به گزارش نبض بازار، در پی رشد چشمگیر فروش آنلاین طلا و ورود گسترده کسبوکارهای مجازی به این حوزه، سامانه نظارت بر خرید و فروش آنلاین طلا با حضور نمایندگان دستگاههای نظارتی، صنفی و قضایی راهاندازی شده است؛ سامانهای که هدف آن شفافسازی معاملات، جلوگیری از تخلفات و صیانت از حقوق مصرفکنندگان در بسترهای دیجیتال است. این سامانه با نظارت بر درگاههای پرداخت، پروانههای کسب و نمادهای اعتماد الکترونیکی، تلاش دارد تا فضای فروش آنلاین طلا—بهویژه طلای آبشده—را از فعالیتهای غیرمجاز و زیرزمینی پالایش کند. اما چه ضمانت اجرایی برای این سامانه وجود دارد و آیا این سامانه می تواند مانع از فعالیت های غیر مجاز در این حوزه شود؟
در همین رابطه خبرنگار نبض بازار به سراغ سهراب اشرفی، یکی از فعالان باسابقه حوزه فروش آنلاین طلا، رفته و موضوع را جویا شده است. اشرفی از سازوکارهای سامانه نظارتی جدید در خرید و فروش آنلاین طلا اظهار بی اطلاعی کرد و گفت: «هیچگونه دعوتنامه یا اطلاعی درباره این کارگروه دریافت نکردهایم و نمیدانیم که هدف این کارگروه چیست و چه اقداماتی قرار است انجام دهد.»
اشرفی با اشاره به اینکه اپلیکیشن تحت مدیریت او یکی از بزرگترین پلتفرمهای فعال در فروش آنلاین طلاست، تصریح کرد: «رونمایی اخیر از این سامانه نظارتی هم بدون هماهنگی با ما انجام شده و هنوز هیچ اطلاعاتی درباره سازوکار آن در اختیار ما قرار نگرفته است.»
او در ادامه درباره سامانه نظارتی جدید که اخیراً رونمایی شده البته نظر مثبت داشت و اظهار کرد: «این سامانه اگرچه در ابتدای راه است و ممکن است نواقصی داشته باشد، اما در کل مسیر خوبی برای صیانت از سرمایه مردم و افزایش شفافیت است. تجربه یک ساله گذشته نشان داده که عملکرد مثبتی داشتهاند و شخصاً از روند کار رضایت دارم.»
ضمانت اجرایی پلتفرم نظارت برفروش آنلاین طلا : قطع مجوزها و درگاه پرداخت
درباره ضمانت اجرایی این سامانه نیز گفت: «با توجه به اینکه پروانه کسب مجازی پایه فعالیت پلتفرمهای آنلاین است، در صورت الزام فعالیت در این سامانه و عدم همکاری، احتمال ابطال این مجوز و قطع ارتباط با شاپرک و بانک مرکزی وجود دارد. بنابراین، اتحادیه از توان اجرایی مناسبی برای الزام پلتفرمها به همکاری با این سامانه برخوردار است.در صورتی که تخلفی صورت بگیرد، مجوز پلتفرم خاطی لغو میشود. اما مشکل اصلی، پلتفرمهایی هستند که بدون مجوز کار میکنند. برای مقابله با این دسته، باید ابزارهای قویتری در اختیار نهادهای نظارتی قرار گیرد.»
این فعال صنفی، نسبت به ترکیب اعضای کارگروه نیز انتقاداتی وارد کرد و گفت: «رئیس این کارگروه از مدیران شرکت ملی انتخاب شده، در حالی که بسیاری از اپلیکیشنهای فعال در این حوزه سابقهای در بازار طلا ندارند و از حوزه آیتی وارد این فضا شدهاند. بهتر است کارگروه از فعالان باسابقه بازار طلا که آشنایی عمیقتری با این صنعت دارند، تشکیل شود.»
در پاسخ به شائبه تلاش برای ایجاد انحصار در فروش آنلاین طلا از طریق سامانههای نظارتی، گفت: «نمیتوان گفت انحصار ایجاد میشود. هر مجموعهای که طبق ضوابط کشور بخواهد در این حوزه فعالیت کند، میتواند مجوز بگیرد و وارد بازار شود. اما لازم است نظارتها دقیق و متمرکز باشد تا از سوءاستفاده احتمالی جلوگیری شود.»
نظارت ها بر فروش آنلاین خرید طلا باید فراگیر و مداوم باشد
سهراب اشرفی، فعال باسابقه بازار طلا، با اشاره به شروع فعالیتهای نظارتی در حوزه فروش آنلاین طلا، گفت: «اولین مجموعهای که مورد بازرسی قرار گرفت، مجموعه ما بود. بازرسان همه اطلاعات از جمله رسوب مالی، دادهها و روند فروش را بهدقت بررسی کردند. کمیتهای تحت عنوان "اقدام مشترک" توسط سازمان توسعه تجارت الکترونیکی با حضور نمایندگانی از اتاق اصناف، پلیس اقتصادی، اتحادیه کسبوکارهای مجازی و حتی نهادهای قضایی تشکیل شد.»
اشرفی با استقبال از این بازرسیها افزود: «از همان روز اول که نظارت را آغاز کردند، من کاملاً استقبال کردم چون معتقدم این حوزه نباید رها باشد. باید ساختارمند و شفاف پیش برود، مخصوصاً در زمینه فروشهای خرد مانند مبالغ ۵۰ یا ۱۰۰ هزار تومانی.»
او با تأکید بر لزوم نظارت بر فروشهای مستقیم به مردم ادامه داد: «در بازار سنتی یا معاملات B2B که میان فعالان عمده انجام میشود، ماجرا فرق دارد. اما در فروشهایی که مستقیماً به مردم انجام میشود—که بالای ۹۹ درصد موارد هم تحویل فیزیکی داده نمیشود—نظارت دقیق ضروری است.»
اشرفی درباره دلایل نیاز به این نظارتها گفت: «بازار طلا نوسانات بسیار شدیدی دارد. طی یک سال گذشته، قیمت طلا تقریباً دو برابر شده. مثلاً در ایام عید قیمت طلا به گرمی ۸ میلیون تومان رسید، اما حالا به حدود ۶ میلیون و ۵۴۰ هزار تومان رسیده است. همین نوسانات میتواند زمینهساز سوءاستفاده شود، مگر اینکه با نظارت مانع آن شویم.»
مشتریان ۵۰ هزار تومانی خریدار واقعی طلا نیستند
وی در پاسخ به پرسشی درباره نحوه حمایت سامانه از سرمایهگذاران خرد، با اشاره به آمار یکی از اپلیکیشنها گفت: «۹۶ درصد مشتریان آنها زیر یک گرم طلا خرید میکنند اما تحویل طلا تنها در بازههای بالاتر از پنج گرم صورت میگیرد. همین موضوع موجب نگرانی صنف طلا شده و سوالاتی درباره شفافیت این مدل فروش و حقوق خریداران ایجاد کرده است.»
سهراب اشرفی، فعال باسابقه صنف طلا، با انتقاد از نگرانی برخی اعضای صنف نسبت به فروش طلا در مبالغ پایین، اظهار کرد: «کسانی که با ۵۰ یا ۱۰۰ هزار تومان اقدام به خرید طلا میکنند، خریدار واقعی بازار طلا نیستند. امروز برای خرید حتی یک انگشتر ساده طلا باید نزدیک به ۱۰ میلیون تومان پرداخت شود. این سرمایهگذاران، در واقع فقط قصد تبدیل مبالغ اندک به پشتوانهای ارزشمند دارند.»
او با اشاره به روش فروش در برخی اپلیکیشنهای آنلاین افزود: «در این مدل، خریدهای خرد بهصورت اشتراکی محاسبه و تجمیع میشوند. مثلا اگر ۱۰۰ هزار نفر هر کدام مبالغ کوچکی سرمایهگذاری کنند، مجموع آن به یک وزن مشخص از طلا میرسد که به صورت کلی برای آنها خریداری میشود. اگر در آینده مشکلی برای تحویل یا نگهداری پیش بیاید، این طلا قابلیت نقد شدن دارد و میتوان معادل ریالی آن را بین سرمایهگذاران تقسیم کرد.»
اشرفی با اشاره به دشواری تحویل طلا در مقادیر بسیار کم توضیح داد: «تحویل طلای کمتر از یک گرم، بهدلیل هزینه بستهبندی و مسائل فنی، عملاً امکانپذیر نیست. بهعنوان مثال، یک دهم گرم طلا نزدیک به ۶۵۰ هزار تومان قیمت دارد و تهیه بستهبندی امن برای چنین حجمی از طلا به صرفه نیست. حتی بهعنوان یک فعال صنفی، به هیچوجه توصیه نمیکنم کسی برای چنین مبالغی، طلا بهصورت فیزیکی تحویل بگیرد.»
او همچنین به مسئله فعالیت پلتفرمهای غیرمجاز پرداخت و اظهار داشت: «در حال حاضر تمرکز نظارتها عمدتاً بر فروش طلای آبشده است، نه طلای زینتی. بیش از ۹۹ درصد فروشهای غیرقانونی هم در این بخش انجام میشود. تا این لحظه حتی یک مورد نظارت رسمی در زمینه فروش آنلاین مصنوعات زینتی ندیدهام.»
فروشندگان طلای زینتی و دستدوم زیرزمینی فعالیت میکنند
سهراب اشرفی، در ادامه گفتوگوی خود با اشاره به خلأ نظارتی در برخی حوزههای فروش طلا گفت: «بخش زیادی از فروش طلای زینتی و طلای دستدوم به صورت غیرقانونی در فضای مجازی مانند اینستاگرام انجام میشود. این فعالیتها کاملاً زیرزمینی است و مراکز نظارتی هنوز به این بخش ورود نکردهاند. تنها حوزهای که در یک سال گذشته مورد توجه جدی قرار گرفته، فروش آنلاین طلای آبشده است.»
او درباره این حوزه افزود: «در فروش آنلاین طلای آبشده، تقریباً نمیشود جایی پیدا کرد که بهصورت غیرقانونی فعالیت کند. چون برای فروش باید حتماً درگاه پرداخت، نماد اعتماد الکترونیکی و پروانه کسب از اتحادیه کسبوکارهای مجازی داشته باشد. این مجوزها مانند زنجیرهای به هم متصلاند و هیچکس بدون داشتن اینها نمیتواند فعالیت رسمی داشته باشد.»
اشرفی درباره ماهیت ورود شرکتهای جدید به این بازار نیز گفت: «فعالیت این پلتفرمهای نوظهور اصلاً بخشی از ساختار سنتی صنف ما نبوده و نیست. ما در صنف طلا بخشهای متنوعی داریم؛ از واردات، تأمین و تولید تا توزیع، بنکداری و فروش عمده و خرد. اما این شرکتها—که اغلب پیشزمینه آیتی دارند—از بیرون صنف وارد این حوزه شدهاند.»
وی ادامه داد: «مشتریان این دو گروه نیز کاملاً با هم فرق دارند. پلتفرمهایی که از دل صنف طلا رشد کردهاند به توسعه واقعی و زنجیره تأمین میاندیشند، در حالی که بسیاری از شرکتهای نوظهور بیشتر به معاملات خرد و غیرهدفمند جذب شدهاند.»
اشرفی در پایان درباره روند نظارت گفت: «در حال حاضر، این اقدامات نظارتی عمدتاً بر فروش آبشده متمرکز شده، اما اگر نهادهای ناظر بخواهند واقعاً بازار را سامان دهند، باید وارد حوزه طلای زینتی و دستدوم هم بشوند، چرا که فعالیتهای غیرقانونی و بدون مجوز در این بخش بسیار زیاد است.»