به گزارش نبض بازار، طبق ادعای تحلیلگر فارین پالیسی، در سالهای اخیر، ایران به یکی از شرکای کلیدی روسیه در حوزه نظامی و امنیتی تبدیل شده است. پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین برای روسیه حیاتی بودند و تهران از مسکو در مجامع بینالمللی پشتیبانی دیپلماتیک دریافت کرد. اما این رابطه اکنون وارد مرحلهای جدید شده است. کرملین بهدنبال کاهش وابستگی راهبردی به تهران است، بهویژه آنکه تعامل با بازیگران دیگر منطقه از جمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی و حتی اسرائیل میتواند فرصتهای اقتصادی و دیپلماتیک ارزشمندی برای روسیه فراهم کند.
در این میان، عربستان و امارات با اتخاذ سیاستهای متوازن میان غرب، چین و روسیه، به بازیگرانی مستقل و مؤثر در معادلات انرژی و امنیتی تبدیل شدهاند؛ لذا مسکو میکوشد با دوری از موضعگیری صریح علیه اسرائیل، روابطش با این کشورها را تخریب نکند. بهویژه در دورانی که انزوای بینالمللی روسیه پس از جنگ اوکراین، آن را نیازمند شرکای غیرغربی کرده است.
از سوی دیگر، روسیه نگران آن است که حمایت بیقید و شرط از ایران، موجب تحریک اسرائیل و تشدید تنش در سوریه شود؛ جایی که منافع روسیه و ایران همواره همراستا نبودهاند. در واقع، کرملین تمایل دارد کنترل خود بر فضای سوریه را حفظ کند و درگیری مستقیم اسرائیل با ایران، ممکن است این موازنه شکننده را بر هم بزند.
در نهایت، سکوت روسیه در قبال دور جدید درگیری ایران و اسرائیل، بیش از آنکه نشانه ضعف یا بیتفاوتی باشد، بازتابدهنده بازتنظیم اولویتهای ژئوپولیتیکی این کشور است. پوتین اکنون به جای تکیه انحصاری بر تهران، در پی گسترش دامنه نفوذ خود در میان رقبای منطقهای ایران است؛ رویکردی که به مسکو امکان میدهد تا همچنان نقش یک بازیگر مستقل و متوازن در خاورمیانه را حفظ کند، بدون آنکه هزینه درگیری مستقیم را بپردازد.
پوتین پشت ایران را خالی کرد؟
پایگاه خبری اکسیوس اخیراً در گزارشی اختصاصی مدعی شده، ولادیمیر پوتین رئیسجمهوری روسیه در گفتوگوهای اخیر با مقامات ایرانی، آنها را به پذیرش یک توافق هستهای با شرط غنیسازی صفر با آمریکا تشویق کرده است. این درخواست غیرمنتظره از سوی متحد نزدیک تهران، نشاندهنده تحول احتمالی در معادلات دیپلماتیک حول پرونده هستهای ایران است و میتواند پیامدهای مهمی برای ثبات منطقه و روابط قدرتهای جهانی داشته باشد.
به ادعای برخی منابع آگاه، پوتین در مذاکرات خصوصی با مقامات ایرانی استدلال کرده است که ادامه غنیسازی اورانیوم در سطح بالا (۶۰ درصد) ممکن است ایران را با تحریمهای شدیدتر و حتی خطر درگیری نظامی روبهرو کند. این موضعگیری نشان میدهد که مسکو، علیرغم روابط نزدیک با تهران، نگران تشدید تنشها در منطقه است؛ به ویژه در شرایطی که جنگ اوکراین همچنان ادامه دارد. همچنین، برخی تحلیلگران معتقدند که روسیه ممکن است به دنبال کسب امتیاز از غرب باشد. در واقع اگر مسکو بتواند نقش میانجی در حل بحران هستهای ایران ایفا کند، احتمالاً در قبال آن انتظار تسهیل تحریمها یا کاهش فشار دیپلماتیک بر خود را دارد.
در همین رابطه مقامات ایرانی تاکنون به طور رسمی به این گزارش واکنشی نشان ندادهاند، اما موضع سنتی جمهوری اسلامی این بوده است که حق غنیسازی صلحآمیز را غیرقابل مذاکره میداند.
در همین رابطه به ادعای برخی کارشناسان غربی، نکته کلیدی اینجاست که ایران احتمالاً تنها در صورتی به چنین توافقی تن میدهد که:
۱. تحریمهای اصلی (نفت و بانکی) به طور کامل لغو شوند.
۲. آمریکا تضمینهای معتبری برای عدم خروج یکجانبه از توافق جدید ارائه دهد.
از سوی دیگر کاخ سفید نیز هنوز به این گزارش واکنشی نشان نداده است، اما اگر پیشنهاد پوتین جدی باشد، ممکن است مسیر جدیدی برای احیای مذاکرات هستهای باز کند. در واقع ترامپ که تحت فشار داخلی برای مهار برنامه هستهای ایران است، شاید این فرصت را غنیمت بشمارد.
همچنین در این خصوص چالشهایی نیز وجود دارد. یکی از این چالشها مخالفت برخی محافل سیاسی در ایران در توافق با آمریکاست؛ چرا که ایالات متحده در خلال مذاکرات به اسرائیل برای حمله به ایران چراغ سبز نشان داد و بعد خود به بمباران تاسیسات هستهای ایران پرداخت.
از سوی دیگر اسرائیل و عربستان احتمالاً با هر توافقی که به ایران اجازه حفظ حتی حداقل توان هستهای را بدهد، مخالفت خواهند کرد. علاوه بر این بدبینی عمیق بین تهران و واشنگتن ممکن است مانع از توافق نهایی شود، حتی اگر چارچوب اولیه امضا شود.
در نتیجه اگر گزارش اکسیوس دقیق باشد، به نظر میرسد پوتین در حال آزمایش یک دیپلماسی فعالتر در پرونده ایران است. این حرکت میتواند هم نشانهای از نگرانی مسکو از تشدید بحران باشد و هم تلاشی برای افزایش نفوذ روسیه به عنوان بازیگری کلیدی در خاورمیانه. در حال حاضر، چشمها به واکنش ایران و آمریکا دوخته شده است؛ اینکه آیا این پیشنهاد جرقهای برای خروج از بنبست فعلی خواهد بود، یا تنها یک مانور دیپلماتیک زودگذر؟ پاسخ این سؤال ممکن است آینده امنیت منطقه و روابط بینالمللی را شکل دهد.