناوری‌های جدید، به‌ویژه راکتور‌های کوچک مدولار، و توسعه و استقرار بالقوه آن‌ها می‌پردازد. انرژی هسته‌ای می‌تواند نقش مهمی در ایجاد امکان انتقال امن به سیستم‌های انرژی کم انتشار داشته باشد. در بحبوحه افزایش قیمت سوخت و نگرانی‌های فزاینده امنیت انرژی، در بسیاری از کشور‌ها شتاب برای انرژی هسته‌ای ایجاد شده، اما موفقیت آن، به دولت‌ها و صنعت بستگی دارد. بر اساس گزارش ویژه جدید آژانس بین المللی انرژی، در حالی که جهان با بحران جهانی انرژی دست و پنجه نرم می‌کند، انرژی هسته‌ای این پتانسیل را دارد که نقش مهمی در کمک به کشور‌ها برای انتقال ایمن به سیستم‌های انرژی تحت سلطه انرژی‌های تجدیدپذیر ایفا کند. در کشور‌هایی که استفاده از انرژی هسته‌ای را ادامه داده یا افزایش می‌دهند، می‌توان اتکا به سوخت‌های فسیلی وارداتی را کاهش دهد، انتشار دی‌اکسید کربن را کاهش دهد و سیستم‌های برق را قادر سازد تا سهم بیشتری از انرژی خورشیدی و بادی را با هم ترکیب کنند. بر اساس گزارش جدید آژانس بین المللی انرژی، انتقال انرژی هسته‌ای و انرژی ایمن، از چالش‌های امروز تا سیستم‌های انرژی پاک فردا، ساخت سیستم‌های انرژی پایدار و پاک بدون هسته‌ای سخت تر، پرمخاطره‌تر و گران‌تر خواهد بود. انژی هسته‌ای امروزه با داشتن نیروگاه‌های هسته‌ای در ۳۲ کشور، دومین منبع انرژی کم انتشار پس از نیروگاه‌های آبی است. حدود ۶۳ درصد از ظرفیت تولید هسته‌ای امروزی از نیروگاه‌هایی بدست می‌آید که بیش از ۳۰ سال قدمت دارند، زیرا بسیاری از آن‌ها پس از شوک‌های نفتی دهه ۱۹۷۰ ساخته شدند. اما طیفی از اقتصاد‌های پیشرفته و نوظهور اخیراً استراتژی‌های انرژی را اعلام کرده اند که شامل نقش‌های اساسی برای انرژی هسته‌ای و همچنین انگیزه‌های مالی قابل توجهی برای سرمایه گذاری در آن می‌شود.
فاتح بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی معتقد است در شرایط امروز بحران جهانی انرژی، افزایش سرسام‌آور قیمت‌های سوخت‌های فسیلی، چالش‌های امنیت انرژی و تعهدات جاه‌طلبانه آب‌وهوایی، انرژی هسته‌ای فرصتی منحصربه‌فرد برای بازگشت دارد. با این حال، یک دوره جدید برای انرژی هسته‌ای به هیچ وجه تضمین نشده است. این بستگی به این دارد که دولت‌ها سیاست‌های محکمی را برای تضمین عملکرد ایمن و پایدار نیروگاه‌های هسته‌ای برای سال‌های آینده اعمال کرده و سرمایه‌گذاری‌های لازم از جمله در فناوری‌های جدید را بسیج کنند. صنعت هسته‌ای باید به سرعت مسائل مربوط به مازاد هزینه‌ها و تأخیر در پروژه‌ها را که ساخت نیروگاه‌های جدید در اقتصاد‌های پیشرفته را آزار داده است، برطرف کند. در نتیجه، اقتصاد‌های پیشرفته رهبری بازار را از دست داده اند، زیرا ۲۷ راکتور از ۳۱ رآکتوری که از سال ۲۰۱۷ شروع به ساخت کرده اند، طرح‌های روسی یا چینی هستند.
در مسیر جهانی آژانس بین‌المللی انرژی، برای رسیدن به انتشار خالص صفر تا سال ۲۰۵۰، انرژی هسته‌ای بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۵۰ دوبرابر می‌شود و ساخت نیروگاه‌های جدید در همه کشور‌هایی که به فناوری دسترسی دارند، مورد نیاز است. با این حال، تا اواسط قرن، انرژی هسته‌ای تنها ۸ درصد از ترکیب انرژی جهانی را تشکیل می‌دهد که تحت سلطه انرژی‌های تجدیدپذیر است.
علیرغم اقداماتی که برای افزایش طول عمر برخی از نیروگاه‌های موجود انجام شده است، ناوگان هسته‌ای فعال در اقتصاد‌های پیشرفته می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ بدون تلاش بیشتر به یک سوم کاهش یابد. در حالی که افزایش طول عمر نیروگاه نیاز به سرمایه گذاری قابل توجهی دارد، آن‌ها معمولاً هزینه برق را به همراه دارند که در بیشتر مناطق با باد و خورشید قابل رقابت است. بر اساس این گزارش، برای حمایت از استفاده از انرژی هسته‌ای و افزایش ایمنی آن به سیاست‌های قوی نیاز است، اما این صنعت همچنین باید در ارائه پروژه‌های کمتر از هزینه و در حد بودجه کار بهتری انجام دهد تا تضمین کند که برق تولید شده از انرژی هسته‌ای رقابتی است.
تأمین مالی دولت برای بسیج سرمایه‌گذاری جدید، نه فقط برای کارخانه‌ها، بلکه برای توسعه آخرین فن‌آوری‌ها، ضروری باقی خواهد ماند. این به این دلیل است که به ندرت منابع مالی بخش خصوصی برای چنین دارایی‌های سرمایه بر و با عمر طولانی، به ویژه آن‌هایی که در معرض خطر سیاست قابل توجهی هستند، وجود دارد.
در مجموع ۱۹ کشور در حال حاضر راکتور‌های هسته‌ای در دست ساخت دارند که نشان دهنده حرکت اخیر در پشت انرژی هسته‌ای است که احتمالاً با افزایش اخیر قیمت نفت، گاز و برق بیشتر تحریک می‌شود. همزمان، انرژی هسته‌ای در برخی کشور‌ها با مخالفت‌های عمومی و سیاسی مواجه است و آژانس بین المللی انرژی به کشور‌هایی که ترجیح می‌دهند از آن در ترکیب انرژی خود استفاده نکنند، توصیه‌ای نمی‌کند.
در مسیر صفر خالصِ دی اکسید کربن از سوی آژانس بین‌المللی انرژی تا سال ۲۰۵۰، نیمی از کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای تا اواسط قرن، ناشی از فناوری‌هایی است که هنوز از نظر تجاری قابل دوام نیستند. این شامل راکتور‌های کوچک مدولار (SMRs) می‌شود که به طور کلی به عنوان راکتور‌های هسته‌ای پیشرفته با ظرفیت کمتر از ۳۰۰ مگاوات – یا حدود یک سوم یک نیروگاه سنتی تعریف می‌شوند. هزینه کمتر، اندازه کوچکتر و کاهش ریسک پروژه‌های SMR ممکن است پذیرش اجتماعی را بهبود بخشد و سرمایه گذاری خصوصی را جذب کند. راکتور‌های کوچک مدولار (SMRs) همچنین می‌توانند از سایت‌های نیروگاه‌های سوخت فسیلی بازنشسته، با بهره‌گیری از انتقال موجود، آب خنک‌کننده و نیروی کار ماهر، دوباره استفاده کنند. اما استقرار موفقیت آمیز بلندمدت SMRها منوط به حمایت قوی از سوی سیاست گذاران است که از هم اکنون شروع شده است، نه فقط برای بسیج سرمایه گذاری، بلکه برای ساده سازی و هماهنگ کردن چارچوب‌های نظارتی.