به گزارش نبض بازار- طبق صورتهای مالی منتشرشده، رقم بدهی بانک خاورمیانه به سایر بانکها و مؤسسات مالی در پایان شهریور ۱۴۰۴ حدود ۹۲ هزار میلیارد ریال اعلام شده که نسبت به پایان سال قبل بیش از ۲۶ هزار میلیارد ریال افزایش یافته است. این رشد، در حالی اتفاق افتاده که مانده سپردههای مشتریان تنها ۱۱ درصد بالا رفته و نشان میدهد بانک برای جبران نیازهای کوتاهمدت خود به بازار بینبانکی روی آورده است.
کارشناسان بانکی معتقدند افزایش بدهی بینبانکی، اگرچه در کوتاهمدت راهکاری برای کنترل نوسانات نقدینگی است، اما در بلندمدت هزینههای مالی بانک را بالا برده و وابستگی به نرخهای متغیر بازار شبانه را افزایش میدهد. در گزارش خاورمیانه نیز هزینه سود سپردهها و بدهی بینبانکی رشد ۲۳ درصدی را نشان میدهد؛ رقمی که با رشد درآمد تسهیلات همتراز نیست.
تراز نقدی مثبت روی کاغذ، شکننده در عمل
در جدول جریان نقد بانک آمده است که جریان خالص وجوه نقد حاصل از فعالیتهای عملیاتی در نیمسال نخست، مثبت ارزیابی شده است. اما این تراز مثبت، بهدلیل ورود منابع بینبانکی و خطوط اعتباری موقت شکل گرفته است؛ به عبارت دیگر، نقدینگی از طریق بدهی تزریق شده نه از محل بازگشت واقعی تسهیلات.
در حالیکه نرخ بازده تسهیلات در محدوده ۲۲ درصد قرار دارد، نرخ منابع بازار بینبانکی در برخی هفتهها به بالای ۳۰ درصد رسیده است. این فاصله نرخ، در صورت تداوم، میتواند حاشیه سود بانک را تحت فشار بگذارد و نسبت کفایت سرمایه را کاهش دهد.
چرخش ساختار تأمین مالی؛ از سپرده به بازار شبانه
یکی از نکات قابلتوجه در یادداشتهای توضیحی صورت مالی، کاهش وزن سپردههای بلندمدت در ترکیب منابع بانک است. سهم سپردههای کوتاهمدت به بیش از ۶۰ درصد رسیده و این یعنی بخش بزرگی از منابع بانک، ناپایدار و قابل برداشت سریع است. در چنین شرایطی، افزایش بدهی بینبانکی عملاً به ابزاری برای «پوشش ریسک خروج سپردهها» تبدیل میشود.
به زبان ساده، بانک خاورمیانه بخشی از منابع را برای جبران فشار برداشتها از سایر بانکها قرض میگیرد. این چرخه، اگر ادامه یابد، خطر افت نسبت نقدینگی را در پی دارد؛ نسبتی که در بانکهای تخصصی باید همواره بالای ۱۰۰ درصد بماند تا توان پاسخگویی روزانه حفظ شود.
نقد کارشناسان؛ راهحل در تغییر ترکیب منابع است
تحلیلگران مالی تأکید میکنند راه برونرفت از این وضعیت، نه در افزایش نرخ تسهیلات بلکه در اصلاح ترکیب منابع است. بانک خاورمیانه طی سالهای اخیر تمرکز بالایی بر مشتریان حقوقی بزرگ و سپردههای شرکتی داشته و کمتر به بازار خُرد ورود کرده است. در نتیجه، انعطاف نقدینگی بانک در مقایسه با بانکهای تجاری پایینتر است.
کارشناسان معتقدند ورود تدریجی به بازار خدمات خرد و توسعه ابزارهای جذب سپردههای پایدار، از جمله سپردههای سرمایهگذاری ترکیبی، میتواند فشار وابستگی به بازار بینبانکی را کاهش دهد. همچنین پیشنهاد میشود بخشی از سود سال جاری بهجای تقسیم، به تقویت سرمایه پایه اختصاص یابد تا نسبت کفایت سرمایه از سطح فعلی (حدود ۱۱ درصد) فراتر رود.
هشدار محتاطانه در پایان سال مالی
در شرایطی که بانک مرکزی سیاست کاهش رشد نقدینگی را دنبال میکند و نرخ بهره بینبانکی نوسان بالایی دارد، تداوم این روند میتواند هزینه تأمین مالی بانک خاورمیانه را به شکل محسوسی افزایش دهد. در ظاهر، وضعیت ترازنامه هنوز در محدوده کنترل است، اما تکیه بر منابع کوتاهمدت برای تأمین تعهدات بلندمدت، تعادلی شکننده میسازد.
به باور کارشناسان، بانک خاورمیانه همچنان از لحاظ ساختار دارایی یکی از شفافترین بانکهای خصوصی محسوب میشود، اما شفافیت بهتنهایی مانع ریسک نقدینگی نیست. چنانچه روند رشد بدهی بینبانکی در نیمه دوم سال ادامه یابد، حفظ بازدهی فعلی بدون اصلاح ترکیب منابع دشوار خواهد شد.