به گزارش نبض بازار، در تاریخ ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۵، شورای امنیت سازمان ملل متحد بهمنظور جلوگیری از بازگشت تحریمها، قطعنامهای را پیشنهاد کرد که تنها با حمایت چین، روسیه، پاکستان و الجزایر مواجه شد و نتوانست حدنصاب لازم را کسب کند. بنابراین، با پایان دوره ۳۰ روزه در ۲۷ سپتامبر، تحریمهای پیشین سازمان ملل علیه ایران بهطور خودکار بازمیگردد.
آیا امکان فعال نشدن مکانیسم ماشه وجود دارد؟
اگرچه روز گذشته خبر رسید که مکانیسم ماشه از هفته آینده اجرا میشود، اما هنوز بسیاری امیدوارند که دیپلماتهای ایرانی ظرف هفته آینده با اقداماتی مانع بازگشت تحریمها شود. اما با توجه به عدم تصویب قطعنامه پیشنهادی برای لغو تحریمها و عدم دستیابی به توافق جدید، بهنظر میرسد که مکانیسم ماشه بهطور خودکار فعال خواهد شد. در نتیجه، تحریمهای پیشین سازمان ملل علیه ایران بازمیگردد، مگر اینکه در روزهای باقیمانده تا ۲۷ سپتامبر تحولی دیپلماتیک رخ دهد که بسیاری آن را بعید میدانند.
کدام تحریمها باز میگردد؟
در صورت فعالسازی مکانیسم ماشه، تحریمهای زیر علیه ایران بازمیگردد:
• تحریمهای تسلیحاتی: ممنوعیت فروش و انتقال سلاح به ایران.
• تحریمهای مالی: مسدودسازی داراییهای مرتبط با برنامه هستهای و موشکی ایران.
• تحریمهای بانکی و بیمهای: محدودیت در دسترسی به سیستمهای مالی بینالمللی و بیمهگری.
• تحریمهای نفتی و انرژی: محدودیت در صادرات نفت و گاز و دسترسی به فناوریهای مرتبط.
اما نکتهای که وجود دارد بسیاری معتقدند که تحریمهای جدید، چیزی بیشتر از تحریمهای فعلی نیست و فعال شدن مکانیسم ماشه تاثیری بر اقتصاد ندارد. به عبارتی سوال این است که تحریمهایی که با فعال شدن مکانیسم ماشه فعال میشود چه تفاوتی با تحریمهای فعلی دارد؟
دامنه تحریمها
اولین نکته مربوط به دامنه تحریمهای فعلی و جدید است.
• تحریمهای فعلی عمدتاً بخشی از تحریمهای آمریکا و اتحادیه اروپا هستند و محدود به برخی بانکها، نفت و صنایع خاص و ایران هنوز میتواند با کشورهایی که تحریمها را اجرا نمیکنند، تعامل کند.
• تحریمهای مکانیسم ماشه: تحریمهای سازمان ملل هستند و در سطح بینالمللی، برای همه اعضا الزامآور هستند. به عبارتی همه کشورهایی که عضو سازمان ملل هستند، موظف به اجرای آنها خواهند بود.
اجبار جهانی:
تحریمهای فعلی: برخی کشورها میتوانند دور زدن تحریمها را انجام دهند یا روابط تجاری خود با ایران را ادامه دهند.
• مکانیسم ماشه: این تحریمها یک «قطعنامه رسمی سازمان ملل» هستند و هرگونه تخطی از آنها میتواند پیامدهای سیاسی و قانونی برای کشورها داشته باشد.
نوع و شدت تحریمها
• تحریمهای فعلی: بیشتر محدود به بخشهای مالی، بانکی، انرژی و تجارت با آمریکا و شرکای اروپایی است و بسته به سیاست دولتها قابل تغییر است.
• تحریمهای مکانیسم ماشه: بازگردانی تحریمهای گذشته سازمان ملل است، شامل:
o ممنوعیت فروش و انتقال سلاح به ایران
o محدودیت شدید بر صادرات نفت و گاز
o محدودیت دسترسی به فناوری هستهای و موشکی
o انسداد داراییهای مرتبط با برنامه هستهای
o تحریمهای بانکی و بیمهای گسترده که حتی شرکتها و بانکهای غیرآمریکایی را نیز ملزم میکند
پیامد اقتصادی
• تحریمهای فعلی: اثر قابل توجه، اما قابل مدیریت با کانالهای جایگزین (مثلاً صادرات به چین، هند و برخی کشورها) دارد.
• تحریمهای مکانیسم ماشه: اثر جهانی دارد و همزمان، باعث کاهش شدید درآمد ارزی، فشار بیشتر بر ریال، افزایش تورم و بیکاری و محدود شدن شدید واردات و صادرات دارد.
به عبارتی تحریمهای مکانیسم ماشه قانونی، جهانی و الزامآور هستند، در حالی که تحریمهای فعلی بیشتر محدود به کشورها یا بلوکهای اقتصادی خاصاند و امکان دور زدن آنها بیشتر است. به همین دلیل، اثر اقتصادی مکانیسم ماشه بهمراتب شدیدتر و گستردهتر از تحریمهای موجود خواهد بود.