به گزارش نبض بازار- زیبانژادراد، همزمان نایبرئیس هیئت مدیره پتروشیمی کرمانشاه (به نمایندگی از پترول) و پتروشیمی خراسان (از گروه گسترش نفت و گاز پارسیان) است – دو شرکت اورهساز رقیب که تولید سالانهشان بیش از ۱.۵ میلیون تن است. این پراکندگی، نه تنها کارنامه حرفهای زیبانژادراد را برجسته میسازد، بلکه سؤالاتی جدی درباره تعارض منافع، تمرکز مدیریتی و بهرهوری صنعت مطرح میکند. آیا این سطح از تعدد سمتها، نقطه قوت است یا نشانهای از ضعف ساختاری در انتخاب مدیران؟
کارنامه زیبانژادراد: از مهندسی مواد تا سکانداری هلدینگهای پتروشیمی
علیرضا زیبانژادراد، متولد دهه ۵۰ و دارای دکترای مهندسی مواد، کارنامهای بیش از ۲۰ ساله در صنعت پتروشیمی دارد که عمدتاً بر پایه انتصابات نمایندگیمحور استوار است. ورود او به این عرصه از سال ۱۳۹۸ با عضویت در هیئت مدیره شرکتهای تابعه گروه خلیج فارس آغاز شد، جایی که به عنوان نایبرئیس پتروشیمی کرمانشاه (از اردیبهشت ۱۴۰۳) منصوب گردید – شرکتی با تولید سالانه ۶۵۰ هزار تن اوره و زیان انباشته ۵ هزار میلیارد تومانی تا پایان ۱۴۰۳. همزمان، از مهر ۱۴۰۳ نایبرئیس پتروشیمی خراسان شد، که با تمرکز بر اوره و آمونیاک، رقیب مستقیم کرمانشاه است و درآمد دلاریاش در نیمه نخست ۱۴۰۴، ۲۴۳ درصد رشد کرد (از ۵۰ به ۱۷۳ میلیون دلار).
شاید بتوان اوج کارنامهاش را ابقای مدیرعاملی رهآوران فنون پتروشیمی (از اسفند ۱۴۰۳) است – شرکتی با سرمایه ۱۲۰ میلیارد تومان، فعال در آموزش و توسعه منابع انسانی صنعت، و تابعه هلدینگ خلیج فارس. طبق آگهی رسمی، زیبانژادراد با ۱۹/۰۴/۱۴۰۳ به عنوان نایبرئیس و مدیرعامل ابقا شد، در حالی که دیگر اعضا (مانند علی کیانی و علیرضا اسکندری) نقشهای حمایتی دارند. سوابق قبلیاش شامل معاونت عملیات در شرکتهای تابعه پارسیان و عضویت در هیئت مدیره فنآوران (از ۱۴۰۲) است، اما هیچ سابقهای از مدیریت عملیاتی مستقیم (مانند تولید یا صادرات) در کارنامهاش برجسته نیست – بیشتر نمایندگی از هلدینگها.
جدول خلاصه سوابق کلیدی زیبانژادراد:
| توضیح | تاریخ انتصاب | شرکت | سمت |
|
نمایندگی پترول؛ تولید اوره ۶۵۰ هزار تن. |
اردیبهشت ۱۴۰۳ | پتروشیمی کرمانشاه | نایبرئیس هیئت مدیره |
| گروه پارسیان؛ رقیب نماینده کرمانشاه | مهر ۱۴۰۳ |
پتروشیمی خراسان |
نایبرئیس هیئت مدیره |
| هلدینگ خلیج فارس؛ | اسفند ۱۴۰۳ (ابقا آبان ۱۴۰۴) | رهآوران فنون پتروشیمی | مدیرعامل و نایبرئیس |
|
تابعه خلیج فارس؛ بدون سمت اجرایی. |
۱۴۰۲ | فنآوران پتروشیمی | عضو هیئت مدیره |
این جدول، بر اساس آگهیهای رسمی، نشاندهنده تعدد سمتها در سه هلدینگ رقیب (خلیج فارس، پترول، پارسیان) است – جایی که مجموع داراییها بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان است.
ارتباطات خانوادگی در پرونده
ارتباط خانوادگی علیرضا زیبانژادراد با یکی از چهرههای شناختهشده سیاسی، ممکن است ابهاماتی درباره شایستهسالاری در انتصاباتش ایجاد کند. این ارتباط، که به گفته برخی منابع به خانواده حسین دهقان (وزیر پیشین دفاع) بازمیگردد، هرچند به خودی خود دلیلی بر ناکارآمدی نیست، اما در کنار تعدد سمتها و نبود دستاوردهای ملموس در حوزه تولید، پرسشهایی درباره شفافیت فرآیند انتخاب مدیران در صنعت پتروشیمی مطرح میکند. این موضوع میتواند به نگرانیها درباره تمرکز قدرت و احتمال تأثیر ارتباطات شخصی بر تصمیمگیریهای کلان در هلدینگهای بزرگ دامن بزند، و لزوم نظارت دقیقتر را بیش از پیش نمایان سازد.
تعارض منافع در اورهسازهای رقیب؛ بهرهوری قربانی "قحط الرجال"
ابقای زیبانژادراد در این سمتها، هرچند بر پایه مصوبات هیئتهای هلدینگ است، انتقادات جدی را برانگیخته است. در صنعت پتروشیمی، که رقابت بر سر خوراک گاز (با ناترازی ۳۰ درصدی) و بازار صادراتی (به ترکیه و هند) شدید است، حضور همزمان یک مدیر در دو شرکت رقیب (کرمانشاه و خراسان، هر دو اورهساز) ممکن است تعارض منافع ایجاد کند. گزارش مرکز پژوهشهای مجلس (بررسی صنعت پترو، مهر ۱۴۰۴) هشدار میدهد: "انتصابات نمایندگیمحور، بدون نظارت مستقل، به اشتراک اطلاعات حساس منجر میشود و بهرهوری را ۱۵-۲۰% کاهش میدهد. " کرمانشاه با زیان ۵ همتی و خراسان با رشد ظاهری (به دلیل صادرات)، ممکن است از تصمیمات زیبانژاد راد متأثر شوند – مثلاً تخصیص خوراک یا قیمتگذاری داخلی.
این پراکندگی، نمادی از ضعف ساختاری است: قانون تجارت (ماده ۱۲۹) انتصاب همزمان در شرکتهای رقیب را ممنوع میکند مگر با مجوز سهامداران، اما در هلدینگهای دولتی-خصوصی، نظارت ضعیف است. زیبانژادراد، با تمرکز بر آموزش (رهآوران فنون)، تجربه عملیاتی محدودی در تولید دارد – سوابقی که بیشتر اداری است تا فنی. ممکن است بهرهوری صنعت را قربانی کند: پتروشیمی ایران با ظرفیت ۸۵ میلیونی، تنها ۶۵% بهرهبرداری دارد (بانک مرکزی، مهر ۱۴۰۴)، و انتصابات همزمان، به جای تمرکز، پراکندگی ایجاد میکند.
علاوه بر این، کارنامه زیبانژادراد فاقد دستاوردهای ملموس است: در کرمانشاه، تولید اوره ۱۰% افت کرد (از ۱۴۰۳)، و در خراسان، رشد درآمد به عوامل خارجی (دلار ۱۰۷ هزار تومانی) نسبت داده میشود نه مدیریت. رهآوران فنون، با تقدیرنامه تعالی (خرداد ۱۴۰۴)، در آموزش موفق است، اما ادغام آن با مدیریت رقابتی، سؤالبرانگیز است. کارشناسان حقوقی تأکید دارند: این مدل، رانت هلدینگها را تقویت میکند و شفافیت را کاهش میدهد – مشابه انتقادات به انتصابات زهره مجیدنیا در خراسان (که به استعفا منجر شد).
جمعبندی: از انتصاب به اصلاح؛ لزوم نظارت مستقل
ابقای زیبانژادراد، هرچند قانونی به نظر میرسد، تعارض منافع را برجسته میسازد و کمبود متخصص را یادآوری میکند – جایی که مدیران چندجانبه، به جای تمرکز، صنعت را پراکنده میکنند. صنعت پتروشیمی، با هدف صادرات ۲۰ میلیارد دلاری در ۱۴۰۴، نیاز به مدیران متمرکز دارد نه نمایندگیمحور.