اعتبارسنجی در کشورهای دنیا چگونه انجام می‌شود؟
به گزارش نبض بازار، در دو بخش اول مجموعه مقالات "هرآنچه باید از اعتبارسنجی در جهان بدانید"، مفهوم امتیازات اعتباری بازگو شد، ویژگی‌های یک امتیاز اعتباری و نحوه کارکرد آن بررسی شد و سازوکار محاسبه امتیازات اعتباری تبیین شد. در ادامه، مسئله چگونگی بهبود بخشیدن امتیازات اعتباری از سوی متقاضیان به بحث گذاشته شد و رویکرد‌های بهبود امتیازات اعتباری در نظام اعتبارسنجی و ویژگی مثبت امتیازات اعتباری مورد کنکاش و پژوهش قرار گرفت. همچنین یک بررسی جامع از تاریخچه اعتبارسنجی در جهان تا به امروز صورت پذیرفت. امروز در بخش سوم این مجموعه مقالات، تجربه پیاده سازی موفق نظام اعتبارسنجی در کشورهای جهان ارائه می‌گردد.
تجربه اعتبار سنجی در کشورهای جهان
یکی از رایج‌ترین پرسش‌های وام‌گیرندگان و متقاضیان تسهیلات این است که آیا نظام اعتبارسنجی و سیستم امتیاز اعتباری فقط در ایالات متحده وجود دارد؟ جواب خیر است.
این درست هست که در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران، نظام اعتبارسنجی متمرکز و جامعی وجود ندارد و تراکنش‌ها به روند ساده پرداخت و دریافت ختم می‌شود، اما کشور‌هایی نیز وجود دارند که سیستم‌های مشابهی برای محاسبه امتیازات اعتباری دارند. در حالی که این سیستم‌ها در سایر کشورها کاملاً مشابه نظام اعتبارسنجی ایالات متحده نیستند، اما اساساً در عملکرد اصلی خود یکسان هستند. یعنی همه آن‌ها توانایی یک متقاضی را در انجام انواع مختلف تعهدات مالی پایش می‌کنند، اما در برخی متغیر‌های تاثیرگذار مورد بررسی، تفاوت دارند.
کشور‌هایی که نظام اعتبارسنجی بسیار شبیه به ایالات متحده دارند، کانادا و انگلستان هستند. با این حال، کشورهای دیگری مانند ژاپن، هلند، آلمان، استرالیا و سایر کشورها، امتیازات اعتباری را به روش خود محاسبه می‌کنند و به افرادی که اعتبار خوبی دارند، این امکان را می‌دهند تا تسهیلات بهتری نسبت به کسانی که اعتبار بد دارند، دریافت کنند.
کانادا
سیستم امتیازدهی اعتباری کانادا بسیار شبیه به نظام اعتبارسنجی ایالات متحده است. به طور مثال امروزه در کانادا برای الگوریتم‌های امتیازدهی اعتباری از سیستم FICO استفاده می‌شود؛ اگرچه کانادایی‌ها قبلا سیستم امتیازدهی Beacon را به کار می‌گرفتند. همچنین نظام محاسبه امتیازات اعتباری در کانادا نیز مانند آمریکا بر همان پنج مولفه‌ی تاثیرگذار یعنی تاریخچه پرداخت ها، مبلغ بدهی در نظام مالی، قدمت و سن حساب ها، اعتبارات ترکیبی و اعتبارات جدید استوار است.
مانند ایالات متحده، دو موسسه اعتباری سنجی بزرگ اکوئیفاکس و ترانس یونیون با برند‌های Equifax Canada و TransUnion Canada (به عنوان شرکت‌های خواهر دو کمپانی آمریکایی اصلی Equifax و TransUnion)، اطلاعات و گزارش‌های اعتباری متقاضیان را در کانادا جمع آوری و پایش می‌کنند.
تنها تفاوت نظام اعتبارسنجی کانادا با آمریکا این است که امتیازات اعتباری در کانادا در محدوده ۳۰۰ تا ۹۰۰ محاسبه می‌شود؛ درحالیکه امتیازات اعتباری متقاضیان آمریکایی از ۳۰۰ تا ۸۵۰ متغیر است.
امتیاز ۶۸۰ به بالا در کانادا امتیاز اعتباری خوبی برای دریافت تسهیلات با شرایط مناسب در نظر گرفته می‌شود.
انگلستان
مانند کانادا، مولفه‌های اساسی سیستم امتیازدهی اعتباری انگلستان بسیار شبیه به ایالات متحده است. سه سازمان اعتبارسنجی بزرگ آمریکایی یعنی اکوئیفاکس، اکسپرین و ترانس یونیون (که در گذشته با نام کال کریدت در انگلستان فعالیت می‌کرده) به جمع‌آوری داده‌های متقاضیان و سازماندهی آن‌ها در گزارش‌های اعتباری می‌پردازند. در انگلستان نیز مانند آمریکا و کانادا، برای الگوریتم‌های امتیازدهی اعتباری از سیستم FICO استفاده می‌شود.
هر دفتر اعتباری بزرگ در انگلستان، نظام امتیازدهی اعتباری خاص خود را دارد که در بسیاری از مولفه‌های تاثیرگذار، با نظام اعتبارسنجی ایالات متحده مشابه هستند، اما محدوده سنجش امتیازات اعتباری در این ۳ سازمان بزرگ در انگلستان متفاوت و به شرح زیر است:
امتیاز اکسپرین از ۰ تا ۹۹۹ متغیر است
امتیاز اکوئیفاکس از ۰ تا ۷۰۰ متغیر است
امتیاز ترانس یونیون از ۰ تا ۷۱۰ متغیر است
همچنین یکی از تفاوت‌های عمده بین سیستم امتیاز اعتباری در انگلستان و ایالات متحده این است که ثبت نام در انتخاباتِ بخش‌های مختلف حاکمیتی در انگلستان امتیاز اعتباری شما را افزایش می‌دهد؛ برخلاف ایالات متحده که این موضوع محلی از اعراب ندارد.
اسناد اعتباری معمولا و در اکثر مواقع به صورت رایگان در اختیار متقاضیان انگلیسی قرار می‌گیرد.
همچنین گاهی اوقات، وام‌دهندگان و ارائه‌کنندگان تسهیلات مالی در انگلستان، از فرمول‌های ویژه خود برای بررسی و پذیرش درخواست‌های اعتباری متقاضیان بهره می‌برند.
استرالیا
سیستم اعتباری استرالیا نیز مشابه سیستم ایالات متحده و تا حدود زیادی شبیه انگلستان است.
سه سازمان اعتبارسنجی بزرگ اکوئیفاکس، اکسپرین و ایلیون در استرالیا فعالیت می‌کند. این دفاتر اعتباری در استرالیا نقش و عملکردی مشابه با سازمان‌های اعتبارسنجی انگلستان دارند.
تا قبل از سال ۲۰۱۷، نظام اعتبارسنجی استرالیا فقط سوابق مالی منفی مانند وام ها، جریمه‌ها و بدهی‌های پرداخت نشده را ردیابی می‌کرد. اما سیستم اعتباری استرالیا از سال ۲۰۱۷ تحت بازنگری کامل قرار گرفت و اکنون بیش از ۵ سال است که این نظام اعتبارسنجی، داده‌های مالی مثبت را نیز محاسبه می‌کند، در نتیجه سیستم اعتباری استرالیا را کاملاً شبیه به سیستم مورد استفاده در ایالات متحده نموده است؛ بطوریکه اطلاعات شخصی افراد را جمع‌آوری کرده، آن‌ها را در گزارش‌های اعتباری برای استفاده در امتیازدهی ادغام می‌کنند و از طریق الگوریتم‌های FICO، پیاده‌سازی می‌کنند.
اما این سیستم اعتباری، تفاوت‌هایی نیز با نظام اعتبارسنجی ایالات متحده دارد. برای نمونه:
محدوده سنجش امتیازات اعتباری در این ۳ دفتر اعتبار سنجی در استرالیا با محدوده‌ی بکارگرفته شده در ایالات متحده متفاوت است:
امتیاز اکسپرین و ایلیون از ۰ تا ۱۰۰۰ متغیر است
امتیاز اکوئیفاکس از ۰ تا ۱۲۰۰ متغیر است
همچنین در محاسبه امتیازات اعتباری در استرالیا، معمولاً مولفه اصلی "اعتبارات جدید" را در نظر نمی‌گیرند.
آلمان
نظام اعتباری در آلمان نسبتاً پیشرفته است. آلمان تنها یک سازمان اعتبارسنجی دارد که مسئول نظارت بر کنش‌های مالی افراد و تبدیل آن به امتیازات اعتباری است. این سازمان با نام "آژانس حفاظت عمومی اعتبارات" شناخته می‌شود. عنوان این مرکز اعتبارسنجی بزرگ، ترجمه عبارت آلمانی Schutzgemeinschaft für allgemeine Kreditsicherung است که با نام مخفف SCHUFA به صورت رسمی فعالیت می‌کند.
محاسبات و سنجش امتیازات اعتباری در آلمان که توسط SCHUFA انجام می‌شود شامل ردیابی کلیه اطلاعات مالی مانند وام‌های بانکی، حساب‌های باز، صورت حساب‌های پرداخت نشده و جریمه‌ها است.
محدوده امتیازبندی SCHUFA درصدی است که از ۰٪ تا ۱۰۰٪ متغیر است. سازوکار نظام اعتبارسنجی در این سیستم به این صورت است که همه افراد در ابتدای فعالیت خود، امتیاز اعتباری کامل ۱۰۰٪ دارند، اما با شروع تراکنش‌های مالی و نحوه عملکرد آن‌ها در قالب پرداخت قبوض و صورت حساب ها، اقساط ماهانه وام‌ها و تسهیلات ارائه شده، این امتیاز می‌تواند کاهش یابد. هر چه افراد مسئولیت پذیرتر باشند، این کاهش امتیاز کمتر است. معمولا افرادی که امتیاز اعتباری بالای ۹۰ درصد دارند توسط بانک ها، قابل اعتماد و واجد شرایط پرداخت تسهیلات تلقی می‌شوند. اگر اشخاص بتوانند در امتیاز بالای ۹۷.۵ درصد بمانند، در بالاترین سطح اعتبار خود در این ساختار قرار می‌گیرند؛ بنابراین نظام اعتبارسنجی آلمان جایی است که ما شروع به دور شدن از رویکرد اعتبارسنجی آمریکایی می‌کنیم.
پژوهشگر اقتصادی: سیدمهدی میرحسینی