به گزارش نبض بازار-توافق وزارت صمت و بانک مرکزی برای عرضه ارز صادراتی زنجیره فولاد در تالار دوم، گامی مهم در جهت مدیریت بازار ارز و حمایت از تولیدکنندگان داخلی به شمار میآید. با اجرای صحیح این مکانیزم، تولیدکنندگان میتوانند با ثبات بیشتری برنامهریزی کنند، صادرکنندگان مسیر روشنی برای بازگشت ارز خواهند داشت و نوسانات ارزی کاهش مییابد.
با این حال، تحقق کامل اهداف نیازمند همکاری همه ذینفعان، نظارت دقیق و شفافیت در روند معاملات است. اگر این سازوکار به درستی اجرا شود، میتواند نمونهای موفق از هماهنگی سیاستهای صنعتی و پولی باشد و اثرات مثبت آن در کل زنجیره فولاد و حتی سایر صنایع مشابه قابل مشاهده خواهد بود.
ماجرا از چه قرار است؟
وزارت صمت و بانک مرکزی ایران به تازگی توافقی را اجرایی کردهاند که بر اساس آن ارز حاصل از صادرات محصولات زنجیره فولاد، به جای فروش مستقیم در بازار آزاد، از طریق تالار دوم معاملات ارزی عرضه خواهد شد. این اقدام در راستای ساماندهی بازار ارز و تأمین نیاز صنایع داخلی به منابع ارزی است و میتواند تحولات مهمی در اقتصاد فولاد و صادرات کشور ایجاد کند.
موضوع عرضه ارز حاصل از صادرات فولاد در بازار کنترلشده، از سالهای گذشته مطرح بوده است. طی سالهای اخیر، صادرکنندگان فولاد با محدودیتهایی مواجه بودند که مانع دسترسی منظم آنها به ارز حاصل از صادرات میشد. در نتیجه، بخشی از این ارز به بازار آزاد تزریق میشد و نوسانات شدیدی در نرخ دلار ایجاد میکرد. از سوی دیگر، صنایع داخلی نیز برای واردات مواد اولیه و تجهیزات، نیاز مبرم به ارز داشتند و نبود سازوکار شفاف، فشار زیادی به آنها وارد میکرد.
در سالهای گذشته، بانک مرکزی و وزارت صمت تلاشهای متعددی برای مدیریت این جریان انجام دادند، اما به دلیل نبود بستر مناسب و شفافیت ناکافی، بخش زیادی از ارز صادراتی در بازار غیررسمی یا با تأخیر در دسترس صنایع قرار میگرفت. این مسأله به افزایش قیمت تمامشده محصولات فولادی و کاهش رقابتپذیری آنها در بازارهای داخلی و خارجی منجر شده بود.
توافق جدید و مکانیزم عرضه ارز
بر اساس توافق اخیر، صادرکنندگان زنجیره فولاد موظفاند ارز حاصل از صادرات خود را به تالار دوم معاملات ارزی ارائه کنند. در این مکانیزم، ارز دریافتی از صادرات به صورت شفاف و با نرخهای مشخص، بین واردکنندگان مواد اولیه و تولیدکنندگان داخلی توزیع میشود.
این اقدام به چند هدف اصلی متصل است:
۱. تأمین پایدار ارز صنایع داخلی: با عرضه ارز در تالار دوم، دسترسی تولیدکنندگان داخلی به ارز با ثبات بیشتری فراهم میشود.
۲. کنترل نوسانات ارزی: کاهش ورود ارز صادراتی به بازار آزاد میتواند از نوسانات شدید نرخ دلار جلوگیری کند.
۳. شفافسازی جریان مالی صادرات: با مکانیزم متمرکز تالار دوم، رصد و نظارت بر ارز صادراتی آسانتر شده و احتمال سوءاستفاده یا فروش غیررسمی کاهش مییابد.
پیامدهای اقتصادی و صنعتی
اجرایی شدن این توافق میتواند تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد زنجیره فولاد داشته باشد. تولیدکنندگان داخلی با اطمینان بیشتری میتوانند مواد اولیه خود را وارد کرده و برنامهریزی تولید را بدون نگرانی از کمبود ارز انجام دهند. همچنین، صادرکنندگان نیز با یک مسیر مشخص برای بازگشت ارز، از پیچیدگیها و ریسکهای بازار آزاد کاسته خواهند شد.
از سوی دیگر، این مکانیزم میتواند به کاهش فشار تورمی در بخش کالاهای صنعتی منجر شود. نوسانات نرخ ارز یکی از عوامل افزایش هزینه تولید و در نهایت افزایش قیمت نهایی فولاد در بازار داخلی بوده است. با عرضه ارز صادراتی در یک سیستم شفاف و قابل رصد، تولیدکنندگان قادر خواهند بود با هزینه واقعیتر محصولات خود را تولید و عرضه کنند.
چالشها و نکات قابل توجه
با وجود مزایای ذکر شده، اجرای موفق این توافق نیازمند همکاری کامل صادرکنندگان و شفافیت در سامانههای معاملاتی است. در صورت تأخیر یا مقاومت در ارائه ارز به تالار دوم، ممکن است اهداف کنترل نوسانات ارزی محقق نشود. همچنین، نیاز است که سازوکارهای نظارتی بانک مرکزی به دقت اجرا شود تا احتمال فساد و سوءاستفاده کاهش یابد.
یکی دیگر از نکات مهم، تأثیر این تصمیم بر صادرات است. صادرکنندگان فولاد ممکن است در کوتاهمدت با محدودیتهایی مواجه شوند، اما در بلندمدت، شفافیت و ثبات بیشتر میتواند باعث تقویت اعتبار و رقابتپذیری محصولات ایرانی در بازارهای خارجی شود.
کارشناسان چه میگویند؟
به جهت بررسی موضوع فوق، گفتوگو کردیم با همایون دارابی، کارشناس بورس، که در ادامه مشروح آن را میخوانیم:
وی در ابتدا نسبت به عرضه متفاوت در تالار دوم توسط فولادیها به «نبض بازار» گفت:
یک بخشهایی از زنجیره فولاد قرار است در تالار دوم عرضه شود. صادرات کنسانتره ۲۰ درصد و دیگر بخشهای هم تنها بخشی از آنها در بورس عرضه میشود. محصولات نوردی تا ۸۰ درصد، شمش و اسلب ۶۰ درصد، آهن اسفنجی ۵۰ درصد، گندله ۳۰ درصد در بورس عرضه میشوند. باقی ارز در تالار اول عرضه میشوند.
وی درباره فاصله نرخ تالار دوم با بازار گفت: نرخ ۷۰ هزارتومان کنونی متعلق به ۱۱ ماه قبل است. هر ماه ۴ درصد تورم باعث میشود فولادیها با این نرخ زیان ببینند. یک رانت بسیار بزرگ در این عرضه وجود دارد در همین حال باید توجه کنید که شرکتهای فولادی با توجه به افزایش هزینههایی که داشتند، با حاشیه سود کمی کار میکنند و اگر ارز به تالار دوم نمیرفت، تولید صرفه نداشت. نرخ تالار اول با بازار آزاد حدود ۷۰ درصد فاصله دارد. تالار دوم هم فاصله کمی با بازار دارد.
وی درباره اثرات تالار دومی شدن فولادیها بیان کرد: این اتفاق تأثیرات مثبتی بر بورس خواهد گذاشت، به شرط اینکه شرایط به سابق برنگردد. دوباره نرخ ۱۰۴ تومانی نباید ثابت بماند و مثل نرخ ۷۰ تومان شود. قرار بود نرخ ۷۰ تومان در حاشیه بازار تعیین شود، اما این نرخها ماندگار میشوند. هرچقدر نرخ ارز متعددتر شود فساد بیشتر خواهد شد.
او ادامه داد: صرفه اقتصادی فولادیها با این کار بیشتر نمیشود و فقط از شدت زیان آنها کمتر میشود. شما فرض کنید تمام همکاران شما ماهانه ۵۰ میلیون میگیرند، اما شما باید ۲۰ تومان حقوق بگیرید، بعد بگویند ۱۵ روز از ماه را مثل دیگران حقوق میدهیم، اما شما به حق واقعی خود نرسیدهاید.