به گزارش نبض بازار، رشد‌های شدید شاخص بورس در ماه‌های اخیر نقدهایی را به اصالت این رشد در محافل کارشناسی برانگیخته است.

برخی فعالان بازار سرمایه عامل اصلی رشد بازار را رشد بهای ارز و افزایش درآمدها و پیش‌بینی درآمد شرکت‌های بورسی عنوان می‌کنند. اما نگاهی به تغییرات بهای ارز و نسبت آن با شاخص بورس از مهر ماه 96 تاکنون نشان می‌دهد هر چند در سال 96 و 97 رشد نرخ ارز از شاخص بورس بیشتر بوده اما تقریبا از نیمه دوم سال 98 سرعت رشد شاخص از نرخ ارز پیشی گرفته و این شدت در سال 99 به صورت انفجاری و لجام گسیخته شده است.

 

برخی اقتصاددانان معتقدند در شرایط فعلی دیگر نرخ ارز موتور محرک افزایش شاخص بورس نیست و بالعکس این بورس است که سایر بازارها ازجمله بازار ارز را با تورم انتظاری مواجه می‌کند.

 

* بورس به عامل رشد نقدینگی در اقتصاد ایران تبدیل شده است

 

در همین باره کامران ندری اقتصاددان و کارشناس مسائل پولی و بانکی به خبرنگار فارس گفت: سپرده‌های مردم در بانک‌ها تا پیش از این علاوه بر وسیله مبادله به عنوان ذخیره ارزش نیز محسوب می‌شد، اما در حال حاضر این سپرده‌ها به سهام تبدیل شده و با توجه به نقدشوندگی بالای بورس، شاهد شکل نوع سوم از نقدینگی هستیم.

وی تصریح کرد: تاکنون دو نوع نقدینگی توسط بانک مرکزی و بانک‌ها در کشور تولید می‌شد که بانک مرکزی می‌توانست به تغییر نرخ سود بانک‌ها و تغییر نرخ بهره بین بانکی تورم این نقدینگی ایجاد شده را کنترل کند، اما امروز شاهد تولید نقدینگی توسط بورس هستیم که کمترین اثر آن افزایش تورم است. در گذشته نگرانی اقتصاددانان به دلیل ایجاد و رشد پول و شبه پول در نظام بانکی بود، اما هم اکنون این نقدینگی در حال تولید در بازار سرمایه بوده و خودش می‌تواند مشکلات فراوانی را به وجود بیاورد

ندری افزود: سهامی که طی ماه‌های گذشته 200 درصد رشد داشته، سبب تولید نوعی نقدینگی شده که به سمت بازارهای دیگر مانند مسکن، ارز، خودرو و طلا سرایت می‌کند و یک موج تورمی را برای کشور به وجود می‌آورد. رشد سرسام آور قیمت دلار و طلا ناشی از رشد بی رویه شاخص بورس است که سبب شده است، شبه پول به پول تبدیل شده و اولین تاثیر این ماجرا رشد تورم در کشور است.

 

* رحمانی: بورس از بهمن ماه به پیش‌ران افزایش قیمت‌ها تبدیل شده است

 

همچنین تیمور رحمانی اقتصاددان و استاد دانشگاه تهران هم در یادداشتی به این مساله پرداخته و نوشته است: در حالی که تا پاییز سال 1398 تحولات بازار سرمایه امری عادی تلقی می‌شد و افزایش قیمت سهام انعکاس افزایش ارزش جایگزینی بنگاه‌ها محسوب می‌شد و عملاً دنباله‌رُوی تغییرات نرخ ارز و سایر قیمت‌ها محسوب می‌شد، از حدود بهمن 1398 کاملاً تغییر ماهیت داد و به پیش‌ران افزایش قیمت‌ها تبدیل شد. این تغییر ماهیت از آنجا سرچشمه می‌گرفت که به‌دلایلی که در اینجا مجال پرداختن به آن نیست، سهام تبدیل به یک دارایی بدون ریسک کاهش قیمت و بسیار نقدشونده از منظر سرمایه گذاران شد و به این ترتیب مبتنی بر تحلیل ناسازگاری زمانی سبب کشاندن پی‌درپی اشخاص به این بازار و امکان‌پذیری تشدید سفته‌بازی در این بازار شد. آنگاه افزایش قیمت سهام هم از طریق اثر ثروتی بسیار شدید آن سبب فشار بر بقیه قیمت‌ها و به‌ویژه قیمت بقیه دارایی‌ها شده است و هم سبب فشار برای رشد درونزای کمیت‌های پولی و از جمله حجم نقدینگی شده و خواهد شد و هم انتظارات تورمی را افزایش داده است.

 

* افزایش 453 درصدی نرخ ارز در برابر جهش 1987 درصدی بورس از مهر 96 تاکنون

به گزارش فارس، جدول زیر تغییرات نرخ ارز و شاخص بورس از مهر 96 تا تیر ماه 99 را نشان می‌دهد.

 

* منابع آماری: سازمان بورس و بانک مرکزی

 

دوره	شاخص کل	شاخص بازار اول	شاخص بازار دوم	ارزش معاملات ( به میلیارد تومان)	میانگین بهای ارز (به تومان)
مهر 96	86،832	60،215	190،581	4،467	3،973
اسفند 96	96،290	68،124	206،487	9،488	4،643
اسفند 97	178،659	133،867	345،162	20،164	13،245
شهریور 98	302،104	219،857	613،021	36،828	11،391
مهر 98	308،315	242،987	622،912	34،349	11،410
آبان 98	304،997	220،787	624،226	24،614	11،513
آذر 98	353،997	253،362	737،550	43،215	12،755
دی 98	409،808	293،927	851،035	64،358	13،223
بهمن 98	478،756	339،165	1،013،079	82،669	13،642
اسفند 98	512،901	362،731	1،088،094	96،119	15،223
فروردین 99	690،037	486،301	1،472،110	101،815	15،830
اردیبهشت 99	986،759	727،319	1،972،837	249،386	16،193
خرداد 99	1،270،627	957،010	2،455،417	171،999	17،825
تا 22 تیر 99	1،812،834	1،386،404	3،416،323	273،885	22،000

در جدول زیر نیز می‌توان درصد تغییرات هر یک از این بازارها را در بازه‌های زمانی مشخص شده مشاهده کرد. در ردیف آخر این جدول درصد رشد ارز از شروع التهاب ارزی سال 96 تا تیر 99 با افزایش شاخص بورس در همان دوره زمانی مقایسه شده و قابل مشاهده است.

 

* درصد رشد شاخص‌های بورس و نرخ ارز در بازه‌های زمانی مختلف

 

دوره	شاخص کل بورس	شاخص  بازار اول	شاخص بازار دوم	نرخ ارز
6 ماهه دوم 96	%10.9	%13.1	%8.3	%16.8
سال 97	%87	%96.5	%67.1	%185
سال 98	%187	%170.9	%215.2	%14.9
3 ماه و 22 روز اول سال 99	%253.4	%282.2	%213.9	%44.5
از مهر 96 تا اسفند 97	%105.7	%122.3	%81.1	%233
از مهر 96 تا اسفند 98	%490	%502.3	%470.9	%283
از مهر 96 تا تیر 99	%1987.7	%2202.4	%1692.5	%453

به گزارش فارس، جدول و نمودار بالا نشان می‌دهد افزایش شاخص کل بورس هیچ تناسبی با افزایش بهای ارز ندارد.  نرخ ارز از مهر ماه 96 (نقطه شروع التهاب ارزی و افزایش نرخ ارز)  به‌تدریج شروع به افزایش در بازار کرد و تا پایان سال 98 در مجموع 283 درصد رشد را ثبت کرد. اما شاخص کل بورس در همین دوره رشد 490 درصدی را تجربه کرده است.

این وضعیت در سه ماه و نیم سال 99 بدتر شده است. به‌طوری که از مهر 96 تا 22 تیر 99 شاخص کل بورس 1987 درصد افزایش یافته اما بهای ارز 453 درصد رشد کرده است. بنابراین این میزان رشد شاخص بورس و افزایش ارزش سهام هیچ ارتباطی با تاثیر نرخ ارز و آثار تورمی آن بر درآمد و ارزش دارایی‌ شرکت‌های بورسی ندارد.

 

 

*نسبت منطقی رشد نرخ ارز و رشد شاخص بورس در سال‌های 89 تا 92

به گزارش فارس، این میزان رشد شاخص بورس در هیچ دوره‌ای از تاریخ فعالیت بورس سابقه نداشته است. حتی در دوره افزایش نرخ ارز در سال‌های 90 و 91 هم چنین رشدی را شاهد نبوده‌ایم. ارقام نرخ ارز در جدول زیر که از گزارش‌های بانک مرکزی به دست آمده است، نشان می‌دهد در آن دوره زمانی یک همبستگی نسبی بین رشد بهای ارز و شاخص بورس وجود داشته است.

دوره	شاخص کل بورس	نرخ دلار ماه پایانی سال
سال 89	23،295	1،044 تومان
سال 90	25،905	1،850 تومان
سال 91	37،667	3،573 تومان
سال 92	79،015	3،026 تومان
سال 93	65،532	3،393 تومان
درصد تغییر از 89 تا 91	61.7 درصد	242 درصد
درصد تغییر از 89 تا 92	239 درصد	189.8 درصد
درصد تغییر از 89 تا 93	181.3 درصد	225 درصد

همانطور که قابل مشاهده است، در پایان سال 92 شاخص کل بورس نسبت به پایان سال 89 رشد 239 درصدی داشته و بهای ارز هم 189.8 درصد در دوره مشابه رشد کرده است.این نسبت در پایان سال 93 تغییر می‌کند و رشد نرخ ارز در پایان سال 93 نسبت به پایان سال 89 معادل 225 درصد رشد داشته و بورس در همان دوره 181.3 درصد افزایش یافته است.

البته یکی از دلایل اصلی کاهش شاخص بورس در سال 93 رشد شدید نرخ سود سپرده بانکی و مسابقه غیرعقلانی برخی بانک‌ها در جذب سپرده بوده است. در صورتی که سال 93 را در نظر نگیریم و صرفا سال 89 و 92 مورد بررسی قرار گیرد، مشخص می‌شود که رشد شاخص بورس فاصله نزدیکی با رشد بهای ارز داشته است.

 

 

* 5 پیشنهاد کارشناسان اقتصادی و مالی برای رفع چالش رشد انفجاری بورس

مدتی پیش 25 کارشناس اقتصادی و مالی در نامه‌ای به رئیس جمهور ضمن نقد جدی وضعیت موجود بازار سرمایه چند راهکار پیشنهاد کردند. این راهکارها شامل عرضه بدون تعلل دارایی‌های بورسی دولت، افزایش نرخ سود بازار بین بانکی و سپرده‌های بانکی توسط بانک مرکزی،‌  شتاب‌دهی به عرضه‌های اولیه شرکت‌ها و افزایش درصد شناوری، توقف هر نوع پیام‌دهی سیاستگذاری در معنای بیمه‌گریِ کلان بورس و کنترل مؤثر در نظارت بانکی برای جلوگیری از تزریق اعتبارات جدید بانکی به بازار بورس و جلوگیری از رشد بیش از حد نقدینگی است.

به گزارش فارس، با توجه به استدلال اقتصاددانان و آمار و ارقام نرخ ارز و شاخص بورس به نظر می‌رسد متولیان سیاست‌گذاران اقتصادی باید هرچه زودتر سیاست‌هایی در جهت کنترل رشد شاخص بورس تدوین و اجرایی کنند و هر چقدر رشد لجام‌گسیخته شاخص بورس ادامه یابد و افراد بیشتری با هدف کسب سود بیشتر وارد این بازار شوند، امکان اصلاح آن سخت‌تر خواهد بود و تبعات بیشتری را برای اقتصاد کشور در پی خواهد داشت.

 

 

منبع: فارس