ملزومات حمایت و تقویت پیام‌رسان‌های داخلی چیست؟
به گزارش نبض بازار، طی روز‌های گذشته و با تشدید موج فیلترینگ در ایرتن، مقامات تاکید داشته‌اند که شهروندان می‌توانند به جای پیام‌رسان‌ها و اپلیکیشن‌های خارجی از خدمات نمونه‌های داخلی استفاده کنند.
نه فیلتر شدن نرم‌افزار‌های پیام‌رسان در کشورمان چیز جدیدی است و نه گزینه برای جایگزینی این دست نرم افزار‌ها اندک است، اما به نظر می‌رسید که مسدود شدن واتساپ و اینستا فرق دارد. شاید از این رو که دیگر یک نرم‌افزار پیام‌رسان برای پاسخ دادن به نیاز‌های جدید مردم کفایت نمی‌کرد و چیز بیشتری نیاز بود؛ اپلیکیشنی مانند تلگرام و حتی بهتر از آن.
نرم‌افزار‌هایی که خیلی بیشتر از یک پیام‌رسان هستند و می‌بایست آن‌ها را نسل جدید شبکه‌های اجتماعی نامید. نسل جدیدی که اگر از شبکه‌های اجتماعی قبلی برتر نباشند، کمتر هم نیستند. دنیایی که برای ۴۰ میلیون ایرانیِ کاربر تلگرام از مدت‌ها پیشتر تا حدود زیادی شناخته شده و کار رقابت را برای نرم افزار‌های پیام رسان وطنی دشوار کرده است. نرم‌افزار‌هایی که اگر قابلیت‌های شبکه‌های اجتماعی را نداشته باشند، حتی فیلتر شدن تلگرام نیز نخواهد توانست موجب گرایش عموم به ایشان شود.
فضایی که برای مدتی محدود با انسداد تلگرام در اختیار نرم افزار‌های ایرانی قرار گرفت تا عرض اندام کرده و اقبالشان میان مردم را محک بزنند. فرصتی برای جذب مخاطب که برخی نرم افزار‌های وطنی از آن بهره بیشتری بردند و برخی، در رقم زدن اتفاقات مثبت در آن کم توان ظاهر شدند. اتفاقی که بیش از هرچیز، از قیاس این نرم افزار‌ها با هم و گرایش مردم به نرم افزار‌های دارای قابلیت‌های بیشتر نشات گرفت. این را می‌شود از آمار مراجعه مردم به نرم افزار‌های پیام رسان وطنی و قیاس امکاناتشان با یکدیگر دریافت.
محمدرضا اصنافی کارشناس حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در درباره الزامات و راهکار‌ها برای کوچ مناسب به پیام‌رسان‌های داخلی، با اعتقاد به اینکه برخی راهکار‌ها به دلیل شرایط موجود کارایی ندارند به ایسنا، اظهار کرد: می‌توان چند راهکار را برای افزایش ظرفیت پیام‌رسان‌ها ارائه کرد و انجام داد؛ اول اینکه ما نیازمند یک پلت‌فرم واحد هستیم نه چند پلت‌فرم، به عبارتی همین شکسته شدن پلت‌فرم‌ها سبب می‌شود آن‌ها مزیت رقابتی خود را در مقابل پلت‌فرم‌های خارجی از دست بدهند. به طور مثال در گذشته همه در پیام‌رسان تلگرام یا واتس‌آپ بودند، اما اکنون تعدادی از کاربران به طور مثال در پیام‌رسان بله یا ایتا هستند و این سبب می‌شود توان رقابتی خود را از دست بدهند.
اصنافی ادامه داد: مسئله دیگر این است که پیام‌رسان‌ها می‌توانند با هم به سمت کنسرسیوم شدن پیش بروند؛ به طور مثال شورای عالی فضای مجازی می‌تواند به عنوان محور عمل کرده و ظرفیت‌های فنی همه را ترکیب کند و یک کنسرسیوم پلت‌فرم داشته باشیم که به نظر من این ایده مفیدتر است تا اینکه پلت‌فرم‌ها بخواهند به صورت جدا فعالیت کنند؛ البته این عوامل با توجه به شرایط موجود ممکن است کارایی کمی داشته باشد و اینگونه نیست که به محض انجام پروژه، با موفقیت مواجه شود.
این کارشناس حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در ادامه سخنانش با بیان اینکه باید سطحی از امنیت و پایداری سیستم در پلت‌فرم‌های داخلی افزایش پیدا کند، تصریح کرد: شرایط باید طوری باشد که این پلت‌فرم‌ها جز با حکم قضایی نتوانند محتوایی را پاک یا کاربری را محدود کنند. اینکه فرضا با دستور هر دستگاه امنیتی یا رابط قضایی، پلت‌فرم‌ها مجبور به اجرا باشند، سبب خواهد شد که پایداری این سیستم‌ها پایین بیایند. درنتیجه اگر مقرراتی در این باره وضع شود که اعمال محدودیت فقط با حکم قضایی قابل انجام باشد، این یک مزیت محسوب می‌شود.
وی درباره ملزومات حمایت و تقویت پیام‌رسان‌های داخلی گفت: نکته اول اینکه وام دادن به پلت‌فرم‌ها ضرر است و نباید این امر اتفاق بیافتد، زیرا تخصیص وام یا تسهیلات، ممکن است آن‌ها را وابسته کند و سبب انحرافشان شود. دولت باید با این پلت‌فرم‌ها در پروژه‌ای که آن را موفق می‌داند، شریک شود و ریسک آن را بخرد و در سود و زیانش سهیم شود، نه اینکه به پلت‌فرم‌ها وام داده شود، زیرا تخصیص وام، انتقال ریسک به مالکیت پلت‌فرم محسوب می‌شود و، چون ریسک در این حوزه بالاست، ممکن است با دریافت وام، آن را در زمینه‌ای که ریسک کمتری دارد، سرمایه گذاری کنند، اما گر دولت ریسک آن‌ها را بخرد، انگیزه پلت‌فرم‌ها هم افزایش پیدا خواهد کرد.
اصنافی تصریح کرد: مسئله دیگر تأمین زیرساخت‌های فنی است که می‌تواند به پیام‌رسان‌ها یا پلت‌فرم‌های داخلی کمک کند، همچنین در حوزه تحقیق و توسعه یا R&D کمک به پلت‌فرم‌ها تاثیرگذار است و اینکه اگر قرار باشد کمکی هم انجام شود، به شرط این باشد که ۵۰ درصد در حوزه R&D باشد.
وی موضوع دیگری که دولت می‌تواند درباره آن به پلت‌فرم‌ها کمک کند را بحث شفاف‌سازی مقررات دانست و تصریح کرد: مهم‌ترین مسئله‌ای که پلت‌فرم‌ها دارند، عدم شفافیت مقررات و نحوه نظارت‌هاست که این سبب می‌شود مزیت خود را نسبت به رقبای خارجی از دست بدهند.
این کارشناس حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره نقش معافیت‌های مالی و ارائه تسهیلات به کاربران برای تشویق آن‌ها در ورود به پلت‌فرم‌های داخلی، گفت: مسئله کاربر برای ورود به این پلت‌فرم‌ها، محدودیت محتواست، درواقع کاربر به دنبال محتوایی است که بتواند حصار رسانه‌ای را بشکند و بتواند دسترسی متنوع‌تری به اخبار سیاسی و اجتماعی و ... داشته باشد.
وی تأکید کرد: پلت‌فرم‌های داخلی تا زمانی که نتوانند نیاز کاربر به محتوای مناسب و متنوع را برطرف کنند، حتی وجود معافیت و ارائه تسهیلات هم چندان موثر نخواهد بود و به عقیده شخصی من تسهیلات مالی ممکن است سبب انحراف پلت‌فرم‌ها هم بشود. از سوی دیگر در نظر گرفتن ارزش افزوده هم تأثیر اندکی در ورود کاربران به پلت‌فرم‌های داخلی دارد، به طور مثال برخی پیام‌رسان‌ها اکنون این اقدام را انجام می‌دهد، اما در عمل نتوانستند مزیتی ایجاد کنند.
اصنافی ادامه داد: این اقدام مثل این است که به یک ماشین که نمی‌تواند حرکت کند، آپشن‌های گوناگون اضافه شود، یعنی فرد ماشینی را خریده تا از آن استفاده کند، اما حرکت نمی‌کند؛ در زمینه پلت‌فرم‌های داخلی هم ممکن است شرایط به همین صورت باشد، آپشن وجود داشته باشد، اما به اصطلاح راه نرود.
این کارشناس حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در ادامه سخنانش درباره زمان فراگیر شدن استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی، اعتقاد دارد که در این زمینه اقداماتی باید در گذشته و قبل‌تر از شرایط سیاسی فعلی انجام می‌شد.
اصنافی با بیان اینکه صیانت از حقوق کاربران و اطمینان به امن بودن اطلاعات آن‌ها در استفاده و اقبال از پیام‌رسان‌های داخلی اولویت اول و دوم کاربر است، تصریح کرد: این امر هم مهم است، زیرا کاربران محتوای مهم و خاصی ندارند که نگران امنیت آن باشند، درواقع کابران مصرف کننده هستند؛ به طور مثال جمعیت ۷۰ و ۸۰ درصدی از مصرف کننده محتوا داریم که اصلا محتوایی تولید نمی‌کنند که نگران امنیت آن باشند.
وی درباره راهکار‌های بلندمدت و کوتاه مدت در زمینه فرهنگ‌سازی استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی برعهده چه نهاد‌هایی است، اذعان کرد: صدا و سیما از جمله نهاد‌هایی است که در این زمینه می‌تواند فرهنگ سازی لازم را انجام دهد. البته باید تاکید کرد که فرهنگ‌سازی اغراق‌آمیز هم نتیجه برعکس خواهد داشت. به عقیده من اگر اجازه داده شود در فرهنگ رقابت اقتصادی این پلت‌فرم‌ها هم رشد کند، نتایج بهتری مشاهده می‌شود. رگولاتوری هم در این زمینه باید شفافیت ایجاد کند و در نتیجه این اقدامات مردم خود به خود به این پلت‌فرم‌ها کوچ می‌کنند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا زیرساخت‌ها، رایانش ابری و سرور‌های کشور پایداری لازم برای جذب تعداد بالای کاربر را دارند، افزود: این سوال را باید مسئولان وزارت ارتباطات پرسید و آن‌ها باید پاسخ دهند.
این کارشناس حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره تجربه سایر کشور‌ها در این زمینه گفت: اکثر کشور‌های دنیا در این مسیر حرکت کرده‌اند، ولی هر کشوری با توجه به شبکه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خود باید اقدامی انجام دهد، تعدادی از کشور‌ها مانند روسیه و چین در این زمینه خیلی موفق بودند، اما کشور‌هایی هم هستند شکست خورده‌اند و الزاما تجربه سایر کشور‌ها در این زمینه جواب نمی‌دهد.
اصنافی درباره اینکه شکل ظاهری و سرعت بالای پیام‌رسان‌ها چقدر می‌تواند در اقبال کاربران به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی موثر باشد تاکید کرد: تعداد زیادی کاربر بدون موضع سیاسی در کشور داریم که به اصطلاح کاربر خاکستری و صرفا خواهان سرویس هستند و هرچه به آن‌ها سرویس بدهند از آن استفاده می‌کنند و در این شرایط قطعا شکل ظاهری و سرعت بالا مزیت محسوب می‌شود.