به گزارش نبض بازار، پتروشیمیهای ایران نقش کلیدی در تامین اوره دارند و توقف تولید یا صادرات آنها بازار جهانی را تحت تاثیر قرار میدهد و به همین دلیل، بازار جهانی کود بهشدت به تحولات ژئوپلیتیکی خاورمیانه حساس است.
در بازار جهانی کود، اوره جایگاهی بسیار راهبردی دارد؛ چرا که اصلیترین منبع نیتروژن در کشاورزی مدرن است و نقش کلیدی در امنیت غذایی جهان ایفا میکند. این محصول، که حاصل فرآیندهای پیچیده در واحدهای پتروشیمی است، بهطور مستقیم از گاز طبیعی مشتق میشود و در زنجیره تولید آن، تولید آمونیاک بهعنوان ماده اولیه نقش محوری دارد.
جاش لینویل، معاون بخش کود شرکت StoneX در گزارشی با عنوان «بهروزرسانی فوری بازار کود» نوشت: «حدود ۵۲ درصد از صادرات جهانی اوره از منطقه خاورمیانه انجام میشود.»
این آمار نشان میدهد که خاورمیانه، بهویژه کشورهای دارای منابع غنی گاز مانند ایران، قطر و عربستان سعودی، در تامین اوره جهان نقش بسیار پررنگی دارند. در این میان، ایران بهعنوان یکی از تولیدکنندگان بزرگ اوره در جهان، سهم مهمی در صادرات این کود پرمصرف دارد.
شرکتهایی مانند پتروشیمی پردیس، شیراز، کرمانشاه، مسجدسلیمان و خراسان در زمره بزرگترین تولیدکنندگان اوره در ایران قرار دارند و صادرات گستردهای به کشورهای مختلف دارند.
تاثیر بحران در خاورمیانه بر عرضه جهانی اوره
با توجه به این وابستگی بالای بازار جهانی به تولیدات خاورمیانه، هرگونه بحران یا اختلال ژئوپلیتیک در منطقه میتواند بهسرعت بر عرضه اوره در سطح بینالمللی تاثیر بگذارد. برای نمونه، در پی حملات نظامی اخیر و تنشهای فزاینده میان ایران و اسرائیل، نگرانیهایی درباره احتمال بستهشدن تنگه هرمز مطرح شد؛ مسیری حیاتی که نهتنها محل عبور نفت، بلکه یکی از مجراهای اصلی صادرات اوره از منطقه نیز هست.
در طی جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و ایران، بسیاری از واحدهای پتروشیمی تولید خود را متوقف کردند. توقف تولید در بسیاری از مجتمعهای پتروشیمی ایران، صنعت اوره کشور با بحران مواجه کرد.
طبق برآورد نشریه آرگوس، دستکم ۲۰۰ هزار تن اوره بهطور مستقیم از چرخه تولید خارج شده است. این رقم علاوه بر زیانی مالی سنگینی که به پتروشیمیها وارد کرده، منجر به اختلال در بخشهای کشاورزی نیز شده است.
اوره نقش مهمی در تولید فرآوردههای کشاورزی دارد و اختلال در عرضه آن زنگ خطر را برای کل زنجیره تامین، چه در داخل و چه در بازارهای صادراتی، به صدا درمیآورد. با توجه به سهم ۵۲ درصدی خاورمیانه از صادرات اوره هرگونه اختلال در عرضه اوره توسط پتروشیمیهای داخلی میتواند بازارهای جهانی را با مشکل مواجه کند.
تاثیر کاهش صادرات اوره ایران بر بازارهای جهانی
در صورتی که تحولات سیاسی ـ امنیتی باعث محدودیت در صادرات ایران یا دیگر کشورهای منطقه شود، بازار جهانی اوره با کاهش عرضه، افزایش قیمت و بیثباتی گسترده مواجه میشود. ایران با توجه به توان تولید بالا، یکی از ستونهای اصلی در بازار جهانی اوره به شمار میرود، اما موضوع کمبود خوراک گازی در پتروشیمیها به متزلزلشدن روند صادرات اوره از ایران دامن زده است.
از همین رو، هرگونه وقفه در تولید، حملونقل یا صادرات اوره ایران میتواند بهطور مستقیم قیمتهای جهانی را تحت تاثیر قرار دهد.
به بیان دیگر، اوره نهفقط یک کالای صنعتی، بلکه ابزاری حساس در توازن ژئوپلیتیکی و اقتصادی جهان امروز است. از منظر استراتژیک، حضور پررنگ ایران در زنجیره جهانی اوره، به این کشور اهرمی بالقوه در بازار جهانی داده است؛ اما در مقابل، تحریمها، ناامنیهای منطقهای و فشارهای سیاسی میتوانند این مزیت راهبردی را به یک نقطه آسیبپذیر برای بازار جهانی تبدیل کنند.
در چنین شرایطی، پایش مستمر تحولات خاورمیانه، بهویژه وضعیت واحدهای پتروشیمی ایران و مسیرهای صادراتی منطقه، برای فعالان بازار کشاورزی و سرمایهگذاران بینالمللی اهمیت بهسزایی دارد. همانطور که تجربههای پیشین نیز نشان دادهاند، بازار کود در برابر ریسکهای ژئوپلیتیکی بسیار حساس و واکنشپذیر است.