همزمانی مذاکرات ایران و عربستان با نشست وین، چه پیامی دارد؟

به گزارش نبض بازار، فایننشال‌تایمز در گزارشی از سه مقام مطلع ادعا کرد که ایران و عربستان سعودی در ۲۰ فروردین با میانجیگری نخست وزیر عراق دیدار مستقیمی داشتند. این در ابتدا توسط الجزیره با استناد به یک مقام آگاه سعودی تکذیب شد.


نکته جالب در این بین گزارشی است که ایرنا به‌عنوان رسانه دولت در این زمینه منتشر کرده است. این خبرگزاری نوشته: «برخلاف آنچه که این رسانه غربی کوشیده است آن را تابوشکنی یا برخلاف عرف دیپلماتیک بازتاب دهد، اصل گفتگو بین دو کشور مسلمان و همسایه حتی در شرایط ناخوشایند مسبوق به سابقه و عادی است ضمن اینکه در مورد ایران و عربستان قبلا در مواردی همچون مذاکرات مناسک حج وجود داشته است.»

با این حال این تکذیب چندی نپایید تا اینکه باشگاه خبرنگاران جوان به نقل از یک مقام آگاه این دیدار را تأیید کرد. این خبر اعلام می‌کرد که محور این دیدار، موضوع یمن بود و عربستان در این مذاکره به دنبال وساطت ایران در زمینه درگیری با حوثی‌ها و انصارالله است، چراکه عربستان در این درگیری‌ها تحت فشار قرار دارد.

این در حالی بود که این منبع آگاه گفته ایران اعلام کرده که یمن صاحب دارد و عربستان سعودی باید با خود یمنی‌ها و انصارالله گفتگو کند. ایران همچنین در این مذاکره توصیه کرده که عربستان چه کار‌هایی برای مذاکره با یمن باید انجام دهد.

مذاکرات در سطوح امنیتی انجام شد

این منبع آگاه همچنین خبر داد که به نظر می‌رسد این گفتگو‌ها در سطح مقامات امنیتی انجام شده باشد.

فایننشال‌تایمز در گزارش خود اشاره کرده بود که ریاست هیات‌سعودی در مذاکرات بیستم فروردین ماه را سپهبد «خالد بن‌علی بن‌عبدالله الحمیدان» رئیس سازمان اطلاعات عربستان‌سعودی برعهده داشته و دور بعدی مذاکرات مستقیم بین ریاض و تهران هم برای هفته آینده برنامه‌ریزی شده است.

به‌نظر می‌رسد با توجه به سطح ادعایی مذاکرات ایران و عربستان یعنی مذاکره در سطح روسای امنیتی دو کشور، طبیعتا طرف ایرانی حاضر در مذاکرات با عربستان نیز باید از سیستم اطلاعاتی کشور باشد که با پیگیری‌های «بورسان» روشن شد که معاون وزیر اطلاعات در امور خارجی، در این مذاکرات حضور داشته است. نکته در خور توجه آن است که براساس اطلاعاتی که از سوی منابع آگاه بدست رسیده، فرمانده سپاه قدس که اخیرا در سفری دو روزه به عراق سفر کرده بود نیز ناظر بر این مذاکرات بوده است.

آمریکا و انگلیس در جریان مذاکرات بودند

با مدت زمانی کوتاه، خبری روی خروجی رویترز قرار گرفت که اعلام کرد واشنگتن و لندن مذاکرات ایران و عربستان سعودی در بغداد مطلع بوده‌اند.

این گزارش همچنین به نقل از یک دیپلمات غربی گفته، محور مذاکرات تهران و ریاض دو پرونده یمن و لبنان بوده است.

پیشینه مذاکرات غیررسمی ایران و عربستان در دوران کمای روابط سیاسی

این رسانه با تأکید بر اینکه دیدار و گفتگو بین ایران و عربستان، عادی است کوشیده است تأکید کند باوجود آنکه روابط ایران و عربستان پنج سال در کما به سر می‌برد، تلاش برای برقراری ارتباط بین دو کشور به دوره کنونی و وساطت الکاظمی، نخست‌وزیر کنونی عراق محدود نمی‌شود و «عادل عبدالمهدی» نخست‌وزیر سابق عراق در این زمینه به‌صورت جدی ورود کرده بود و در شرف نتیجه دادن بود که آمریکایی‌ها با به شهادت رساندن سپهبد قاسم سلیمانی فرمانده نیروی سپاه قدس در سپیده دم جمعه ۱۳ دی‌ماه ۹۸ در این تلاش‌های بغداد وقفه ایجاد کردند.

در این گزارش آمده: «در دولت «مصطفی الکاظمی» نخست‌وزیر فعلی عراق نیز این وساطت‌ها دنبال شده و گزارش رسانه‌های عراقی حاکیست که بخشی از اهداف سفر اخیر او به عربستان سعودی (در ۱۱ فروردین ماه ۱۴۰۰) در این راستا بوده است. از این رو بازتاب خبر گفت‌وگوی مستقیم بین مسئولان ایرانی و سعودی در بغداد در نهم ماه جاری میلادی (۲۰ فروردین ماه ۱۴۰۰)، در رسانه‌های عراق امری طبیعی تلقی می‌شود، زیرا آن را ناشی از موفقیت وساطت‌های کشور خود در طول سال‌های اخیر می‌دانند.»

تأیید حمایت ایران از هرگونه مذاکرات با کشور‌های همسایه

نقطه عطف این گزارش به مصاحبه سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق اشاره دارد که بخشی از آن، دیروز از سوی ایرنا منتشر شد. او درباره وساطت عراق بین ایران و عربستان سعودی گفت ایران از هرگونه تحرکی که منجر به توسعه روابط، همکاری‌ها و نزدیکی بین همسایگان شود استقبال و حمایت می‌کند و مشوق آن است.

او با بیان اینکه بخشی از وساطت‌های عراق برای تنش‌زدایی در منطقه برای بازیافت جایگاه سیاسی عراق است، افزود: «ایران از توسعه روابط عراق با دنیای عرب و اسلام و رفت و آمد مقامات و مسئولان این کشور‌ها به بغداد و سفر مقامات عراقی به این کشور‌ها استقبال و از آن حمایت می‌کند. به هر میزان که این تلاش‌ها منجر به توسعه روابط و همکاری و دوستی بین کشور‌های منطقه به ویژه همسایگان شود، به نفع منطقه است.»

با این حال در پایان این گزارش تأکید شده که: «گفتگو و ملاقات بین مقامات دو کشور جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی نیازمند محرمانه بودن و پشت در‌های بسته نیست بلکه هر زمان انجام شود، در روز روشن خواهد بود و همه افکار عمومی از آن مطلع خواهند شد، آنچه در این برهه مهم است اینکه هنوز این دیدار و گفتگو‌ها شروع نشده است.»

پیشتر سعید خطیب‌زاده، سخنگویی وزارت امور خارجه نیز تأکید کرده بود که ایران از هرگونه تلاشی برای گسترش روابط با کشور‌های همسایه حمایت می‌کند و اگر عربستان مایل به مذاکره باشد، ایران با آغوش باز این مذاکرات را خواهد پذیرفت.

چرا مذاکره در سطوح امنیتی انجام شد؟

به این موضوع می‌توان از زاویه‌ای دیگر هم نگریست. یک دیپلمات در تحلیل این اخبار در یادداشتی در روزنامه همشهری نوشته: «طبق گزارش روزنامه انگلیسی، طرف مذاکره عربستانی در عراق، رئیس اداره اطلاعات این کشور بوده و قاعدتا طرف ایرانی هم نباید مقامی از وزارت خارجه باشد. اینگونه پیداست که اگر مذاکراتی در جریان باشد، در سطح سازمان‌های اطلاعاتی دو کشور است.»

قاسم محبعلی، مدیرکل سابق خاورمیانه وزارت خارجه تأکید کرده: «در ساختار حاکمیت عربستان تصمیم‌گیری در سطوح بالا اتفاق می‌افتد و در ایران نیز سیاست‌های خاورمیانه خارج از دولت و در سطوح بالاتری تعیین می‌شود.»

تا اینجای کار اتفاق عجیبی نیست اگر وزارت خارجه پای این مذاکرات نباشد و بخش امنیتی کشور، این مذاکرات را دنبال کند.

چرا مذاکرات ایران و عربستان در این مقطع اهمیت دارد؟

براساس تحلیل این دیپلمات ارشد: «در میانه مذاکرات ایران و ۱+۴ اصل مذاکره بین ایران و عربستان پیامد‌های بین‌المللی هم خواهد داشت؛ چراکه یکی از دستورکار‌های آمریکا در حاشیه و ادامه برجام تحولات خاورمیانه و سیاست‌های منطقه‌ای ایران است. این موضوع جزو چهار مسئله‌ای است که آمریکایی‌ها تمایل دارند پس از برجام درباره آن با ایران گفتگو کنند.

از طرفی ایران و عربستان نمی‌خواهند طرف سومی مثل اسرائیل از منازعه میان آن‌ها استفاده کند. آن‌ها می‌خواهند بین ایران و عربستان تنش و درگیری ایجاد کنند و ماهی خود را از آب گل‌آلود شده بگیرند. به این ترتیب فکر می‌کنم طبیعتا باید سیاست ایران چنین باشد و عربستان نیز به‌تدریج با توجه به تغییراتی که در سیاست دولت آمریکا ایجاد شده، به این سمت پیش می‌رود. آن‌ها در چنین شرایطی اگر به وضعیت بحرانی با ایران ادامه دهند، مجبور هستند امتیاز‌های زیادی به اسرائیل بدهند. درحالی‌که پیشینه عربستان به‌راحتی اجازه نمی‌دهد که از سیاست‌های گذشته درباره اسرائیل عدول و با اسرائیل رابطه برقرار کند.»

باید در انتظار مذاکرات رسمی بود؟

با این حال او معتقد است که «تا وقتی مذاکرات در سطوح امنیتی و غیررسمی است کاربرد ارزیابی خواهد داشت، اما وقتی مذاکرات به سطوح رسمی برسد و شخصیت‌های سیاسی در سطح وزیرخارجه و بالاتر مقابل یکدیگر بنشینند، می‌توان گفت که سیاست‌های دو کشور تغییر کرده است، اما مذاکرات امنیتی حتی در زمان جنگ نیز ممکن است وجود داشته باشد و برای شناسایی و ارزیابی حریف به‌کار می‌رود.»، اما اظهار امیدواری می‌کند که اعلام اینکه سیاست رسمی ایران، مذاکره است می‌تواند نشانه‌ای باشد تا ایران، علاوه بر مذاکره با اروپا و آمریکا، با عربستان هم وارد مذاکره شود.


منبع:ایرنا