به گزارش نبض بازار، پایتختنشینان، با آلودگی هوا بیگانه نیستند. سالهاست که نفسهای مردم در روزهای پیاپی، تنگ میشود و اخبار از وضعیت خطرناک برای گروههای حساس یا همه اقشار خبر میدهند. در عین حال، آسمان شهر در روزهای گذشته به ویژه پس از پایان جنگ ۱۲ روزه، گاه پوشیده از گرد و غباری بوده است که دید را نیز محدود میکند؛ پدیدهای که مسئولان یکی از عوامل اصلی آن را خشکی تالاب صالحیه میدانند.
تالاب صالحیه نظرآباد، چگونه به آلودگی هوای تهران دامن زد؟
تالابی که اکنون به عاملی برای افزایش آلودگی هوا و گرد و غبار در آسمان تهران منجر شده، در نزدیکی نظرآباد استان البرز قرار دارد. تالاب صالحیه، در مرز استانهای البرز، تهران و قزوین واقع شده است. این تالاب که پیش از این نیز فصلی بوده، حالا با افزایش خشکسالی، قطع حقابه و کشاورزی ناپایدار به منشا تولید گرد و غبار تبدیل شده است.
شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، همین امروز در یادداشتی به مناسبت روز جهانی مقابله با گردوغبار، توضیح داده که چگونه اقدمات جهاد کشاورزی برای زهکشی در اطراف تالاب آب شور صالحیه، طی سالهای دهه ۸۰، حقابه این تالاب را به تدریج محدود کرده است و شرایط نامناسب امروز را رقم زده است.
او تاکید کرده است که غلبه سیاستگذاریهای توسعهای ناپایدار در طول دو دهه، حالا تالاب صالحیه را که زمانی تنوع زیستی ارزشمندی داشت، به کانونی برای تولید گرد و عبار تبدیل کرده؛ کانونی که اثرات آن بر آلودگی هوای البرز و تهران مشهود است.
سیاستهای نادرست آبی و تشدید اثرات خشکسالی
انصاری در حالی بر تاثیر توسعه ناپایدار بر چالشهای محیط زیستی و اقلیمی صحه میگذارد که این اقدام چندان متداول نیست. بسیاری از مسئولان ملی و محلی، در ادوار و استانهای مختلف، هر گاه صحبت از آلودگی هوا و گرد و غبار شده است، از خشکسالی یا کانونهای خارجی صبحت کردهاند.
البته آمار و دادههای سازمان هواشناسی، مساله کاهش بارندگی و خشکسالی را که در کل ایران به پنج سال پیاپی رسیده است، تایید میکنند. بر اساس آخرین گزارش این سازمان (تا لحظه تنظیم این گزارش)، همه استانها اکنون با کاهش بارندگی نسبت به زمان بلندمدت خود مواجه هستند. به گونهای که روند نزولی بارشها در کل کشور به ۳۹.۹ درصد و در تهران به ۴۸.۷ درصد رسیده است.
در عین حال، سالهاست که کارشناسان هشدار میدهند، سیاستهای نادرست آبی و مصرف بیرویه در هر سه بخش شرب، کشاورزی و صنعت، اثرات ناشی از خشکسالی و تغییر اقلیم را تشدید میکند. تخصیص نیافتن حقابه محیط زیست، بارگذاری بیش از حد جمعیتی و صنعتی در مناطق کمآب، الگوی کشت ناساگار با اقلیم و اجرای کارشناسی نشده طرحهایی، چون انتقال آب و سدسازی، از جمله اقداماتی است که متخصصان نام آنها را حکمرانی نادرست آب نهادهاند.
حاصل جمع همه این سیاستها، خشکی و کمآبی رودخانهها و دریاچهها و تبدیل ۴۳ درصد از تالابهای کشور به کانون گرد و غبار بوده است؛ واقعیتی که امروز در مورد تالاب صالحیه نیز دیده میشود و نفس شهروندان تهران و کرج را تنگ کرده است.
در عین حال در برخی استانهای به ویژه شرقی و جنوبی کشور، این پدیده دیگر جا خوش کرده و جان، سلامتی و معیشت مردم را تحت تاثیر قرار داده است.
آثار زیانبار اجتماعی و اقتصادی گرد و غبار و آلودگی هوا
خشکسالی از یک سو و گسترش گرد و غبار و آلودگی هوا از سوی دیگر، هر چند به واقیعتهای روزمرهای در بسیاری از شهرهای کشور تبدیل شدهاند، اما آثار زیان بار اجتماعی و اقتصادی در پی دارند.
در این میان، طی روزهای گذشته نگرانیهایی در مورد آلودگی گرد و غبار برخاسته از تالاب صالحیه به موادی مانند آرسنیک و سیانور مطرح شد، اما مسئولان محیط زیست تهران این موضوع را تکذیب کردند. در عین حال، این پدیده خودی خود بر سلامت مردم اثر میگذارد و حتی جان شهروندان را تهدید میکند.
مسئولان، آلودگی هوا را دومین عامل مرگ و میر در ایران معرفی میکنند. آمارها از انتساب سالانه ۵۰ هزار مورد مرگ و میر در کشور به این چالش حکایت دارند که حدود هفت هزار مورد آنها در تهران رخ میدهد.
آلودگی هوا و گسترش گرد و غبار، ابتلا به انواع سرطانها و بیماریهای قلبی، تنفسی و چشمی را در کشور گسترش داده است.
از سوی دیگر، خشکی تالابها در استانهای مختلف و تبدیل آنها به کانونهای تولید گرد و غبار، کسب و کارهای وابسته به این تالابها را تعطیل کرده و معیشت جوامع محلی را تحت تاثیر قرار داده است. نتیجه این شرایط را میتوان در گسترش بیکاری، فقر و مهاجرت دید که به صورت ویژه در مورد سیستان و بلوچستان مشهود است. این موضوع به نوبه خود حاشیهنشینی را در اطراف شهرهای بزرگ از جمله تهران گشترش میدهد.
خشکسالی، آلودگی هوا و گشترش پدیده گرد و غبار، چالشهایی چندبعدیای هستند که اقداماتی برای مقابله با آنها در سالهای گذشته انجام شده، اما کمتوجهی به نظرات کارشناسان و ادامه سیاستهای نادرست، مانع از اثربخشی آنها بوده است. متخصصان استفاده از تجربههای موفق بینالمللی، رعایت استانداردهای محیط زیستی در فعالیتهای تولیدی، اصلاح الگوی کشت و بارگذاری جمعیتی و صنعتی بر اساس آمایش سرزمینی را از جمله راهکارهای برونرفت از این شرایط میدانند.