سارا اسلامی- به گزارش نبض بازار، خشکسالی و کاهش شدید بارندگی در سال آبی جاری، بخش قابل توجهی از محصولات گندم دیم را از بین برده است. از آن سو، گندم کاران از هزینههای تولید و قیمت خرید تضمینی هم ناراضی هستند. در چنین شرایطی، برخی کاریران در فضای مجازی به احتمال جایگزینی کشت خشخاش به جای گندم اشاره کردهاند. موضوعی که با تاییدها و تکذیبهای مواجه شده است.
هر چند پرورش این محصول، سالهاست در ایران ممنوعیت دارد، خبر کشت آن جدید نیست؛ حداقل از دهه ۹۰ به این سو، رسانهها گزارشهایی را در مورد کشت خشخاش به ویژه در استانهای زاگرسنشین منتشر کردهاند.
بازار تایید و تکذیب موضوع نیز در همه این سالها داغ بوده است. برخی گزارشها از رواج پرورش خشخاش و حتی تبدیل محصول ایرانی به نوعی برند پرطرفدار خبر دادهاند. در مقابل، مسئولان و فعالان صنفی نیز مصرانه رواج کشت خشخاش را در کشور رد میکنند.
هشدارها در مورد احتمال کشت خشخاش به جای گندم
حالا دوباره برخی کاربران شبکههای اجتماعی هشدار دادهاند که با توجه به چالشهای کشاورزان در سال آبی جاری، ممکن است تعداد قابل توجهی از آنها، کشت گندم را به خشخاش تغییر دهند؛ به ویژه در غرب کشور.
این کاربران به کاهش حجم تولید گندم دیم بر اثر خشکسالی و تنش آبی اشاره کردهاند؛ شرایطی که در کنار افزایش شدید هزینههای تولید باعث شده است، سود چندانی برای گندمکاران باقی نماند.
در عین حال، به نظر میرسد رویه همچنان همان تکذیب برخی مقامات صنفی و تایید کارشناسان باشد. یک مقام صنفی در حوزه کشت گندم و یک کارشناس کشاورزی، در گفتوگو با نبض بازار، نظرات متفاوتی را در این زمینه مطرح کردهاند.
رئیس بنیاد ملی گندمکاران: کشت خشخاش صحت ندارد
عطاالله هاشمی، رئیس بنیاد ملی گندمکاران کشور، موضوع کشت خشخاش را رد میکند؛ او در گفتوگو با نبض بازار، چنین ادعاهایی را «جعلی» میداند و میگوید: «سطح زیر کشت گندم در سال آبی جاری، با توجه به حمایتهایی که از کشت دیم صورت گرفته بود، افزایش یافت و جایگزینی محصولات ممنوعه با گندم صحت ندارد.»
هاشمی در عین حال، میافزاید: «خشکسالی و کاهش بارندگی در فصلهای گذشته، ۸۰ درصد از محصول گندم را در استانهای مختلف از بین برد. به همین دلیل، حجم تولید و خرید تضمینی آن نیز نسبت به سال گذشته کاهش یافت.»
گیاهان دارویی سود چندانی ندارند
در این میان، اخبار و نقل قولهایی نیز در ماههای اخیر مطرح شده است که به صدور مجوز برای کشت خشخاش اشاره دارند؛ البته برای مصارف دارویی. موافقان با اشاره به کاهش کشفیات تریاک معتقدند که برای تامین نیاز شرکتهای تولیدکننده دارو به مواد اولیه، باید مجوز کشت این محصول در کشور صادر شود.
اما رئیس بنیاد ملی گندمکاران معتقد است حتی تصویب چنین طرحی هم نمیتواند تاثیر قابل توجهی بر تغییر محصول گندم به کشت خشخاش داشته باشد.
هاشمی میگوید: «کشت این محصول در همه دنیا ممنوع است. شرکتهای داروسازی برای تامین نیازهای خود برخی گیاهان دارویی را با اخد مجوز تولید میکنند که به طور معمول، شامل خشخاش نمیشود.»
او معتقد است که حتی اگر کشت خشخاش در کشور با مجوز قانونی امکانپذیر شود، ممکن است به صورت محدود به مرحله تولید برسد و سطح زیر کشت آن گسترده نخواهد بود؛ چرا که سود چندانی ندارد و نمیتواند جایگزین محصولاتی، چون گندم شود.
یک کارشناس کشاورزی: موضوع کشت خشخاش از سالها پیش مطرح بوده است
در عین حال، فاطمه پاسبان، کارشناس کشاورزی به نبض بازار میگوید موضوع کشت خشخاش از سالها پیش در کشور مطرح بوده است و مشاهداتی در این زمینه وجود دارد.
آنگونه که او توضیح میدهد، هزینه بالای تولید در حوزه کشاورزی، قیمت پایین خرید تضمینی، تاخیر در تسویه مطالبات و خشکسالی شدید، باعث کاهش سودآوری در کشت برخی محصولات استراتژیک، از جمله گندم و کلزا شده است.
در چنین شرایطی، طبیعی است که برخی کشاورزان تصمیم بگیرند کشت خود را به محصولی که بازار خوب و نقدشوندگی بالایی دارد، تغییر دهند. در این میان، ممکن است محصول جایگزین موارد آببری مانند هندوانه باشد یا محصولات ممنوعهای همچون خشخاش.
چالش تورم، کشاورز را به تغییر کشت ترغیب میکند
پاسبان در ادامه تاکید میکند: «نرخ بالای تورم عمومی و تورم تولیدکننده در کشور، قدرت خرید کشاورزان را کاهش داده است. از سوی دیگر آنها به دلیل تاخیر در تسویه مطالبات، در زمانی که نیازمند تامین مالی هستند، به پول دسترسی ندارند. برخی اقشار نیز سبد معیشتی خود را به دلیل چالشهای اقتصادی کوچک کردهاند و کشاورزان به سختی تولیدات خود را به فروش میرسانند.»
او میافزاید: «در نتیجه این عوامل، سالهاست که در کشور بحث کشت خشخاش به جای برخی محصولات از جمله گندم وجود دارد؛ این در حالی است که بسیاری از کشاورزان به نقشآفرینی در تامین نیازهای اصلی مردم علاقهمند هستند، اما شرایط موجود آنها را به برخی تغییرات مجبور میکند.»
تامین امنیت غذایی جامعه، وظیفه دولت و حاکمیت است
این کارشناس کشاورزی در عین حال تاکید میکند: «کشاورز، مسئولیتی در تامین امنیت غذایی جامعه ندارد و مانند هر تولیدکننده دیگری باید با برآورد هزینه و فایده، به سود و زیان خود بیاندیشد.»
پاسبان میافزاید: «این وظیفه دولت و حکومت است که با تسهیلگری و اتخاذ سیاست صحیح، فضا را برای سودآوری تولید در حوزه کشاورزی فراهم کند تا کشاورز به کشت محصولات استراتژیک ترغیب شود.»
به گفته او، در شرایطی که فعالان این حوزه برای بازگشت هزینههای تولید خود با چالش مواجه هستند، طبیعی است که به تغییر کشت یا حتی شغل روی بیاورند.
آماری از حجم کشت خشخاش وجود ندارد، اما مشاهده شده است
این کارشناس کشاورزی در پاسخ به حجم محصول و مساحت زیرکشت خشخاش در کشور میگوید: «آمار دقیقی از تعداد کشاورزان فعال در این حوزه، حجم تولید آنها و سطح زیر کشت خشخاش وجود ندارد، اما برخی نهادها، میتوانند با استفاده از زیرساختهای اطلاعاتی و ماهوارهای، ارقامی را تخمین بزنند. البته این کار در مناطق دور از دسترس، با چالشهای جدی مواجه میشود.»
به گفته او، احتمالا برآوردهایی در این زمینه وجود دارد، اما چنین اطلاعاتی محرمانه هستند و اعلام نمیشوند.
پاسبان در عین حال میافزاید: «موضوع کشت خشخاش سالهاست در کشور مشاهده شده و حداقل از ۱۰ سال پیش، مباحثی در این مورد وجود داشته است.»
پاسبان در پاسخ به این پرسش که پرورش این محصول در کدام استانها بیشتر رواج دارد، میگوید: «به طور طبیعی، کشت خشخاش بیشتر در مناطقی انجام میشود که با معضلات شدیدتری در بخش کشاورزی مواجه هشتند. به گونهای که مواردی چون خشکسالی، نبود فناوری و بهرهوری، نرخ بالای تورم و هزینه بیشتر دستمزد، چنین مناطقی را مستعد پرورش یک محصول ممنوعه میکند.»
به گفته او، مساله اصلی این است که سیاستهای نادرست دولت و حاکمیت به تورم شدید در بخش کشاورزی منجر شده است و این شرایط، مزیت و سودآوری را از میان برده؛ در نتیجه طبیعی است که تغییراتی در عرصه تولید رخ دهد و بر اساس مشاهدات، کشت خشخاش یکی از جایگزینهای احتمالی است.
برای اطلاعات بیشتر، مطالعه گزارش نابودی ۸۰ درصد از محصول گندم در کل کشور پیشنهاد میشود.