به گزارش نبض بازار، بر اساس دادههای گمرک، در چهار ماه نخست سال جاری، میزان صادرات محصولات پتروشیمی به ۱۷ میلیون و ۴۰۲ هزار تن و ارزشی معادل شش میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار رسیده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته، میزان صادرات پتروشیمی ۱۸ میلیون و ۸۴۶ هزار تن به ارزش ۷ میلیارد و ۵۹۸ میلیون دلار گزارش شده بود.
به بیان دیگر، در سال جاری صادرات پتروشیمی ایران در مقایسه با سال گذشته ۸.۳ درصد در وزن و ۱۰.۲ درصد در ارزش دلاری کاهش یافته است.
این ارقام معادل ۱.۴ میلیون تن کاهش در حجم و بیش از ۷۰۰ میلیون دلار افت در درآمد صادراتی است؛ عددی که نمیتوان آن را کماهمیت دانست، بهویژه در شرایطی که ارزآوری بخش پتروشیمی یکی از منابع حیاتی تامین درآمد ارزی کشور به شمار میآید.
افت در صادرات متانول و اوره
حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآوردههای نفت، گاز و پتروشیمی، نیز آمارهایی ارائه کرده که نشان از کاهش محسوس در صادرات برخی محصولات کلیدی دارد. او اعلام کرده است که صادرات متانول از ۴.۵ میلیون تن در سال گذشته به ۳.۳ میلیون تن در سال جاری کاهش یافته و صادرات اوره نیز از ۲.۶ میلیون تن به ۱.۹ میلیون تن رسیده است.
این دو محصول از جمله کالاهای اصلی سبد صادرات پتروشیمی ایران هستند و هرگونه افت در صادرات آنها تاثیر مستقیم بر مجموع ارزآوری این بخش دارد. از این منظر، دادههای گمرک و اظهارات فعالان بازار با یکدیگر همراستا هستند و نشان میدهند که هرچند تولید ممکن است در سطح ثابتی باقی مانده باشد، اما ظرفیت صادرات و نقدشوندگی محصولات پتروشیمی در بازار جهانی کاهش یافته است.
در مقابل، حسن عباسزاده، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، اعلام کرد که از ابتدای امسال تا پایان مرداد، ۳۲ میلیون تن محصول پتروشیمی تولید شده است که از این مقدار ۱۳ میلیون تن به ارزش ۵.۵ میلیارد دلار صادر و ۷ میلیون تن به ارزش چهار میلیارد دلار در بازار داخلی عرضه شده است.
وی ضمن تاکید بر کاهش نیافتن تولید، از عملکرد صنعت پتروشیمی در شرایط دشوار اقتصادی و سیاسی ابراز رضایت کرد و آن را نشانهای از تابآوری صنعت دانست.
با این حال، مقایسه همین آمار پنجماهه با دادههای چهارماهه گمرک در سال گذشته نکتهای مهم را آشکار میکند.
اگر سال گذشته در چهار ماه نخست، ۱۸ میلیون تن صادرات ثبت شده بود، اکنون پس از گذشت پنج ماه، رقم صادرات تنها ۱۳ میلیون تن است. به بیان دیگر، حتی با افزودن یک ماه به بازه زمانی مقایسه، میزان صادرات همچنان کاهش چشمگیری را نشان میدهد.
فاصله میان تولید و صادرات پتروشیمیها
به نظر میرسد اختلاف دیدگاه میان مدیران دولتی و فعالان بازار از زاویه نگاه متفاوت به شاخصهای عملکردی ناشی میشود. مدیر شرکت ملی صنایع پتروشیمی عملکرد پتروشیمی را بر پایه حجم تولید میسنجند و کاهش نیافتن عدد تولید را نشانه موفقیت تلقی میکنند. اما از سوی دیگر، کارشناسان بازار و صادرکنندگان بر شاخصهای صادرات، درآمد ارزی و سهم بازار جهانی تمرکز دارند.
اگر تولید افزایش یافته، اما صادرات کاهش یافته است، معنای آن این است که بخشی از محصولات در بازار داخلی جذب شده یا در انبارها باقی ماندهاند. در شرایطی که تقاضای داخلی برای بسیاری از محصولات پتروشیمی ثابت است، این وضعیت میتواند بیانگر مشکلاتی در بازاریابی خارجی، محدودیتهای حملونقل، تحریمهای مالی یا افت رقابتپذیری قیمتها باشد.
نباید فراموش کرد که ارزش دلاری صادرات پتروشیمی تنها یک عدد آماری نیست، بلکه به طور مستقیم با توان تامین ارز کشور ارتباط دارد. در سالهای اخیر، بخش پتروشیمی یکی از اصلیترین منابع ارزآوری بوده است.
کاهش بیش از ۷۰۰ میلیون دلاری صادرات در چهار ماه نخست سال جاری میتواند فشار مضاعفی بر بازار ارز وارد کند. حتی اگر فرض شود که تولید در سطح مطلوب ادامه دارد، کاهش صادرات بهمعنای کاهش گردش مالی و کندشدن بازگشت سرمایه در این صنعت است.
به طور خلاصه، دادههای رسمی گمرک و اظهارات فعالان بخش خصوصی بهروشنی از کاهش صادرات و ارزآوری صنعت پتروشیمی حکایت دارند، هرچند ممکن است حجم تولید در کارخانهها کاهش نیافته باشد. در نتیجه، نمیتوان تنها بر مبنای کاهش نیافتن تولید، از ثبات یا دستاورد در این صنعت سخن گفت.
دستاورد واقعی زمانی محقق میشود که تولید منجر به فروش پایدار و ارزآوری مستمر شود. صنعت پتروشیمی ایران، با وجود ظرفیتهای عظیم و زیرساختهای گسترده، در حال حاضر بیش از هر زمان دیگر نیازمند سیاستهای پایدار صادراتی، تنوعبخشی به بازارهای هدف و رفع موانع بازگشت ارز حاصل از صادرات است. تنها در این صورت میتوان از پایداری تولید بهعنوان نشانهای از رونق واقعی اقتصادی یاد کرد.