واکاوی تأثیر کمپین‌های «نخرید تا ارزان شود» / آدرس غلط سلبریتی‌ها به مردم
به گزارش نبض بازار، یحیی لطفی‌نیا کارشناس اقتصاد اظهار داشت: بر اساس جزء ۱ بند (ص) تبصره ۱ قانون بودجه سال ۱۴۰۱، دولت تخصیص ارز ترجیحی برای واردات برخی کالا‌های اساسی (روغن خام، جو، ذرت، کنجاله سویا) را حذف و به جای آن اقدام به تأمین با نرخ ارز ETS کرده است.
وی افزود: از طرف دیگر یارانه نقدی حاصل از مابه التفاوت بین نرخ ارز ترجیحی و نرخ ارز ETS را به صورت مستقیم به مصرف‌کنندگان (جامعه هدف) پرداخت می‌کند به گونه‌ای که ستاد مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها در اطلاعیه شماره یک خود به تاریخ ۲۰ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱، آورده است: «دولت به منظور حمایت از اقشار مختلف جامعه بسته حمایتی و کمک معیشتی ماهانه ۴۰۰ هزار تومان برای سه دهک درآمدی پایین و ۳۰۰ هزار تومان برای ۶ دهک بعدی تأمین و یارانه دو ماه ابتدای اجرای طرح را به حساب سرپرستان خانوار واریز کرده که همزمان با اصلاح و متناسب سازی قیمت‌ها امکان برداشت، فراهم خواهد شد.».
وی اظهار کرد: در پی این اقدام قیمت کالا‌های اساسی زنجیره تأمین کالا‌های مذکور آزاد شد و کالاهایی، چون مرغ، تخم‌مرغ، روغن، ماکارونی و انواع لبنیات با قیمت جدید که توسط ستاد تنظیم بازار اعلام شده بود در فروشگاه‌های سراسر کشور عرضه شد. (جدول شماره یک)
جدول تغییر قیمت برخی کالا‌های اساسی بعد از اجرای طرح مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها
وی بیان کرد: همزمان با اجرای سیاست مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها و افزایش قیمت کالا‌های اساسی مرتبط با ارز ترجیحی (۴۲۰۰ تومانی) و با وجود تداوم بحث‌های کارشناسی بین موافقان و مخالفان اجرای طرح، شاهد برخی اعتراضات خیابانی به صورت محدود در برخی از شهر‌های کشور بودیم.
وی افزود: در این بین برخی از چهره‌های سرشناس فضای مجازی از جمله ورزشکاران و اهالی سینما در قالب کمپینی با عنوان «نخرید تا ارزان شود» در صدد همراهی مردم با خود جهت مقابله با اجرای این طرح بودند.
آیا کمپین «نخرید تا بگندد» می‌تواند در طولانی مدرت اثر گذار باشد؟
به گفته لطیفی‌نیا در واقع هدف اصلی کمپین «نخرید تا ارزان شود» همانند کمپین‌های مشابه در مقابله با گرانی کالایی مشخص، کاهش قیمت کالا‌های اساسی از محل کاهش تقاضا و در نتیجه ایجاد مازاد عرضه (کمبود تقاضا) بوده است، بنابراین برای شناسایی و تحلیل ابعاد اثرگذاری اجرای این کمپین لازم است دلیل گرانی اقلام مذکور مشخص و در ادامه تبیین شود که آیا این کمپین از طریق مازاد عرضه (کمبود تقاضا) می‌تواند زمینه کاهش قیمت و در ادامه دستیابی کمپین به اهداف خود را فراهم نماید یا خیر؟
وی گفت: همانطور که بیان شد، افزایش قیمت کالا‌های مذکور از محل افزایش هزینه واردات و در ادامه افزایش هزینه تولید آنها اتفاق افتاده است به این صورت که واردکنندگان بعد از اجرای طرح مردمی سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها، کالا‌های خود را با نرخ ارز ETS وارد می‌کنند در حالی که تا قبل از اجرای طرح آن را با نرخ ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی وارد می‌کردند یعنی حدود ۵ برابر.
کاهش تقاضا نمی‌تواند گرانی اخیر کالا‌های اساسی را بی‌اثر کند
این کارشناس اقتصادی می‌گوید: بنابراین افزایش قیمت کالا‌ها از محل افزایش هزینه تولید اتفاق افتاده است، با این وجود برای کاهش قیمت کالا‌های مذکور نیازمند سیاست کاهش هزینه تولید هستیم در حالی که کمپین مذکور با هدف کاهش تقاضا به عنوان یکی دیگر از عوامل اثرگذار بر قیمت کالا در صدد کاهش قیمت است که احتمال وقوع آن خیلی پایین است، باید به این مسئله نیز اشاره کرد که دلیل عرضه کالا به قیمت پایین‌تر از قیمت مصوب ستاد تنظیم بازار در روز‌های بعد از اجرای طرح، وجود موجودی انبار ناشی از تأمین کالا با نرخ‌های قبل از اجرای طرح است؛ بنابراین انتظار می‌رود که با تداوم اجرای طرح قیمت‌های بازار با قیمت‌های اعلامی ستاد تنظیم بازار برابر شود.
پیامد‌های کوتاه‌مدت و میان مدت کمپین «نخرید تا ارزان شود»
لطیفی‌نیا معتقد است: با این حال در صورت فراگیری شعار کمپین «نخرید تا ارزان شود» در بین مردم، شاهد حذف برخی از تولیدکنندگان از بازار خواهیم بود که در نتیجه آن و در بلندمدت به دلیل رکود ایجاد شده در نتیجه کاهش تقاضا نیرو‌های جدید وارد بازار نخواهند شد که دولت به عنوان متولی تأمین حداقل معیشت جامعه ناچار به واردات کالا‌های اساسی نهایی خواهد شد که تبعات بدتری نسبت به واردات مواد اولیه مرتبط با تولید خواهد داشت.
وی افزود: این موضوع در شرایط تحریم‌های اقتصادی و جنگ اقتصادی نگرانی بیشتری نسبت به حالت عادی ایجاد می‌کند، بنابراین ناسازگاری بین اثرگذاری کمپین (کاهش تقاضا) و دلیل افزایش قیمت (افزایش هزینه تولید) منجر به تبعات منفی بیشتری خواهد شد که قطعاً رفاه مصرف‌کننده را در بلندمدت کاهش خواهد یافت.
کاهش هزینه تولید می‌تواند منجر به کاهش قیمت مصرف‌کننده شود
به گفته لطیفی‌نیا در واقع کمپین‌های «نه به خرید»، زمانی می‌توانند بدون عقب نشینی دولت از اعمال سیاست موفق باشند که افزایش قیمت ناشی از تشدید تقاضا و یا افزایش حاشیه سود تولیدکننده و عرضه کننده باشد به این صورت که با ایجاد کمپین‌های از این نوع، شاهد عقب نشینی تولیدکنندگان و عرضه کنندگان بوده و با کاهش حاشیه سود قیمت‌ها را کاهش دهند و یا با کاهش تشدید تقاضا منجر به کاهش قیمت شوند.
وی اضافه کرد: علاوه بر ناسازگاری بین دلیل افزایش قیمت و اثرگذاری کمپین باید نوع کالا را در میزان موفقیت آن نیز مد نظر داشت. در واقع کالاهایی که با افزایش قیمت مواجه شده‌اند، از جمله کالا‌های اساسی و ضروری خانوار‌ها هستند، بنابراین کاهش تقاضا در چارچوب این کمپین نمی‌تواند به صورت بلندمدت ادامه داشته باشد، در واقع ممکن است در کوتاه مدت به دلیل وجود ذخایر مازاد بر مصرف برای خانوار و همچنین افزایش عرضه در نتیجه افزایش قیمت (اعمال قیمت‌های جدید) شاهد تعدیل و کاهش قیمت باشیم، ولی در میان مدت شاهد این هستیم که خانوار‌ها برای پاسخگویی به نیاز‌های مصرفی و ضروری خود مجدداً وارد بازار شده و تقاضا به سطح قبل برگردد این موضوع در شرایطی که دولت اقدام به بازپرداخت یارانه نقدی برای جبران قدرت خرید خانوار‌ها کرده است، محتمل‌تر است، به گونه‌ای که در ارتباط با پرداخت‌های نقدی در نتیجه سیاست‌های بازتوزیعی نگرانی‌هایی در ارتباط با تشدید تقاضا به دلیل افزایش قدرت خرید خانوار‌ها در کوتاه مدت وجود دارد.
به گفته لطیفی‌نیا با توجه به آنچه که بیان شد، انتظار نمی‌رود کمپین «نخرید تا ارزان شود» اثرگذاری بالایی در وضعیت زنجیره تولید و توزیع و شرایط بازار کالا‌های اساسی داشته باشد، با این حال به منظور اجرای موفقیت آمیز طرح‌های بازتوزیعی یارانه‌ها در نتیجه آزادسازی قیمت‌ها، اقناع سازی افکار عمومی و جامعه نخبگانی مورد توجه جدی قرار گیرد تا ضمن خنثی‌سازی اقدامات و تحریکات ناشی از شکل‌گیری کمپین‌های مقابله با اجرای طرح، شاهد پذیرش با هزینه پایین‌تری از سوی جامعه و گروه‌های هدف باشیم.
منبع: فارس