به گزارش نبض بازار-بررسی دادههای خرداد تا آبان ۱۴۰۴ نشان میدهد ایران خودرو نه تنها موفق به تحقق برنامه تولید نشده، بلکه فاصله قابل توجهی بین عرضه کارخانه و نیاز بازار وجود دارد. این شکاف، همراه با قیمت بالای هایما، نشان میدهد وعدههای فروش و تولید بدون برنامهریزی دقیق و مدیریت مؤثر، نتیجهای جز افزایش نارضایتی مشتریان و فشار بر بازار آزاد ندارد.
ماجرا از چه قرار است؟
ایران خودرو اخیرا مرحله جدید طرح فروش فوری سه محصول کلیدی از خانواده هایما را آغاز کرده است. این طرح شامل هایما S۵ Pro، هایما ۷X، مینیون و هایما ۸S کراساوور با موعد تحویل ۳۰ روزه است. نکته قابل توجه در این طرح، عدم نیاز به افتتاح حساب وکالتی است. در صورت مازاد تقاضا بر ظرفیت عرضه، اولویتبندی نهایی از طریق قرعهکشی تعیین خواهد شد. این طرح برای گروههای مختلف شامل متقاضیان عادی، مشمولان طرح جوانی جمعیت (مادران) و طرح جایگزینی خودروهای فرسوده در دسترس قرار گرفته است.
مشکل از کجاست؟
در پی آغاز مجدد فروش فوری محصولات هایما توسط ایران خودرو، تحلیل دادهها نشان میدهد شکاف قیمتی فاحش میان نرخ کارخانه و بازار آزاد، یک رانت عظیم و غیرمنطقی را به متقاضیان خوششانس قرعهکشی اهدا میکند. این وضعیت، که تبدیل به یک اپیدمی در بازار خودروی ایران شده است، همچنان ادامه دارد و عملاً ثبتنام در طرحهای فروش را به یک بختآزمایی بزرگ تبدیل کرده است. یکی از خودروهایی که در این بین بیشترین اختلاف را با بازار دارد، هایما s۸ است.
در حالی که شرکت ایران خودرو مرحله جدیدی از فروش فوری کراساوور پرچمدار خود، هایما ۸S، را با قیمت مصوب ۲ میلیارد و ۲۸۰ میلیون تومان آغاز کرده است، شکاف قیمتی فاحش میان نرخ کارخانه و بازار آزاد، یک سوال تلخ و تکراری را مطرح میکند: چرا دولت با دست خود، زمینهساز توزیع ناعادلانه ثروت و ایجاد رانتی بیش از ۵۰۰ میلیون تومان برای هر دستگاه خودرو میشود؟
این اختلاف قیمت خیرهکننده، که ۲۳.۴ درصد گرانتر از نرخ کارخانه است، ناشی از یک معادله ساده، اما ویرانگر است: عرضه ناکافی در برابر تقاضای کاذب. سیاست قیمتگذاری دستوری، در ظاهر با هدف حمایت از مصرفکننده، قیمتی پایینتر از نرخ واقعی تعیین میکند. اما در عمل، به دلیل انحصار تولید و عرضه قطرهچکانی، این سوبسید مستقیماً به جیب دلالان یا خریداران خوششانسی میرود که با بردن در بختآزمایی قرعهکشی، یک شبه به سود کلان و بدون زحمت دست مییابند.
بر اساس آخرین آمارها، تفاوت قیمتی هایما ۸S به شرح زیر است:
قیمت کارخانه (مصوب ایران خودرو): ۲،۲۸۰،۵۰۰،۰۰۰ تومان
قیمت بازار آزاد (حدود ۱۰ آذر ۱۴۰۴): ۲،۸۱۵،۰۰۰،۰۰۰ تومان
تفاوت قیمت (رانت): ۵۳۴،۵۰۰،۰۰۰ تومان
این فاصله به معنای آن است که قیمت هایما ۸S در بازار آزاد، حدود ۲۳.۴ درصد از قیمت کارخانهای آن بالاتر است.
تولید و فروش هایما؛ وعدهها و واقعیتهای ایران خودرو
ایران خودرو در ماههای اخیر تلاش کرده تا تولید و فروش خودروهای هایما را افزایش دهد، اما دادههای واقعی نشان میدهد فاصله قابل توجهی بین برنامهها و عملکرد واقعی وجود دارد. این شکاف نه تنها ضعف مدیریتی و ساختاری شرکت را نمایان میکند، بلکه مشکلاتی را برای مشتریان ایجاد کرده است. از خرداد تا آبان ۱۴۰۴، برنامه تولید ماهانه خودروهای هایما همواره بیش از تولید واقعی بوده و همین موضوع، نقدهای شدیدی را از سوی کارشناسان و مشتریان به دنبال داشته است.
آمارها چه میگویند؟
در خرداد ۱۴۰۴، برنامه تولید هایما ۳،۳۳۱ دستگاه بود و تحویل واقعی ۲،۱۲۰ دستگاه ثبت شد. ارزش ریالی تولید طبق نرخ کارخانه حدود ۱۱،۳۱۹،۳۳۸،۶۷۹ ریال و ارزش تحویل واقعی ۲۳،۹۹۶،۹۹۸ میلیون ریال بود. تفاوت بین تولید برنامهای و واقعی نشاندهنده کاهش ۱،۲۱۱ دستگاهی است که میتوانست تأثیر مستقیمی بر عرضه بازار و قیمتها داشته باشد.
در تیر ۱۴۰۴، برنامه تولید ۴،۶۰۳ دستگاه بود و تحویل واقعی تنها ۳،۴۳۰ دستگاه انجام شد. ارزش تولید برنامهای ۱۱،۳۷۹،۰۷۳،۱۷۸ ریال و تحویل واقعی ۳۹،۰۳۰،۲۲۱ میلیون ریال گزارش شد. همچنین تفاوت میان برنامه و تحویل نشاندهنده کاهش ۱،۱۷۳ دستگاهی است.
مرداد ۱۴۰۴، تولید برنامهای ۸،۸۸۷ دستگاه اعلام شد، اما تحویل واقعی ۸،۰۰۷ دستگاه بود. ارزش تولید برنامهای ۱۲،۵۸۵،۲۵۲،۴۰۴ ریال و تحویل واقعی ۱۰۰،۷۷۰،۱۱۶ میلیون ریال بود. تفاوت میان برنامه و تحویل نسبت به ماههای گذشته کاهش یافته، اما هنوز نشان میدهد که عرضه کافی برای تعدیل بازار وجود ندارد.
در شهریور ۱۴۰۴، برنامه تولید ۸،۸۸۷ دستگاه و تحویل واقعی ۸،۰۰۷ دستگاه ثبت شد. ارزش ریالی تولید برنامهای ۱۲،۵۸۵،۲۵۲،۴۰۴ ریال و تحویل واقعی ۱۰۰،۷۷۰،۱۱۶ میلیون ریال بود. این آمار نشان میدهد که روند عرضه در بازار هنوز با تقاضا همخوانی ندارد و فاصله قیمت کارخانه تا بازار ادامه دارد.
مهر ۱۴۰۴، برنامه تولید ۱۰،۷۶۲ دستگاه و تحویل واقعی ۱۰،۳۹۰ دستگاه بود. ارزش تولید برنامهای ۱۲،۸۲۹،۲۲۶،۱۷۹ ریال و تحویل واقعی ۱۳۳،۲۹۵،۶۶۰ میلیون ریال گزارش شد. این ماه نشاندهنده افزایش تحویل نسبت به ماههای گذشته است، اما باز هم عرضه کافی برای تعدیل قیمتهای بازار وجود ندارد.
در آبان ۱۴۰۴، برنامه تولید ۱۲،۸۹۱ دستگاه و تحویل واقعی ۱۱،۲۶۹ دستگاه بود. ارزش تولید برنامهای ۱۲،۹۸۲،۰۵۵،۱۰۷ ریال و تحویل واقعی ۱۴۶،۲۹۴،۷۷۹ میلیون ریال گزارش شد. این افزایش تحویل نسبت به مهر، تا حدودی فشار بازار را کاهش داده، اما فاصله قیمتی کارخانه تا بازار هنوز محسوس است.
این نوسانات مداوم تولید، نشاندهنده مشکلات ساختاری و مدیریتی در ایران خودرو است. کمبود قطعات، ضعف در برنامهریزی تولید و تاخیرهای مکرر، مشتریان را با وعدههای ناتمام مواجه کرده است. بررسی روند تولید ماهانه نشان میدهد که ایران خودرو هنوز نتوانسته ظرفیت واقعی خط تولید خود را به درستی مدیریت کند و هر ماه با کاهش تولید نسبت به برنامهریزی مواجه بوده است.
پیامدهای اقتصادی و اجتماعی
کاهش تولید و تحویل کمتر از برنامه، پیامدهای کوتاهمدت و بلندمدتی دارد. در کوتاهمدت، مشتریان معترض هستند و برخی از آنها برای دریافت خودرو مجبور به پرداخت مبالغ اضافه در بازار آزاد شدهاند. در بلندمدت، این ناکامیها باعث کاهش اعتماد عمومی به ایران خودرو، افزایش نارضایتی اجتماعی و ایجاد فشار بر بازار خودرو میشود. علاوه بر این، قیمت بالای هایما و فاصله قابل توجه بین قیمت کارخانه و بازار آزاد، خرید این خودرو را برای بسیاری از خانوارها غیرقابل دسترس کرده است.
ایران خودرو با ادامه این روند، علاوه بر مشکلات تولید، با بحران مدیریتی و بیاعتمادی مشتریان مواجه خواهد شد. عرضه ناکافی کارخانه در برابر تقاضای بازار، نشان میدهد که سیستم توزیع و فروش شرکت کارآمد نیست و مشتریان مجبورند برای دسترسی به خودروهای خود، هزینههای اضافی پرداخت کنند.
ناتوانی ایران خودرو در اجرای برنامههای تولید و توزیع، کاهش تولید نسبت به برنامه و فاصله قابل توجه قیمت کارخانه تا بازار آزاد، همگی نشانهای از ضعف ساختاری و مدیریتی است. اگر شرکت نتواند روند تولید و توزیع خود را اصلاح کند، مشتریان همچنان با مشکلات تحویل، نوسان قیمت و کمبود عرضه مواجه خواهند بود و اعتماد عمومی به برند ایران خودرو بیش از پیش کاهش خواهد یافت.