به گزارش نبض بازار، خاورمیانه، سرزمینی که «طلای سیاه» در رگ‌هایش جریان دارد، اما کارگرانش در باتلاقی از نابرابری دست‌وپا می‌زنند. در این گزارش، دستمزد کارگران در ۱۸ کشور خاورمیانه—از ثروت بادآورده قطر تا فقر مزمن یمن—بررسی می‌شود. شکاف دستمزد‌ها در این منطقه، همچون دره عمیقی ست که یک سوی آن کاخ‌های شیشه‌ای و سوی دیگر آن حلبی‌آباد‌ها ست.

روایت منطقه‌ای: چهار جهان در یک منطقه

۱. خلیج فارس: جزیره‌های ثروت بر پشت کارگران مهاجر

- کشور‌های نفتی مانند قطر و امارات با حداقل دستمزد ۸۰۰ دلار، روی کاغذ بهشت کارگران‌اند. اما واقعیت تلخ است: ۸۵ درصد از نیروی کار امارات مهاجرانی‌اند که اغلب بدون قرارداد رسمی و با دستمزد‌های زیر ۳۰۰ دلار کار می‌کنند (سازمان دیده‌بان حقوق بشر، ۲۰۲۳).

- در عربستان، سیاست «سعودی‌سازی» نیروی کار باعث شده شهروندان سعودی ۳ برابر مهاجران حقوق دریافت کنند، حتی برای کار یک‌سان (گزارش وزارت کار عربستان، ۲۰۲۳).

۲. ایران و همسایگان: مرز‌های فروپاشی

- کارگران ایران با حداقل دستمزد ۱۵۰ دلار (معادل ۷۵ دلار با احتساب تورم ۴۵ درصدی)، کشرایط چندان مطلوبی ندارند. قدرت خرید دستمزد در ایران نسبت به سال ۲۰۱۵، ۶۰ درصد کاهش یافته است (مرکز آمار، ۱۴۰۲).

- لبنان با سقوط ارزش لیره، دستمزد‌ها را به ۳۰۰ دلار تقلیل داده، اما این مبلغ تنها کفاف ۲۰ درصد سبد غذایی یک خانواده ۴ نفره را می‌دهد (برنامه جهانی غذا، ۲۰۲۳).

۳. ترکیه و مصر: میان آتش تورم و فقر

- ترکیه با حداقل دستمزد ۴۵۰ دلار، در ظاهر از ایران پیشی گرفته، اما تورم ۶۰ درصدی، این دستمزد را به «کاغذی بی‌ارزش» تبدیل کرده است. 

- مصر با افزایش ۵۰ درصدی دستمزد در ۲۰۲۲، به ۱۵۰ دلار رسید، اما این مبلغ تنها ۳۰ درصد از خط فقر ملی را پوشش می‌دهد (بانک مرکزی مصر، ۲۰۲۳).

۴. بحرانزده‌ها: سوریه و یمن، قعر چاه

- در سوریه، حداقل دستمزد ۳۰ دلاری، حتی هزینه یک هفته غذا را تامین نمی‌کند. ارزش واقعی دستمزد نسبت به ۲۰۱۰، ۹۵ درصد سقوط کرده است (گزارش سازمان ملل، ۲۰۲۳).

- یمن با دستمزد ۲۰ دلاری، کارگرانش را به گدایی وادار کرده؛ جایی که ۸۰ درصد جمعیت زیر خط فقر زندگی می‌کنند (UNDP، ۲۰۲۳).

تحلیل انتقادی: چرا این شکاف عمیق است؟

۱. نفرین منابع طبیعی

- کشور‌های نفتی خلیج فارس، با اتکا به درآمد‌های بادآورده، اقتصاد‌های «شکننده و دوپاره» ساخته‌اند: شهروندان مرفه، کارگران مهاجر فقیر. قطر با درآمد سرانه ۸۵ هزار دلار، اما ۹۰ درصد نیروی کارش خارجی‌اند که از حقوق پایین رنج می‌برند.

۲. سیاست‌های سرکوب‌گرانه

- در ایران، دولت‌ها به دلایل مختلف از جمله کسری بودجه و احتمال افزایش تورم، مانع از افزایش واقعی دستمزد‌ها شده‌اند. ایران در شاخص حقوق کارگری (ITUC، ۲۰۲۳) در رتبه ۱۴۸ جهان—پایین‌تر از عربستان—قرار دارد.

۳. بحران‌های ساختاری

- در لبنان و یمن، جنگ و فساد سیستماتیک، اقتصاد را نابود کرده. ۷۰ درصد از کارگران یمن حتی دستمزد قانونی دریافت نمی‌کنند (ILO، ۲۰۲۳).