به گزارش نبض بازار، در پی ناکامی قطعنامه پیشنهادی چین و روسیه برای تمدید ششماهه مکانیسم ماشه، تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران از شنبه شب فعال خواهد شد. این تصمیم که پس از رایگیری در شورای امنیت سازمان ملل اتخاذ شده، با ۴ رای موافق، ۲ رای ممتنع و ۹ رای مخالف، موجب فعال شدن مکانیسم ماشه شد و فرآیند بازگشت تحریمها علیه ایران آغاز خواهد شد. تحریمهایی که در سال ۲۰۱۵ و به موجب توافق هستهای برجام معلق شده بودند، دوباره به حالت اجرایی درخواهند آمد.
فعال شدن مکانیسم ماشه، گویی آخرین کارت در دست ایالات متحده و قدرتهای غربی است تا فشارهای اقتصادی و سیاسی بر ایران را تشدید کنند. بهویژه پس از آنکه گزارشهای مختلف از نقض تعهدات ایران در چارچوب برجام به شورای امنیت سازمان ملل ارایه شد، به نظر میرسد که بازی ایران در عرصه دیپلماتیک به نقطه بحرانی رسیده است.
مکانیسم ماشه چیست؟
مکانیسم ماشه یا همان «اسنپ بک»، در اصل بهعنوان یک ابزار حقوقی طراحی شده است که در صورت نقض تعهدات هستهای توسط یکی از طرفین توافق، موجب بازگشت فوری تحریمها و محدودیتها میشود. این سازوکار بهویژه در زمینه توافق هستهای برجام و در راستای نظارت و ضمانتهای اجرایی طراحی شده بود تا اگر یکی از طرفین به تعهدات خود عمل نکرد، بدون نیاز به تصویب مجدد شورای امنیت، تحریمهای معلق بهطور خودکار بازگشت کند.
این مکانیسم بهطور خاص، در زمانی که مذاکرات برجام به بنبست میرسد و یکی از طرفین در جهت منافع خود گام برمیدارد، میتواند بهعنوان یک ابزار فشار عمل کند. از همین رو، فعالسازی این مکانیسم نه تنها یک اقدام حقوقی بلکه یک بازی سیاسی پیچیده در عرصه بینالمللی است که پیامدهای گستردهای خواهد داشت.
تاثیرات فعالسازی مکانیسم ماشه بر ایران و جهان
الف) بازگشت تحریمها: تشدید انزوای ایران
بازگشت تحریمها علیه ایران نه تنها بهطور مستقیم اقتصاد کشور را تحت فشار قرار خواهد داد، بلکه به انزوای بیشتر ایران در جامعه بینالمللی دامن خواهد زد. تحریمهای قبلی که در دوران پیش از توافق هستهای بر اساس قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل اعمال شده بود، با هدف محدودسازی فعالیتهای هستهای ایران طراحی شدهاند و اکنون دوباره بهطور خودکار به حالت اجرایی درمیآیند.
این تحریمها که شامل محدودیتهای اقتصادی، مالی، تجاری، و تسلیحاتی میشود، ایران را در مواجهه با بحرانهای جدید اقتصادی قرار خواهد داد. تحریمهایی که پیشتر در زمینه صادرات نفت، مبادلات بانکی و تجاری، و ممنوعیت فروش تسلیحات به ایران اعمال شده بودند، اکنون دوباره به طور جدی ایران را در تنگنا قرار خواهند داد. با توجه به وضعیت اقتصادی بحرانی کشور، این اقدام میتواند ایران را در زمینه جذب سرمایهگذاری خارجی، توسعه زیرساختها و حتی تامین نیازهای روزمره شهروندان با مشکلات جدی روبهرو کند.
ب) محدودیتهای تسلیحاتی و هستهای: فشار بر توان نظامی و علمی ایران
از دیگر پیامدهای فعالسازی مکانیسم ماشه، بازگشت محدودیتهای شدید بر برنامه هستهای و تسلیحاتی ایران است. ایران همچنان با تهدیدهای امنیتی در منطقه مواجه است و دسترسی به تکنولوژیهای پیشرفته در زمینه هستهای و موشکی میتواند قدرت بازدارندگی جمهوری اسلامی را تحت تاثیر قرار دهد. با فعال شدن این مکانیسم، تمامی برنامههای توسعه هستهای و موشکی ایران، که به عنوان ابزارهای حیاتی در استراتژی دفاعی کشور بهشمار میآیند، با محدودیتهای بیشتری مواجه خواهد شد.
این محدودیتها همچنین بهطور خاص ایران را از توسعه موشکهای بالستیک و دیگر فناوریهای نظامی جدید منع خواهند کرد، که در شرایط فعلی ممکن است بهویژه در جنگها و تنشهای منطقهای نقش حیاتی ایفا کنند.
ج) انزوای بیشتر در سطح بینالمللی
فعالسازی مکانیسم ماشه نه تنها در سطح اقتصادی و نظامی برای ایران محدودیت ایجاد خواهد کرد، بلکه موجب انزوای بیشتر این کشور در جامعه بینالمللی خواهد شد. بهویژه در شرایطی که رقابتهای منطقهای و جهانی بین ایران و قدرتهای غربی به شدت در حال افزایش است، بازگشت تحریمها میتواند چالشی بزرگتر برای ایران بهوجود آورد. با توجه به تاثیرات منفی این اقدامات بر وضعیت اقتصادی کشور، ایران ممکن است در مجامع بینالمللی و سازمانهای اقتصادی همچنان با مشکلات جدی در زمینه همکاریهای تجاری و اقتصادی مواجه شود.
عدم تصویب قطعنامه چین و روسیه: پیامدهای دیپلماتیک
چین و روسیه که از حامیان اصلی ایران در برابر فشارهای غربی در شورای امنیت سازمان ملل محسوب میشوند، اخیراً قطعنامهای برای تمدید ششماهه مکانیسم ماشه پیشنهاد داده بودند. این قطعنامه، که با هدف جلوگیری از بازگشت تحریمها و فراهم کردن فرصت بیشتر برای ایران در راستای رعایت تعهدات هستهای خود ارائه شد، با ۹ رای مخالف و ۴ رای موافق رد شد.
این شکست دیپلماتیک برای ایران، علاوه بر اینکه نشاندهنده انزوای بیشتر کشور در عرصه جهانی است، میتواند نشاندهنده کاهش قدرت چانهزنی ایران در شورای امنیت و دیگر مجامع بینالمللی باشد. بهویژه با توجه به وضعیت متزلزل سیاست خارجی ایران در سالهای اخیر و فقدان یک استراتژی منسجم در روابط بینالمللی، این ناکامیها میتواند به کاهش اثرگذاری ایران در مذاکرات آینده منجر شود.
چشمانداز بحرانی برای ایران
فعالسازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریمها علیه ایران، نقطه عطفی در تاریخ روابط ایران با قدرتهای جهانی است. این اقدام به وضوح نشاندهنده چالشهای فزایندهای است که ایران در عرصه بینالمللی با آن مواجه است. در حالی که برخی از تحلیلگران بر این باورند که ممکن است این فشارها باعث تغییر در سیاستهای داخلی و خارجی ایران شود، گروهی دیگر معتقدند که ایران میتواند از این فشارها بهعنوان فرصتی برای تقویت استقلال سیاسی خود استفاده کند.
اما واقعیت آن است که بدون اصلاحات اساسی در سیاستهای داخلی و برقراری تعاملات موثرتر با جامعه بینالمللی، ایران همچنان در معرض انزوای بیشتر و بحرانهای اقتصادی شدیدتر قرار خواهد داشت. ادامه این روند بهویژه در شرایط منطقهای و جهانی کنونی، میتواند به یک بحران سیاسی و اقتصادی بزرگتر در آینده منجر شود.