کاربرد تکنولوژی‌های نوین کشاورزی در توسعه صنعت غذا
به گزارش نبض بازار، با گسترش جمعیت جهان و کمبود منابع غذایی کاربرد روش‌های نوین برای افزایش کیفیت و پایداری مواد غذایی و حفظ امنیت غذایی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. امروزه واحد‌های تولیدکننده غذا مانند بسیاری از صنایع دیگر برای تولید و فروش محصولات خود با مشکلات متعددی رو به رو هستند که بخش عمده‌ای از این مشکلات با فناوری تولید و نوع تکنولوژی به کار رفته در تولید مواد غذایی در ارتباط مستقیم است. با بهره گیری از فناوری‌های روز دنیا و تامین زیرساخت‌های لازم برای حفظ و گسترش بازار صنعت غذا و فراوری غذا می‌توان علاوه بر ارتقاء کیفی محصولات غذایی، از لحاظ اقتصادی نیز گام بزرگ و موثری در جهت استقلال و خودکفایی جامعه برداشت. در این مقاله به معرفی برخی از مهم‌ترین تکنولوژی‌های نوین مورد استفاده در صنایع غذایی خواهیم پرداخت.
صنعت غذا یکی از مهم‌ترین صنایع در کشور‌های مختلف می‌باشد و ارتباط مستقیمی با امنیت غذایی افراد جامعه دارد. استفاده از تکنولوژی‌های نوین در حوزه صنعت غذا بسیار گسترده است و دارای تاثیرات زیادی بر فرآوری غذا، بسته بندی غذا و محافظت از آن است. با کمبود منابع غذایی و افزایش جمعیت، توسعه این بخش از صنعت ضروری به نظر می‌رسد. استفاده از فناوری‌های نوین در این بخش رویکردی جدید است که می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.
کشور ما یکی از بزرگترین واردکننده‌های محصولات غذایی است و اگر امروز به فکر تولید و فرآوری غذا نباشیم، هر روز بر میزان واردات محصولات غذایی افزوده می‌شود. حال بایستی توسعه پایدار در این صنعت را دنبال کرد و با کمک فناوری به توسعه بهره وری در آن باشیم.
مهم‌ترین تکنولوژی‌های نوین موثر در توسعه صنعت غذا که یکی از آن‌ها کاربرد فناوری نانو در این حوزه می‌باشد. شرکت‌های بزرگ صنایع غذایی و دولت‌ها درصدند حوزه کاربردی فناوری نانو در صنایع غذایی را به کمک دانشمندان صنایع غذایی مشخص کنند و از آن در جهت رفع نیاز‌ها استفاده نماید. کشور ما نیز ناگزیر بایستی به این عرصه وارد گردد و نیازسنجی‌های ممکن بایستی هر چه سریعتر انجام گیرد.
با توسعه فناوری نانو در صنعت غذا و می‌توان تحولات عظیمی را در تهیه و تامین مواد اولیه زنجیره غذایی، تولید، نگهداری، محافظت، بسته بندی، افزودنی و مکمل‌های غذایی داشت. توزیع سریع زیستی پروتئین ها، نمونه برداری سریع از آلاینده‌های شیمیایی و زیستی، تصفیه هوای سالن‌ها و محیط‌های سربسته با مکانیسم فتوکاتالیستی، پاستوریزاسیون سرد مواد غذایی به روش نانو کاویتاسیون، تولید فراوری و انتقال محصولات غذایی، استفاده از نانو حسگر‌ها برای تشخیص عوامل بیماری زا و آلاینده‌ها و نانو کپسولاسیون ترکیبات و رهایش کنترل شده طعم، بو و مواد مغذی، بهبود و افزایش مقاومت مواد بسته بندی، استفاده از نانو ذرات در بسته بندی و افزایش سطح فعالیت ضد میکروبی و ضد قارچی و استفاده از بسته بندی‌های هوشمند و فعال و توسعه آن در تمام زنجیره غذایی قابل توسعه می‌باشد.
با توجه به نوپا بودن فناوری نانو در مسیر توسعه و پیشرفت، با سرمایه گذاری و توسعه در صنعت غذا و شناسایی نانو ذرات می‌توان گام‌های موثری برداشت.
کاربرد امواج فراصوت و مایکروویو در صنعت غذا چندی است که بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته اند یکی دیگر از موارد تکنولوژی نوین در صنعت غذا، تکنیک پلاسمای سرد می‌باشد که یک تکنیک نوین برای فرآوری مواد غذایی است که با توجه به غیر حرارتی بودن آن می‌تواند جایگزین مناسبی برای سایر روش‌های شیمیایی و فیزیکی مورد استفاده جهت استرلیزاسیون مواد غذایی باشد.
رامین امینی زارع، پژوهشگر: بخش کشاورزی درکشور ما، ازتوانمندیهای اساسی برای ایفای نقش پیش ران توسعه ملی برخوردار است. ظرفیت‌های نرم افزاری و سخت افزاری بخش کشاورزی و منابع طبیعی، فرصت‌های فراوانی را برای ایفای نقش این بخش به عنوان محور پیشرفت کشور فراهم کردهاند.
سرمایه به عنوان یکی از مهم‌ترین نهاده‌های تولید، نقش و اهمیت شایانی در افزایش سطح تولید فعالیت‌های اقتصادی و ارتقای بهره وری سایر عوامل تولید دارد و به لحاظ نظری، سرمایه گذاری یکی از شروط لازم برای رشد و توسعه کشاورزی و تداوم تولید در این بخش است. براساس آمار بانک مرکزی، میزان سرمایه گذاری در بخش کشاورزی به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۰ ازبیش از ۶هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۰ به ۳۸۲ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۶ کاهش یافته بود.
به منظور پایداری تولید کشاورزی، این بخش به شدت نیازمند تزریق سرمایه جدید و جایگزینی در سرمایه‌های مستهلک است. برای افزایش موجودی سرمایه در بخش کشاورزی لازم است تقاضا برای سرمایه گذاری در این بخش با افزایش سطح درآمد کنشگران تقویت گردد.
افزون بر این فراهم کردن زمینه‌های توسعه بازار‌های مالی کشاورزی با کاهش ریسک‌های موجود، باید به عنوان یک هدف عالی در جهت افزایش سرمایه گذاری در بخش کشاورزی مورد توجه قرار گیرد. در این زمینه الزام بانک‌های عامل غیرتخصصی کشور به عمل به تکلیف مقرر شده در بند ذ از ماده ۳۳ قانون برنامه ششم توسعه، مبنی بر اختصاص حداقل پانزده درصد ۱۵ %از متوسط تسهیلات اعطایی به بخش کشاورزی موردنظراست. با وجود این قانون، عملکرد این بند در سال ۱۳۹۸، ۷.۶ درصد بوده است.
ازسوی دیگر، به دلیل ماهیت درون زای بخش کشاورزی، انتظار می‌رود این بخش در شرایط نامساعد اقتصادی یکی از پایه‌های مقاومت اقتصادی کشور باشد؛ گواین که در یک دهه گذشته، با وجود اعمال شدیدترین فشار‌ها بر اقتصاد کشور، بخش کشاورزی براساس شاخص رشد ارزش افزوده به قیمت ثابت سال ۱۳۹۰، بالغ بر ۴۶ درصد بزرگتر شده است (بانک مرکزی ایران، ۱۳۹۹) ازاین روی، بخش کشاورزی، همواره پیش ران سایر بخش‌های اقتصادی کشور و گرانیگاه اقتصاد کلان به خصوص در شرایط بحرانی بوده و بهبود تاب آوری اقتصاد کشوررایاری نموده است.
این در حالی است که بخش کشاورزی در مقابل شرایط طبیعی و اقلیمی به شدت آسیب پذیر است و همواره سعی بر این بوده که این مخاطرات حداقل تأثیر را بر پایداری این بخش، به عنوان رکن اساسی در تأمین امنیت غذایی داشته باشند.
علی رغم تلاش شایسته احترام وقدردانی جامعه کشاورزی ایران، نتایج ارزشیابی عملکرد دولت‌های پیشین، درخصوص تکالیف مندرج در اسناد بالا دستی نشان می‌دهد که با وجود فرصت‌های فراوان، ضورت داردبه بسیاری از موارد کلیدی و پُر اهمیت پرداخت که برخی از این مواردکه درگزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نیزآمده، به شرح زیراست:
• تحقق تکلیف بند «چ» از ماده (۳۳) قانون برنامه ششم توسعه مبنی بر افزایش سهم سرمایه گذاری در بخش کشاورزی در کل سرمایه گذاری‌ها به میزان سالیانه حداقل ۲ درصد.
• تحقق تکلیف بند «ذ» از ماده (۳۳) قانون برنامه ششم توسعه مبنی بر اختصاص حداقل ۱۵ درصد از متوسط تسهیلات اعطایی بانک‌های عامل غیر تخصصی کشور به بخش کشاورزی. • موضوع مهم پنج برابر شدن شکاف عملکرد محصول راهبردی گندم در کشور، نسبت به متوسط جهانی در دوره ۱۹۶۱ الی ۲۰۱۷که این شکاف در دانه‌های روغنی و جو نیز به ترتیب به میزان ۱۹۸ و ۹۰ درصد افزایش یافت موضوع رنج آوری است که باکشاورزی دانش بنیان ومشارکت دولت ومردم قابل بهبوداست.
می‌توان نتیجه گرفت که با وجود ظرفیت‌های نرم افزاری و سخت افزاری فراوان در بخش کشاورزی، وجود یک استراتژی مشخص برای توسعه کشاورزی و تعهد همهجانبه نسبت به اجرای آن، مهم‌ترین عامل موفقیت این بخش در ایفای نقش کلیدی خود به عنوان محور پیشرفت کشور است. قابلیت موجود وارزنده کشور که درقامت کهنسال برناویادگارپیشینیان ارزشمندمان بوده، نهاد دیرپای بانک کشاورزی است که در همین سال مالی پیشین، نزدیک ۱۱۰هزار میلیاردتومان تسهیلات که بخش عمده آن مربوط به بخش مولد کشاورزی وتولید غذاست، پرداخت کرد.
از جنبه حمایتی نیز شعب بانک درسراسرکشور، حدود ۱۷۰۰میلیاردتومان ازسودو متفرعات را بااستمساک به بندخ ماده ۳۳ قانون برنامه ششم توسعه بخشوده ودرمجموع باتمسک به قانون، نزدیک به ۲۵۷۰میلیارد تومان از اقساط تسهیلات کشاورزانی که از ناملایمات اقلیمی، زیان دیده بودند را مشمول امهال داشت، از سوی دیگراجرای ملی وعاملیت پرداخت قریب به ۳۳۰۰میلیاردتومان غرامت به بیمه گذاران صندوق بیمه کشاورزی رااز محل اعتبارات این صندوق کارآمد، در چارچوب موازین علمی وپذیرفتار فائو وبانک جهانی که سازکار بیمه کشاورزی را برای مدیریت بخشی از ریسک‌های مالی، مفیدمی داند، به کار بسته است.
درپایان باتوجه به ریسک‌های گوناگون بخش کشاورزی ومناقشات دوکشورحاشیه دریای سیاه که بنابه گفته دبیرکل سازمان ملل متحد، غذای یک وهفت دهم میلیارد نفر را تحت تاثیر قرار خواهد داد، امیداست؛ همچون دولت‌های توسعه یافته جهان، افزون برآن چه هست، حمایت از بانک وبیمه کشاورزی، درکشورفزونی یابد.