به گزارش نبض بازار، مکانیسم ماشه که بار دیگر موضوع آن به صدر اخبار بازگشته، ابزاری در چارچوب برجام و سیاستهای تحریمی اتحادیه اروپا علیه ایران است که امکان بازگرداندن خودکار تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل را در صورت نقض تعهدات ایران فراهم میکند.
گرچه این سازوکار به طور عمده در بحث برنامه هستهای مورد توجه قرار گرفته، اما با افزایش تحریمها اثر آن بر صادرات پتروشیمیها نیز اهمیت قابلتوجهی دارد، چرا که پتروشیمی یکی از منابع اصلی ارزآوری کشور است و بخش قابلتوجهی از جریان مالی صنایع را تامین میکند.
ایران تا پایان ماه اوت ۲۰۲۵ فرصت دارد تا با سه کشور اروپایی برای یافتن راهکار دیپلماتیک همراهی کند؛ در غیر این صورت، تحریمهای بینالمللی میتوانند بار دیگر اعمال شوند. در همین چارچوب، قرار است در ژنو دور تازهای از مذاکرات میان ایران و سه کشور اروپایی برگزار شود.
حال باید به تاثیر مکانیسم ماشه بر صادرات پتروشیمیها پرداخت. در مورد سرنوشت صادرات نفت تاکنون سناریوهایی مطرح شده است، اما موضوعی که کمتر به آن پرداخته شده، سرنوشت پتروشیمیهاست. پتروشیمیها نیز در بسیاری از مواقع با محدودیتهایی مواجهاند که برای دور زدن تحریمها ناچار به استفاده از روشهای مختلف بودهاند. پرسش اصلی این است که در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریمهای بینالمللی، چه سناریوهایی برای وضعیت صادرات پتروشیمیها و ارزآوری آنها محتمل خواهد بود؟
باید دید کدام کشورها با آمریکا و اروپا همکاری میکنند!
آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران، در گفتوگو با نبض بازار در مورد فعالسازی مکانیسم ماشه عنوان کرد: این که در مکانیسم ماشه چه اتفاقی میافتد موضوعی است که باید دید در چه سطحی و کدام کشورها با آمریکا و اروپا همراهی میکنند.
وی توضیح داد: باید منتظر ماند و دید که مکانیسم ماشه اگر فعال شود، چه شرایطی را به وجود خواهد آورد. با این حال، اگر پتروشیمیهای ایران تحت تحریم قرار گیرند و صادرات آنها با کمبود و محدودیت مواجه شود، کشور بهطور حتمی دچار کاهش منابع پولی و ارزی خواهد شد که به هیچوجه به مصلحت اقتصاد نیست.
به گفته او، برآورد خسارتهای ناشی از تحریمهای گذشته نیز نشان میدهد که اگر در ابتدای امر محاسبهای از میزان تحریمها وجود داشت، شاید نوع مذاکرات با کشورهای مختلف دنیا به گونهای دیگر رقم میخورد و شرایط به وضعیت امروز نمیکشید. اگر میزان خسارتهای واردشده به اقتصاد، اجتماع و ساختارهای کشور را با دستاوردهایی که حاصل شده است مقایسه کنیم، دستاورد قابلتوجهی وجود ندارد که امروز بتوان به آن بالید. از اینرو، مقایسه این خسران با دستاوردها نشان میدهد که رویکرد کنونی به نفع کشور نبوده است.
نجفی توضیح داد: همچنان باور بر این است که با استفاده از یک دیپلماسی قوی و با بهکارگیری ظرفیتهای اشتراکپذیری دنیا میتوان از فعال شدن مکانیسم ماشه جلوگیری کرد. خوشبختانه به نظر میرسد که در دولت نیز این نگاه شکل گرفته است که با روشهای اصلاحی، اجرای مکانیسم ماشه به تعویق افتد تا بتوان یک راهحل موثر و ساختاری پیدا کرد.
ارز پتروشیمیها یکی از جریانهای حیاتی برای صنایع کشور است
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران خاطرنشان کرد: بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل و کاهش ارزآوری، خسران قابل ملاحظهای برای کشور در بر دارد. چراکه فرآوردههای پتروشیمی از جمله کالاهای خوشفروش، خوشمعامله و خوشصادرات ایران هستند و ارز ناشی از آنها با حداقل چالش و هزینه وارد کشور میشود.
وی افزود: این ارز یکی از جریانهای حیاتی برای صنایع کشور است و بخش قابلتوجهی از تامین مالی و ارزی بر آن متکی است. اگر خدای نکرده این امکان محدود شود یا از دست برود، کشور با صورت مسئلهای بسیار بزرگتر از گذشته روبهرو خواهد شد و این وضعیت به مصلحت کشور نیست. بنابراین، بهتر است که برای حل و فصل مشکل با اروپا یک روش میانهتری پیدا شود.
نجفی درنهایت توضیح داد: در این میان، باید تکلیف روابط با کشورهایی مانند چین و روسیه نیز روشن شود. زیرا هر زمان که قرار بوده ایران به روسیه سرویس بدهد، این کشور خدمات خود را مطالبه کرده و دریافت کرده است؛ اما در مواقعی که ایران نیازمند حمایت بوده، روسیه یا همراهی نکرده یا حتی علیه ایران عمل کرده است. بنابراین، ضروری است که دیپلماسی کشور در نحوه برخورد و نوع کارکرد با روسیه و چین بازتعریف شود و مشخص شود که این کشورها در قبال این همه سرویس و خدماتی که از ایران میگیرند، در کجا همراه ایران هستند و دست ایران را میگیرند.