به گزارش نبض بازار،بیش از ۲۱۰۰ جایگاهدار CNG از سراسر ایران در اقدامی بیسابقه، با ارسال نامهای سرگشاده به رئیسجمهور، نسبت به وضعیت بحرانی این صنعت هشدار دادهاند. این نامه که در قالب «کارزار شماره ۲۴۱۹۵۸» منتشر شده، تنها یک مطالبه صنفی نیست؛ بلکه صدای هشدار درباره نابودی یکی از مهمترین ظرفیتهای داخلی برای کاهش وابستگی به بنزین، صرفهجویی ارزی و کنترل آلودگی هواست.
در این نامه، جایگاهداران صراحتاً اعلام کردهاند که ادامه روند فعلی، کشور را به واردکننده دائمی بنزین بدل خواهد کرد؛ وارداتی که فشار مستقیم بر منابع ارزی کشور و هوای کلانشهرها وارد میکند.
آمارهایی که جایگاهداران فریاد میزنند
آمارهای ارائهشده از سوی جایگاهداران CNG، تصویری نگرانکننده از وضعیت فعلی این صنعت ترسیم میکند. در حالیکه ظرفیت اسمی عرضه CNG در کشور معادل ۴۰ میلیون مترمکعب در روز است – که میتواند جایگزین مستقیم ۴۰ میلیون لیتر بنزین شود – اما در عمل، تنها حدود ۱۵ میلیون مترمکعب از این ظرفیت مورد استفاده قرار میگیرد. این یعنی بیش از ۶۰ درصد از توان ملی در حوزه سوخت پاک، بلااستفاده مانده است.
اگر این ظرفیت بالفعل بهطور کامل فعال شود، کشور میتواند سالانه تا ۱.۷ میلیارد دلار در واردات بنزین صرفهجویی کند. با در نظر گرفتن قیمت جهانی بنزین در حدود ۸۰ سنت به ازای هر لیتر، این فرصت اقتصادی عظیم عملاً از بین رفته و منجر به هدررفت مستقیم منابع ارزی کشور میشود. در شرایطی که اقتصاد ایران تحت فشار تحریمها و کمبود ارز قرار دارد، اتلاف این حجم از ظرفیت داخلی، نشانهای آشکار از نبود مدیریت راهبردی در حوزه انرژی است.
از سوی دیگر، آمارها نشان میدهد که مصرف روزانه بنزین کشور از مرز ۱۲۴ میلیون لیتر گذشته و در روزهای پرترافیک حتی به ۱۴۴ میلیون لیتر نیز میرسد. این رشد مصرف بیسابقه، در کنار کاهش تولید و افزایش تقاضا، کشور را وارد مرحلهای پرریسک از ناترازی انرژی کرده است؛ مرحلهای که ممکن است بار دیگر واردات گسترده بنزین را به گزینهای ناگزیر تبدیل کند. این در حالی است که بهگفته کارشناسان، بخش زیادی از این بحران قابل مدیریت بود، اگر از ظرفیت داخلی CNG بهدرستی استفاده میشد.
از زاویهای دیگر، باید توجه داشت که ایران با در اختیار داشتن بیش از ۲۳۰۰ جایگاه CNG فعال و حدود ۳.۵ میلیون خودروی گازسوز، از زیرساخت قابل قبولی در این حوزه برخوردار است. اما بهرهبرداری ناکامل از این امکانات و نبود حمایت عملیاتی، موجب شده تا این مزیت راهبردی در عمل به یک تهدید تبدیل شود؛ تهدیدی که همزمان منابع ملی، سلامت عمومی و امنیت انرژی کشور را هدف قرار داده است.
بنزین گران، گاز ارزان؛ سیاستها وارونه
در حالی که مصرف روزانه بنزین در ایران از ۱۲۴ میلیون لیتر فراتر رفته و در برخی روزها به ۱۴۴ میلیون لیتر هم میرسد، تنها نیمی از ظرفیت عرضه CNG استفاده میشود. این در حالی است که هر لیتر بنزین وارداتی با قیمت جهانی حدود ۰.۸ دلار محاسبه میشود. یعنی هر روز تأخیر در استفاده کامل از CNG معادل ۳۲ میلیون دلار هزینه ارزی به کشور تحمیل میکند.
مشکلات مزمن صنعت CNG
نامه جایگاهداران، فهرستی از مشکلات جدی را برشمرده که سالهاست صنعت CNG را در حاشیه نگهداشته است:
• تعرفههای سنگین برق: در برخی جایگاهها حتی بیشتر از کل درآمد روزانه است.
• قطعی و نوسانات مکرر برق: روزانه چند بار، باعث خرابی تجهیزات، توقف سرویسدهی و افزایش هزینههای تعمیر.
• مصوبه ناکارآمد کارمزدی: شرط «رشد ۵ درصدی فروش» برای دریافت افزایش کارمزد، در شرایط قطع برق غیرواقعی و غیرقابل تحقق است.
• بیاعتمادی به اجرای مصوبات دولت: جایگاهداران میگویند دولت به تعهدات خود پایبند نیست و این عدم قطعیت آنها را به خروج از این صنعت سوق میدهد.
• فرسودگی تجهیزات و نبود سرمایهگذاری جدید: نبود حمایت برای نوسازی یا احداث جایگاههای جدید.
• عدم وجود مشوقهای فرهنگی و اقتصادی برای مصرفکنندگان.
درخواستهای فوری جایگاهداران CNG
جایگاهداران CNG که در قالب کارزار شماره ۲۴۱۹۵۸ گرد هم آمدهاند، در نامهای سرگشاده به رئیسجمهور، مجموعهای از درخواستهای فوری و ضروری خود را مطرح کردهاند که تحقق آنها میتواند نقش مؤثری در نجات صنعت CNG و بهرهبرداری از ظرفیتهای بالفعل آن ایفا کند. اولین مطالبه، اصلاح فوری مصوبه هیئت وزیران و حذف شرط غیرواقعی «رشد پنج درصدی فروش» برای دریافت افزایش کارمزد است؛ شرطی که در شرایط نوسانات برق و کاهش مصرف، عملاً تحققناپذیر است و به بیاعتمادی فعالان این صنعت نسبت به سیاستهای حمایتی دولت دامن زده است.
از دیگر خواستههای حیاتی جایگاهداران، بازگشت تعرفه برق به وضعیت حمایتی مشابه دهه ۱۳۹۰ است. آنها تأکید کردهاند که تعرفههای فعلی برق در برخی موارد حتی از کل درآمد روزانه جایگاهها بیشتر شده و ادامه این وضعیت به تعطیلی تدریجی مراکز عرضه منجر خواهد شد. این گروه همچنین خواستار برگزاری نشست اضطراری با حضور رئیسجمهور، وزرای نفت و نیرو، نمایندگان صنفی و کارشناسان مستقل شدهاند تا یک بسته جامع نجات با محوریت استفاده از ظرفیت ۴۰ میلیون مترمکعبی CNG تدوین و اجرایی شود.
در نهایت، جایگاهداران بر ضرورت رفع موانع مقرراتی و ایجاد حمایتهای حقوقی پایدار تأکید دارند تا بتوان در فضایی باثبات، مسیر توسعه این صنعت را ادامه داد. به باور آنها، با حمایت هدفمند و اصلاح حداقلی در سیاستها، میتوان بدون نیاز به سرمایهگذاری جدید، از ظرفیتهای بلااستفاده موجود بهرهبرداری کرده و ناترازی سوخت کشور را تا حد زیادی برطرف ساخت.
مزایای راهبردی گاز طبیعی فشرده (CNG)
گاز طبیعی فشرده یا CNG یکی از مهمترین ظرفیتهای مغفولمانده در سبد انرژی کشور است که در صورت بهرهبرداری کامل، میتواند نقشی کلیدی در حل بحرانهای سوخت، ارز و آلودگی ایفا کند. نخستین و مهمترین مزیت CNG، صرفهجویی ارزی قابلتوجه آن است. با جایگزینی کامل ظرفیت روزانه ۴۰ میلیون مترمکعب گاز با بنزین، کشور میتواند سالانه تا ۱.۷ میلیارد دلار از هزینههای ارزی خود را کاهش دهد؛ رقمی که در شرایط فشار ارزی کنونی، کاملاً راهبردی و حیاتی تلقی میشود.
از منظر زیستمحیطی نیز CNG به عنوان سوختی پاکتر و کمآلایندهتر، میتواند تأثیر بسزایی در کاهش آلودگی هوای کلانشهرها داشته باشد. انتشار گازهای گلخانهای، ذرات معلق و ترکیبات سمی مانند اکسیدهای نیتروژن در خودروهای گازسوز به مراتب کمتر از خودروهای بنزینی است. این ویژگی، گاز طبیعی را به گزینهای ایدهآل برای کاهش بار بیماریها، هزینههای بهداشت عمومی و نجات هوای آلوده شهرها تبدیل میکند.
از سوی دیگر، CNG به دلیل تولید و تأمین داخلی، امنیت انرژی کشور را تقویت میکند. برخلاف بنزین که در شرایط تحریم یا کمبود منابع ارزی به چالشی جدی تبدیل میشود، گاز طبیعی هماکنون در داخل کشور با زیرساختهای گسترده در دسترس است. این مزیت، وابستگی به واردات را کاهش داده و امکان برنامهریزی بلندمدت در حوزه انرژی را فراهم میسازد.
همچنین، استفاده از CNG بهعنوان سوختی ارزانتر برای مصرفکننده نهایی، میتواند در کاهش هزینههای خانوار و کاهش فشار تورمی در حوزه حملونقل مؤثر باشد. بهرهبرداری از این ظرفیت میتواند با برنامهریزی صحیح، به رشد صنایع تبدیلی، اشتغالزایی و توسعه پایدار در بخش انرژی منجر شود.
بهطور خلاصه، CNG مزیتی سهگانه برای کشور دارد: کاهش وابستگی به واردات بنزین، صرفهجویی ارزی و کاهش آلودگی هوا. در شرایط فعلی، هیچ راهکاری به اندازه فعالسازی ظرفیتهای مغفولمانده این صنعت، همزمان پاسخگوی نیازهای اقتصادی، زیستمحیطی و راهبردی کشور نیست.
فرصتی که نباید بسوزد
نامه جایگاهداران CNG و آمارهای اقتصادی و زیستمحیطی موجود نشان میدهد که اگر دولت، نگاه خود به این صنعت را تغییر ندهد، کشور بهزودی با بحرانی بزرگتر از ناترازی بنزین و آلودگی هوا مواجه خواهد شد.
در شرایطی که بدون سرمایهگذاری کلان میتوان با حمایت و اصلاح سیاستها، از ظرفیت روزانه ۴۰ میلیون لیتر بنزین جایگزین استفاده کرد، ادامه این بیتوجهی، یک خسارت ملی جبرانناپذیر خواهد بود.