بیوگرافی کامل شهرام ناظری
بیوگرافی کامل شهرام ناظری
شهرام ناظری (زاده ۲۹ بهمن ۱۳۲۸ کرمانشاه)، موسیقی‌دان، آهنگ‌ساز، خواننده و از برجسته‌ترین هنرمندان موسیقی ایرانی و استاد موسیقی مقام ایرانی است. ناظری به «شوالیه» معروف است. شهرام ناظری در بیش تر آثار خود از شعرهای مولانا بهره برده‌است و طی ۳۰ سال فعالیت توانسته سبک جدیدی از موسیقی که آمیخته به ادبیات حماسی و عرفانی ایران است را به‌وجود آورد. ناظری علاوه بر بهره‌گیری از شعرهای مولوی در زمینهٔ استفاده و استوارسازی شعر معاصر پارسی بر روی موسیقی سنتی ایرانی نیز پیشرو بوده‌است. علاوه بر این‌ها شهرام ناظری از اولین کسانی است که با استفاده از موسیقی مقامی اشعار شاهنامه اثر فردوسی را اجرا کرده است. وی تاکنون بیش از ۴۰ آلبوم موسیقی منتشر کرده‌است.
از معروف‌ترین تصنیف‌های شهرام ناظری می‌توان به تصنیف‌های اندک اندک با شعر مولانا، آتشی در نیستان با شعر مجذوب تبریزی، کاروان شهید با آهنگ محمدرضا لطفی و شیدا شدم با شعر مولانا اشاره کرد که اکثراً از ساخته‌های خود او هستند. تصنیف شیدا شدم یک بار با سازهای غربی در کنسرت شهرام ناظری و لوریس چکناوریان و یک بار با سازهای ملی در آلبوم مولویه اجرا شده است. هم‌چنین آثاری که ناظری به زبان مادری‌اش، زبان کردی نیز اجرا کرده شهرت بسیاری دارند. از معروف‌ترین آثار کردی ناظری می‌توان به شیرین شیرین و واران وارانه اشاره کرد. ناظری دارای شهرت جهانی است، در سال ۲۰۰۷ از سوی دولت فرانسه نشان لژیون دونور و در سال ۲۰۱۴ نشان شوالیه ملی لیاقت فرانسه به او اهدا گردید. نیویورک تایمز به او لقب «بلبل فارسی» داده است و کریستین ساینس مانیتور او را «لوچانو پاواروتی ایران» نامید.
کودکی و نوجوانی
شهرام ناظری در کوچهٔ یخچالی در محله برزه‌دماغ در کرمانشاه، در خانواده‌ای کرُد زبان و آشنا با موسیقی و شعر به دنیا آمد. وی صدای دل‌نشینش را از پدر و مادر خویش به یادگار دارد و از دوران خردسالی توسط مادرش با شعر و آواز آشنا شد؛ پدرش نیز صدای لطیفی داشت و ضمن آشنایی با گوشه‌ها و ردیف‌های آواز ایرانی، سه‌تار هم می‌نواخت. وی از سبک قدما و خوانندگان آن دیار به خصوص «شیخ داوودی» خوانندهٔ بزرگ آن زمان بهره گرفته و نیز داشته‌هایش را در اختیار فرزندش گذاشت.
بزرگ این خانواده، استاد پرویز خان پورناظری معروف به حاجی خان خود از شاگردان درویش خان و کلنل وزیری بوده‌است. اکثر موسیقی‌دانان کرمانشاه توسط وی با نت و موسیقی اصیل ایرانی آشنا شده‌اند. این محیط مناسب هنری موجب شد تا شهرام ناظری بتواند در سن ۹ سالگی اولین برنامهٔ هنری خود را در رادیوی کرمانشاه همراه با تار زنده یاد درویشی، از نوازندگان معروف آن زمان کرمانشاه، اجرا نماید. پس از آن در سن ۱۱ سالگی نیز توانست در رادیو تلویزیون ایران چند برنامهٔ دیگر آواز ایرانی اجرا کند. ناظری برای پر بارتر کردن درک موسیقی خود ارتباط بیش تری با پسر عمویش کیخسرو پورناظری فرزند پرویز خان پورناظری و درویش علی خراباتی برقرار کرد که این ارتباط تأثیر بزرگی بر فهم او از موسیقی محلی و کردی ایران داشت.
آغاز فعالیت حرفه‌ای
ناظری همواره در پی بهره‌بردن از مکاتب و استادان مختلف بوده‌است. وی در سال ۱۳۴۵ برای بهره‌گیری از محضر استادانی چون عبدالله دوامی، نورعلی خان برومند، عبدالعلی وزیری، محمود کریمی و محمدرضا شجریان عازم تهران شد و ضمن بهره‌گیری از محضر این اساتید، سه‌تار را نیز نزد استادان احمد عبادی، جلال ذوالفنون و محمود هاشمی فرا گرفت. شهرام ناظری به مدت یک سال نیز در تبریز با نوازندگان و موسیقی‌دانان آن دیار مانند غلامحسین بیگجه‌خانی و محمود فرنام قیطانچیان که خود از شاگردان اقبال آذر بودند در زمینه موسیقی ایرانی کار کرد.
زندگینامه شهرام ناظری
درسال ۱۳۵۴ بنا به پیشنهاد نورعلی‌خان برومند به استخدام رادیو تلویزیون ایران در آمد و اولین برنامهٔ خود را با گروه شیدا به سرپرستی محمدرضا لطفی با مثنوی مولوی و ترانه‌ای از شیخ بهایی اجرا کرد، پس از آن با گروه عارف به سرپرستی حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان کار خود را ادامه داد. ناظری درسال ۱۳۵۵ در نخستین آزمون موسیقی سنتی ایران با نام باربد شرکت کرد و توانست مقام نخست را در رشتهٔ آواز در این آزمون به دست آورد. در سال ۱۳۵۶ همراه با گروه سماعی به سرپرستی اصغر بهاری و حسن ناهید برای اجرای کنسرت در جشنوارهٔ توس انتخاب شد.
اجرای شاهنامه فردوسی و موسیقی نوین
شهرام ناظری در دهه هشتاد خورشیدی به پژوهش و مسیریابی برای آرایه موسیقی نوین پرداخت. پژوهش بر نحوه اجرای شاهنامه فردوسی و پروژه مولوی که در سال جهانی مولانا از فعالیت‌های وی در این سال‌ها می‌باشد. وی در این سال‌ها چندین آلبوم دیگر منتشر کرد که آثار آواز اساطیر، لیلی و مجنون، لولیان، مولویه (شور رومی) و سفر عسرت از آن جمله می‌باشند.
در سال ۱۳۹۰ ناظری یک آلبوم موسیقی به نام امیرکبیر با آهنگ سازی پژمان طاهری منتشر کرد که بیش تر اشعار آن را شعرهای نو تشکیل می‌دادند. مدتی بعد پس از ۶ سال تأخیر کنسرت شهرام ناظری و لوریس چکناوریان منتشر شد. این اثر مربوط به اجرای ارکستر بزرگ کومیتاس ارمنستان به رهبری مایسترو لوریس چکناوریان در سال ۱۳۸۴ می‌باشد که بیش تر قطعات آن به زبان کردی (زبان مادری شهرام ناظری) می‌باشند. البته در این اثر ۴ قطعهٔ فارسی نیز به نام‌های زین دوهزاران من و ما، شیدا شدم، آواز به همراه چنگ و آب حیات عشق اجرا شده است. بیش تر قطعات این آلبوم در سایر آثار ناظری به همراه سازهای ملی نیز اجرا شده‌اند و در این اثر در قالب موسیقی ارکستری با سازهای غربی آرایه شده‌اند. آلبوم درفش کاویانی، کاوه آهنگر به آهنگ سازی فرید الهامی و اجرای گروه فردوسی که به زودی منتشر خواهد شد مربوط به اجرای شاهنامه اثر حکیم ابوالقاسم فردوسی می‌باشد و مانند بسیاری از آثار شهرام ناظری تنبور محور می‌باشد.
از کنسرت‌های او در سال ۱۳۹۳ می‌توان به کنسرتش به همراه گروه فردوسی در کرمانشاه اشاره کرد که در آن قطعات کردی بسیاری را اجرا کرد اما پس از پایان کنسرت برخی از رسانه‌ها اجرای قطعات کردی به ویژه قطعه‌ای که به فارسی می‌شد من کرماشانیم فارسی نمی‌دانم او را مخالف وحدت ملی نامیدند. ناظری در واکنش به این‌ها گفت: این انگ‌ها به من نمی‌چسبد، من فرزند کرد هستم که فارسی نمی‌دانم. اما به زبان کردی جان من به فدای تو که فارس هستی، اتفاقاً این شعر مخالف قومیت هاست و می‌گوید جان من فدای تو که فارس هستی.
فعالیت اجتماعی
از جمله کارهای شهرام ناظری که بسیار مورد تحسین قرار گرفته است تخصیص همه درآمد یک سال فعالیتش به آسیب‌دیدگان پیرانشهر، شین آباد، جزامی‌ها و بیماران بی‌بضاعت سرطانی می‌باشد که وی با این کار مبلقی بالغ بر چند صد میلیون را برای امور خیریه قرار داد.
افتخارات و جوایز
جایزه «کونکورز» موسیقی فولکلور در سال ۱۹۷۵دریافت جایزهٔ «بهترین موسیقی عرفانی جهان» در جشنوارهٔ فاس مراکش در سال ۱۹۹۷وی پس از دریافت این جایزه از سوی مطبوعات آمریکا لقب پاواروتی ایران را نیز دریافت کرد.دریافت جایزه ویژه شهر ارواین ایالت کالیفرنیا برای گسترش پیام معنوی مولانا و صلح از طریق زبان موسیقی در سال ۲۰۰۶دریافت نشان «لژیون دونور» از سوی دولت فرانسه در سال ۲۰۰۷دریافت نشان «شوالیه ادب و هنر» از سوی دولت فرانسه در سال ۲۰۰۷این نشان بالاترین نشان فرهنگی فرانسه‌است و پاس‌داشتی است از طرف دولت فرانسه به هنرمندانی که تلاش ویژه‌ای در جهت اعتلای فرهنگ و هنر دارند.دریافت عنوان هنرمند برتر آسیا از طرف مجمع آسیاسوسایتی ۲۰۰۷در این مراسم بان کی‌مون دبیر کل سازمان ملل متحد تقدیر ویژه‌ای از شهرام ناظری به عمل آورد.دریافت جایزهٔ «اسطورهٔ زنده»[واژه‌نامه ۱] از دانشگاه یوسی‌اِل‌اِیدریافت نشان طلایی سماع بارگاه مولانا از دست اسین چلبی نواده مولانا در سال ۱۳۸۶ در شهر قونیه ترکیه و انتخاب به عنوان رئیس افتخاری مرکز مولانا پژوهی دانشگاه سلجوق در ایران.دریافت کلید طلایی شهر خوی و مقبرهٔ شمس در جشنوارهٔ بین‌المللی شمس تبریزی در آبان ۱۳۸۶دریافت لوح سپاس از شهرداری شهر ایرواین کالیفرنیا به پاس قدردانی از تلاشهای شهرام ناظری در ترویج پیام معنوی صلح در قالب موسیقی و شعرهای مولوینام گذاری روز ۲۵ ماه فوریه سال ۲۰۰۶ به نام «شهرام ناظری»، توسط رئیس شواری شهر و شهردار سن دیه گو در حوزهٔ جغرافیایی سن‌دیه‌گوی ایالت کالیفرنیا. در مدت کوتاهی پس از این نامگذاری، کنگرهٔ آمریکا نیز با اهدای لوح سپاس از وی تقدیر نمود.دریافت تقدیرنامه از سوی دانشگاه هاروارد به دلیل نقش مؤثر ناظری در معرفی مولوی به دنیای غرب و نوآوری در موسیقی ایرانی و جذب مخاطبان غربی
آثار
چاووش ۲ چاووش ۳
چاووش ۴
چاووش ۷
چاووش ۸
مثنوی موسی و شبان، ۱۳۵۸
صدای سخن عشق، ۱۳۵۸
باد صبا (باد صبا می‌آید)
زمستان
نجوا، پاییز ۱۳۶۳
بشنو از نی
گل صد برگ (به یاد هشتصدمین سال تولد مولانا)
بنمای رخ – شعر و عرفان، مرداد ۶۳
یادگار دوست، ۱۳۶۴
بهاران آبیدر، بهمن ۱۳۶۴
لاله بهار، ۱۳۶۵
کیش مهر
بی‌قرار
شورانگیز، تالار وحدت، تابستان ۱۳۶۷
در گلستانه، زمستان ۱۳۶۶
ساقی‌نامه ۱ (سوته‌دلان)
ساقی‌نامه ۲ (نسیم صبحگاهی)
آتش در نیستان، ۱۳۶۷
کنسرت اساتید موسیقی ایران، پاییز ۱۳۶۸
چشم به راه، اردیبشت ۱۳۷۰
سخن تازه
کنسرتی دیگر، بهار ۷۲
دل شیدا، زمستان ۱۳۷۱
مهتاب‌رو
حیرانی
لیلی و مجنون ضبط ۱۳۶۸
کنسرت کامکارها ۷۶، تابستان ۷۶
کنسرت ۷۷، مهر ۱۳۷۷
ساز نو آواز نو
آواز اساطیر یا نغمه‌های ساسانی (شاهنامه کردی)
سفر به دیگر سو، ۱۹۹۸
غم زیبا، بهار ۸۲
لولیان
مولویه که به شور رومی نیز معروف است ۲۰۰۷
سفر عسرت
امیرکبیر ۱۳۹۰ ضبط از اجرای زنده در گرگان
منتشر شده تنها در اروپا
نوروز (ایران کردستان) – سرپرست گروه: حسین علیزاده – اجرا ۱۹۹۰ آلمان – انتشار ۱۹۹۵- ناشر شرکت:World network
بیعت با مولوی: شهرام ناظری و گروه دستان،قطعه‌های این آلبوم همان قطعه‌های آلبومهای ساز نو آواز نو و سفر به دیگر سو می‌باشد.
دیداری
سلیمانیه عراق – کردی
گل صد برگ – کنسرت آمریکا
صدای سخن عشق – کنسرت لندن
آتش در نیستان
شورانگیز
گروه کامکارها – مجموعهٔ ورزشی انقلاب، تابستان ۷۶
کنسرت ۷۷
شور رومی یا مولویه، ارائه شده به جایزهٔ گرمی
دیگر آثار
بیست سال با آثار پرویز مشکاتیان، تابستان ۸۲ (در این آلبوم شهرام ناظری تنها آهنگ «محبوب من وطن» را خوانده است).
کنسرت افشاری ۶۲
قطعه‌هایی آوازی که به اشتباه به مناجات‌های ناظری معروف شده‌اند و برخی اوقات از رادیو پخش می‌شوند.(این آثار بدون اجازهٔ استاد از رادیو پخش شده است و همگی بدون موسیقی اند).