واردات یک محصول ارز بر/ واقعیت خودکفایی در تولید بنزین

به گزارش نبض بازار، زنگ خطر واردات بنزین به صدا درآمده است مسئولان اجرایی می‌گویند با روند فعلی مصرف، احتمال واردات بنزین از سال آینده بالاست. اگر مصرف کنترل نشود، ایران دوباره به باشگاه واردکنندگان بنزین تبدیل می‌شود

میزان مصرف روزانه بنزین در نیمه نخست خرداد امسال به ۱۰۲ میلیون لیتر رسیده و برآورد می‌شود میانگین مصرف بنزین در سال‌جاری به ۹۶ میلیون لیتر برسد. هم‌اکنون ایران بخشی از بنزین تولیدی خود را صادر می‌کند، اما زنگ خطر وقتی به صدا درمی‌آید که رشد مصرف سالانه بنزین ۲ رقمی شود که به این ترتیب کشور از باشگاه صادرکنندگان بنزین به باشگاه واردکنندگان این فراورده نفتی در سال‌های نزدیک تبدیل خواهد شد. درحالی که مصرف و تولید بنزین کشور سربه‌سر شده است و در برخی روز‌های تابستان مصرف از تولید پیشی می‌گیرد، احتمال بازشدن دوباره پرونده واردات بنزین واقعیتی است که مسئولان امر نیز نسبت به آن هشدار می‌دهند.

حدود یک‌ماه پیش بود که مدیر هماهنگی و نظارت بر عملیات شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از احتمال آغاز واردات بنزین از سال آینده خبر داد.

طبق گفته این مدیر مسئول، متوسط مصرف بنزین در سه‌ماهه نخست امسال حدود ۹۶ میلیون لیتر در روز بوده و این رقم در خردادماه به‌طور متوسط به حدود ۱۰۲ میلیون لیتر در روز رسیده است.

سعید مداح مروج، مدیر هماهنگی و نظارت بر عملیات شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی همچنین خردادماه در خصوص میزان تولید گفت: "باتوجه به اینکه در حال حاضر تعمیرات تأسیسات و برخی پالایشگاه‌ها را در دست اجرا داریم، متوسط تولید حدود ۹۵ میلیون لیتر در روز است و زمانی که دوره تعمیرات به پایان برسد، این عدد به حدود ۱۰۲ میلیون لیتر در روز می‌رسد. "

شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی حاضر به ارائه آمار به‌روز تولید و مصرف بنزین و فرآورده‌های نفتی نیست و تلاش‌های ما نیز برای دستیابی به این آمار، تا امروز به نتیجه نرسیده است؛ اما با فرض آنکه طبق گفته مدیر هماهنگی و نظارت بر عملیات شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در تاریخ ۲۲ خردادماه امسال، تعمیرات دوره‌ای پالایشگاه‌ها به اتمام رسیده باشد، میزان متوسط تولید بنزین هم‌اکنون حدود ۱۰۲ میلیون لیتر در روز است و از‌آن‌جایی که متوسط مصرف بنزین در خردادماه که هنوز مسافرت‌های تابستانی آغاز نشده بود، به ۱۰۲ میلیون لیتر در روز رسید، این نتیجه‌گیری منطقی خواهد بود که در زمان حاضر که در آغازین روز‌های دومین ماه تابستان هستیم، در خوشبینانه‌ترین حالت، مصرف و تولید بنزین سربه‌سر شده است و احتمال عبور میزان مصرف روزانه از میزان تولید روزانه نیز احتمالی قوی و قابل توجه است.

در این صورت، در زمان حاضر میزان ذخایر بنزین کشور، جبران‌کننده فاصله بین تولید و مصرف است و بررسی‌های تسنیم نشان می‌دهد حتی در صورت ادامه روند نوسانی مصرف بیش از تولید تا پایان تابستان نیز، می‌توانیم با تکیه بر ذخایر بنزین، عرضه بدون وقفه این فرآورده استراتژیک نفتی را داشته باشیم. معمولاً با کاهش تردد‌های تابستانه و شروع فصل پاییز، از مصرف روزانه بنزین کشور کاسته می‌شود و فرصتی برای افزایش سطح ذخیره بنزین در مخازنی که تابستان سال جاری را به‌پشتوانه آن خواهیم گذراند، در پاییز به وجود خواهد آمد، اما رشد قابل توجه مصرف بنزین در سال جاری و ادامه این روند، سال آینده ایران را به واردکننده بنزین تبدیل خواهد کرد و امروز باید دولت و مسئولان، در اقدامی عاجل به اتخاذ راهکار و تدوین نقشه راه در این زمینه اقدام کنند تا دوباره به واردکننده بنزین تبدیل نشویم.

راهکار‌های کوتاه‌مدت چیست؟

۱ ـ در بخش تولید، ساماندهی به پالایشگاه‌های کشور، کوتاه‌کردن دوره‌های تعمیراتی و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های پالایشی با رفع موانع تولید، از راهکار‌های زودبازده است. بعضاً دیده شده است برخی پالایشگاه‌های غیردولتی، دوره‌های تعمیراتی را بیش از نیاز، طولانی می‌کنند و این مسئله ناشی از ضعف مدیریت چنین پالایشگاه‌هایی است که نیاز به ورود شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی برای جلوگیری از تکرار چنین رخداد‌هایی در صنعت پالایش نفت کشور است.

۲ ـ در بخش مصرف سوخت بخش حمل‌ونقل کشور، در زمان حاضر روزانه ۲۳ تا ۲۴ میلیون مترمکعب مصرف CNG جایگزین مصرف بنزین می‌شود و با وجود بیش از ۲۵۰۰ جایگاه عرضه CNG، ظرفیت عرضه روزانه حدود ۴۰ تا ۴۵ میلیون مترمکعب در روز CNG وجود دارد. این ظرفیت خالی اگر مورد استفاده قرار بگیرد، یعنی متوسط مصرف بنزین کشور از مرز ۱۰۰ میلیون لیتر به مرز ۸۰ تا ۸۵ میلیون لیتر باز‌می‌گردد و ظرفیت قابل اتکایی برای ذخیره‌سازی بنزین و بازگشت به جمع کشور‌های صادرکننده بنزین ایجاد خواهد شد.

شورای‌عالی اقتصاد در جلسه فوق‌العاده‌ای در آذرماه سال ۱۳۹۸ با هدف حمایت و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل عمومی و بهبود هوای شهرها، به‌استناد ماده ١٢ قانون رفع موانع تولید، مصوبه‌ای با عنوان حمایت از تولید و تبدیل کارخانه‌ای و کارگاهی یک‌میلیون و ۴۶۰ هزار دستگاه خودروی تاکسی، ون (تاکسی)، وانت و مسافربر شخصی بنزینی به CNG سوز تصویب کرد که این مصوبه نقطه عطفی در تاریخ توسعه صنعت CNG بود.

این مصوبه که با کندی در اجرا مواجه شده است، هنوز ظرفیتی مغتنم برای توسعه ناوگان CNG سوز کشور محسوب می‌شود و اگر دولت با بررسی چالش‌ها و مشکلاتی که موجب کندی در اجرای این مصوبه شده است، در جهت ثبت‌نام و تبدیل ناوگان بنزین‌سوز به دوگانه‌سوز تسهیل و تسریع کند، با تبدیل ناوگان فعال در حمل‌ونقل عمومی، بین ۱۲ تا ۱۵ میلیون لیتر در مصرف بنزین کشور صرفه‌جویی خواهد شد و حتی می‌توان با تسری این مصوبه به خودرو‌های شخصی، با ایجاد مشوق‌هایی، تمامی ظرفیت خالی موجود در عرضه CNG کشور را به ظرفیت عملی توزیع سوخت تبدیل کرد.

 راهکار بلندمدت چیست؟

۱ ـ خودرو‌های تولیدی کشور یکی از پاشنه‌آشیل‌های مصرف سوخت هستند؛ به‌طوری که به‌گفته مدیر هماهنگی و نظارت بر عملیات شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی "متوسط مصرف خودرو‌ها در داخل نزدیک سه برابر مصرف استاندارد جهانی است؛ درحالی که خودرو‌های ما باید در هر ۱۰۰ کیلومتر ۴ لیتر مصرف بنزین داشته باشند، در رمان حاضر خودرو‌های ما ۱۰ تا ۱۲ لیتر مصرف بنزین دارند. "، در واقع یکی از راهکار‌های بلندمدت برای اصلاح روند مصرف سوخت، کنار فرهنگ‌سازی، اصلاح روند تولید خودرو در کشور و تبدیل خودرو‌های پرمصرف در خط تولید، به خودرو‌هایی است که مصرف بهینه در بخش سوخت دارند و این مهم جز با تصمیم جدی مسئولان و الزام خودروسازان به تغییر روند تولید، محقق نخواهد شد.

۲ ـ راهکار دیگر، شناسایی ظرفیت کشور‌های همسایه در جذب سوخت تولیدی ایران و سوق‌دادن نیاز آن‌ها به‌سمت بازار رسمی از کانال بورس است؛ همان اتفاقی که گذشته‌ای نه‌چندان دور، صادرات رسمی بنزین را جایگزین قاچاق آن کرد. پس این اتفاق تجربه‌شده، قابل پیاده‌سازی مجدد است. بدون شک بخشی از آمار مصرف فعلی بنزین در کشور که با رشد قابل توجه همراه بوده، مربوط به قاچاق این فرآورده نفتی است.

۳ ـ احداث پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌ها که در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفته، راهکار مطمئن دیگری در افزایش ظرفیت تولید سوخت به‌ویژه بنزین است. طبق اعلام وزیر نفت، قرار است ظرفیت پالایش نفت و میعانات گازی ایران در دولت سیزدهم ۱.۵ برابر شود.

۴ ـ تنوع‌بخشی به سبد سوخت بخش حمل‌ونقل با برنامه‌ریزی بهینه و با استناد به برنامه‌های بالادستی و بدون پرداخت‌های سلیقه‌ای و مخرب، می‌تواند راهکار مطمئنی برای مدیریت بهینه مصرف بنزین باشد. توسعه CNG و ورود خودرو‌های برقی، می‌تواند به کاهش مصرف بنزین کمک شایان توجهی کند.

۵ ـ همچنین توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی و جایگزینی آن با بخش عمده‌ای از تردد با خودرو‌های شخصی و جذاب کردن استفاده از وسایل نقلیه عمومی با رفع چالش‌های متعدد این حوزه، راهکاری ضروری برای اصلاح روند مصرف بنزین کشور در بلندمدت خواهد بود.

۶ ـ از سوی دیگر، اصلاح نقاط کور ترافیکی در کلان‌شهر‌ها و جاده‌ها و تسهیل تردد با کاهش ترافیک درون‌شهری و برون‌شهری، بخش زیادی از مصارفی را که به مردم در موضوع سوخت خودرو تحمیل می‌شود کاهش خواهد داد.

منبع: تسنیم