به گزارش نبض بازار ، واردات برق ایران در ماههای اخیر با شتاب قابل توجهی افزایش یافته و بیش از پنج برابر صادرات این کشور شده است. این تغییر راهبردی، ناشی از فشار شدید بر شبکه برق در روزهای اوج مصرف و کاهش ظرفیت تولید برخی نیروگاهها است. واردات برق عمدتاً از کشورهای همسایه مانند ترکمنستان، آذربایجان و ارمنستان انجام میشود و بخش عمده آن برای حفظ پایداری شبکه و جلوگیری از خاموشیها اختصاص یافته است. در مقابل، صادرات برق که در گذشته ابزاری برای دیپلماسی انرژی ایران بود، به سطح بسیار پایینی کاهش یافته و تقریباً صفر شده است. این روند نشاندهنده اولویتبندی تأمین برق داخلی و امنیت انرژی است. استفاده گسترده از منابع خارجی، ضرورت مدیریت هوشمند مصرف و بهرهبرداری از ظرفیتهای جدید را بیش از پیش نمایان میکند. این تغییر رویکرد همزمان با اجرای پروژههای توسعهای در شبکه برق کشور است.
افزایش واردات برق نه تنها به تأمین نیاز داخلی کمک میکند، بلکه فشار بر شبکه را در ساعات اوج مصرف کاهش میدهد. شبانهروز گذشته حدود ۴۰۰ مگاوات برق وارد کشور شده، در حالی که صادرات تنها ۸۰ مگاوات گزارش شده است. این تفاوت نشان میدهد که تمرکز اصلی بر حفظ پایداری شبکه و تأمین برق مناطق مختلف کشور است. کشور با محدود کردن صادرات و تمرکز بر واردات، توانسته از ایجاد بحران برق جلوگیری کند. این استراتژی همچنین نشاندهنده انعطافپذیری سیستم برق و توانایی مدیریت شرایط بحرانی است. کارشناسان بر این باورند که ادامه این سیاست میتواند تا حدی ناترازی شبکه را کنترل کرده و خاموشیها را کاهش دهد. با توجه به افزایش تقاضا در فصل تابستان، واردات برق بهعنوان یکی از ابزارهای اصلی مدیریت شبکه برق کشور مطرح شده است.
کاهش صادرات و توقف قراردادهای بینالمللی
صادرات برق ایران در ماههای اخیر به پایینترین حد خود رسیده است. قراردادهای عمده صادرات به کشورهای همسایه، به ویژه عراق، به طور کامل متوقف شده و تعهدات محدود با افغانستان نیز بسیار کمتر از حجم واردات است. این کاهش چشمگیر صادرات، بازتابی از اولویتبندی کشور بر تأمین نیاز داخلی و مدیریت اوج بار در شبکه برق است. ظرفیت تبادل برق ایران با کشورهای همسایه حدود ۳۰۰۰ مگاوات است، اما فشار بر شبکه باعث شده صادرات محدود و واردات افزایش یابد. این تغییر رویکرد با اجرای پروژههای توسعهای در شمال کشور و بهرهبرداری از واحدهای جدید حرارتی و تجدیدپذیر همراه شده تا فشار بر شبکه کاهش یابد. واردات برق به بیش از ۵۰۰ مگاوات رسیده و پیشبینی میشود با تکمیل ظرفیتهای جدید، این رقم تا ۷۰۰ مگاوات افزایش یابد.
توقف صادرات برق به کشورهای همسایه، علاوه بر تأمین نیاز داخلی، پیامدهای دیپلماسی انرژی ایران را نیز تغییر داده است. در سالهای گذشته، صادرات برق بخشی از تعاملات اقتصادی و سیاسی کشور بود، اما اکنون نیاز داخلی در اولویت قرار گرفته است. این موضوع همچنین نشان میدهد که کشور برای حفظ امنیت شبکه و جلوگیری از خاموشیهای گسترده، آماده محدود کردن صادرات است. افزایش واردات برق و کاهش صادرات، نیاز به مدیریت دقیق مصرف و سرمایهگذاری در زیرساختها را پررنگتر کرده است. با این حال، امکان تبادل دوطرفه با برخی کشورها مانند ترکیه همچنان وجود دارد و میتواند در شرایط مازاد تولید فعال شود.
اثر خشکسالی بر تولید برقآبی
یکی از مهمترین عوامل ناترازی برق در سال جاری، کاهش تولید نیروگاههای برقآبی به دلیل خشکسالی و افت سطح سدها است. ظرفیت تولید این نیروگاهها از ۹۵ هزار مگاوات در مرداد به حدود ۳۰ هزار مگاوات در شهریور کاهش یافته و برخی نیروگاههای مهم مانند کارون ۳ و کارون ۴ بهطور موقت از مدار خارج شدهاند. این کاهش شدید، نقش اساسی در افزایش نیاز به واردات برق و محدود شدن صادرات ایفا کرده است. از ظرفیت ۱۲ هزار مگاواتی برقآبیها در شبانهروز گذشته، در برخی ساعات کمتر از هزار مگاوات در مدار بوده است. این افت تولید، فشار بر شبکه را در ساعات اوج مصرف بیشتر کرده و مدیریت واردات برق را ضروری کرده است.
خشکسالی و کاهش تولید برقآبی، نه تنها بر تأمین انرژی تأثیر گذاشته بلکه روند برنامهریزیهای توسعهای کشور را نیز تحت تأثیر قرار داده است. دولت برای جبران کسری تولید، سرمایهگذاریهای جدیدی در نیروگاههای حرارتی و تجدیدپذیر انجام داده است. بهرهبرداری از این واحدها تا حدی فاصله تولید و مصرف در ساعات اوج را کاهش داده، اما هنوز خاموشیهای برنامهریزیشده در برخی مناطق اعمال میشود. مراکز حیاتی همچون بیمارستانها و بخشهای امنیتی از محدودیتها مستثنی هستند. کارشناسان انرژی تأکید دارند که تنوع منابع تولید و افزایش ظرفیتهای جدید برای مدیریت شرایط بحرانی ضروری است.
مدیریت اوج بار و استراتژی تأمین پایدار
با وجود فشار بر شبکه و کاهش تولید داخلی، مدیریت اوج بار و واردات برق توانسته تا حدی از افزایش خاموشیها جلوگیری کند. اوج بار سال جاری ۲۵۰۰ مگاوات کمتر از سال گذشته گزارش شده و کاهش سه درصدی آن نشاندهنده تأثیر اقدامات کنترل مصرف است. واحدهای حرارتی و تجدیدپذیر جدید نیز بخشی از ناترازی را جبران کردهاند، اما همچنان در ساعات پیک مصرف فاصله بین تولید و مصرف احساس میشود. این مسئله نشاندهنده اهمیت برنامهریزی و مدیریت منابع برق در شرایط کمبود است.
با افزایش واردات برق از ترکمنستان و دیگر کشورهای همسایه تا بیش از ۵۰۰ مگاوات و پیشبینی افزایش آن تا ۷۰۰ مگاوات، کشور توانسته فشار بر شبکه را کاهش دهد و امنیت انرژی را حفظ کند. این راهبرد، انعطافپذیری سیستم برق ایران را نشان میدهد و نشان میدهد که در شرایط کمبود، اولویت بر تأمین برق داخلی و پایداری شبکه است. اجرای پروژههای توسعهای و افزایش ظرفیت تولید، همراه با کنترل مصرف، بهعنوان اصلیترین ابزارهای مدیریت ناترازی برق مورد توجه قرار گرفتهاند.
همچنین، کاهش رشد اوج بار نه تنها نشانه موفقیت مدیریت مصرف است، بلکه ظرفیت شبکه برق را برای مقابله با شرایط بحرانی در آینده افزایش میدهد. استراتژی فعلی تأمین پایدار برق شامل افزایش واردات در زمان کمبود و محدود کردن صادرات است تا تراز شبکه همواره در سطح قابل قبول باقی بماند. این سیاست، تکیه بر امنیت انرژی و استفاده بهینه از منابع موجود را نشان میدهد و از فشار بیش از حد بر نیروگاهها جلوگیری میکند.
در نهایت، مدیریت ناترازی برق ایران ترکیبی از افزایش واردات، کاهش صادرات، بهرهبرداری از واحدهای جدید و کنترل مصرف است. این راهبرد نشاندهنده انعطاف سیستم برق کشور در شرایط بحرانی و اولویتبندی تأمین انرژی برای شهروندان و بخشهای حیاتی است. با ادامه این اقدامات و بهرهبرداری از ظرفیتهای جدید، پیشبینی میشود که شبکه برق کشور توانایی مقابله با اوج بار تابستان آینده را نیز داشته باشد.