به گزارش نبض بازار، این سرمایهگذاری چگونه امکانپذیر است؟ آیا جذب سرمایه مردمی در صنعت پتروشیمی امری مسبوق به سابقه است؟ باتوجه به اینکه صنعت پتروشیمی یک صنعت با مزیت نسبی بالا و درآمدسازی ارزی برای کشور است، بکارگیری سرمایههای مردمی برای تأمینمالی آن میتواند منجر به تسریع در رشد اقتصادی و کاهش وابستگی به بودجه دولتی شود.
اگر بخواهیم نقش مردم را در سرمایهگذاری صنعت پتروشیمی طبقهبندی کنیم، به چندطریق این امکان وجود دارد که کاملا مشابه سرمایهگذاری در دیگر صنایع است.
۱. سرمایهگذاری مستقیم از طریق بازار سرمایه
این نوع سرمایهگذاری میتواند از طرق مختلف انجام گیرد؛ از عرضه اولیه سهام شرکتهای پتروشیمی گرفته تا تعریف کردن صندوقهای سرمایهگذاری مختلف. بدین ترتیب میتوان این دستهبندی را ارائه داد:
عرضه اولیه سهام شرکتهای پتروشیمی: شرکتهای پتروشیمی بخشی از سهام خود را در بورس عرضه میکنند. مردم میتوانند این سهام را خریداری کنند و سهامدار شوند.
صندوقهای سرمایهگذاری: مردم میتوانند از طریق صندوقهای سهامی یا تخصصی پتروشیمی سرمایهگذاری کنند که مدیریت حرفهایتری دارد.
صندوق پروژه: برخی پروژههای پتروشیمی (مثلاً احداث یک واحد جدید) میتوانند از طریق انتشار «واحدهای صندوق پروژه» تأمینمالی شوند که مردم آن را خریداری کرده و در سود پروژه شریک میشوند.
۲. انتشار اوراق مشارکت یا صکوک
بهرهگیری از اوراق، یکی از بهترین و کاربردیترین روشها برای جذب سرمایههای مردم در جهان محسوب میشود که میتوان آن را در دو قالب انتشار اوراق مشارکت پتروشیمی و صکوک اجاره یا مرابحه عنوان کرد.
اوراق مشارکت پتروشیمی: شرکتهای پتروشیمی میتوانند اوراقی منتشر کنند که مردم با خرید آنها در تأمینمالی پروژهها شرکت کنند. در این حالت، معمولاً سود ثابت و زمانبندیشدهای به سرمایهگذاران پرداخت میشود.
صکوک اجاره یا مرابحه: ابزارهای مالی اسلامی برای جذب سرمایه مردمی با پشتوانه داراییهای پتروشیمی نیز از دیگر روشهای کاربردی در این زمینه بهشمار میروند.
۳. توسعه تعاونیها و سهام عدالت جدید
در برخی مدلهای جدید اقتصاد مقاومتی، مطرح شده که مردم در قالب شرکتهای تعاونی محلی یا منطقهای در پروژههای صنعتی مثل پتروشیمی شریک شوند. طرحهایی مشابه «سهام عدالت صنعتی» که مالکیت را بین مردم گسترش دهند، در این دسته قرار میگیرند.
۴. پلتفرمهای تأمینمالی جمعی (Crowdfunding) صنعتی
این پلتفرمها که اکنون بسیار در دنیا در حال رشد هستند، در ایران نیز آغاز به کار کردهاند. هرچند که هنوز پلتفرمهای تأمینمالی جمعی در ایران محدود بوده و در حال توسعهاند، اما این توانایی را دارند که سرمایههای مورد نیاز صنعت پتروشیمی را ازطریق معرفی پروژههای صنعتی روی سکوها و جذب سرمایههای کوچک مردمی، تأمین کنند.
مزایای مشارکت مردمی در پتروشیمی:.
اما چرا جذب سرمایههای مردمی در صنعت پتروشیمی دارای اهمیت است؟ این اتفاق از آنجایی دارای اهمیت است که سبب میشود این صنایع بدون نیاز به سرمایهگذاران خارجی یا منابع بودجهای پا بگیرند و ازطرفی به مردمیسازی اقتصاد و ایجاد مالکیت عمومی کمک میکند. این روش، کاهش ریسک پروژهها را با تنوعبخشی به منابع تأمینمالی بهدنبال دارد و ازسویی موجب شفافیت و پاسخگویی بیشتر شرکتها به دلیل حضور سهامداران خرد خواهد شد.
سابقه مشارکت مردمی در پروژههای پتروشیمی در ایران
در سالهای اخیر، صنایع مختلف در ایران توانستهاند با بهرهگیری از منابع مردمی و ابزارهای نوین مالی، پروژههای توسعهای خود را پیش ببرند که در اینجا به چند نمونه موفق تأمینمالی مردمی براساس دادههای موجود در رسانههای جمعی اشاره خواهیم کرد:
۱. پتروشیمی بوشهر
در اسفند ۱۴۰۰، شرکت پتروشیمی بوشهر با انتشار اوراق سلف موازی استاندارد برق در بورس انرژی، موفق به تأمینمالی ۱۰ هزار میلیارد ریالی شد. این اوراق با استقبال سرمایهگذاران مواجه شد و به سرعت به فروش رسید.
۲. پتروشیمی آبادان و پردیس
پتروشیمی آبادان بهعنوان نخستین شرکت در صنعت پتروشیمی، نیازهای مالی خود را از طریق انتشار اوراق سلف محقق کرد. همچنین، پتروشیمی پردیس در اسفند ۱۳۹۴ با انتشار اوراق سلف موازی استاندارد اوره به ارزش ۱۵۰ میلیارد تومان، با ثبت تقاضای ۹ برابری حجم عرضه، کل این اوراق را در همان ثانیه نخست به فروش رساند.
۳. شرکت طراحی و ساخت قطعات صنایع ایران
در اسفند ۱۴۰۱، این شرکت با انتشار ۱،۸۰۰ میلیارد ریال اوراق مرابحه از طریق بازار سرمایه، موفق به تأمینمالی برای خرید مواد اولیه شد. این اوراق با نرخ ۱۸ درصد و با پرداخت سود دورهای هر ۳ ماه یکبار عرضه شد.
۴. طرح زیستپالایی هیدروکربنهای نفتی
شرکت دانشبنیان عمران آسایش جنوب از استان خوزستان، در قالب مسابقه تلویزیونی «شکوفا»، توانست در کمتر از ۱۴روز، مبلغ ۱۵ میلیارد تومان را از طریق تأمینمالی جمعی جذب کند. این طرح با مشارکت ۵۲ سرمایهگذار و با سود پیشبینیشده ۳۸ درصد سالیانه اجرا شد.
۵. شرکت گسترش سوخت سبز زاگرس
این شرکت در مهر ۱۴۰۲ موفق به تأمینمالی ۲ هزار میلیارد تومانی از بازار سرمایه شد. پذیرهنویسی سهام این شرکت با استقبال گسترده سرمایهگذاران مواجه شد و در دومین روز از دوره پذیرهنویسی به پایان رسید.
۶. شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات
در سال ۱۴۰۰، این شرکت بهعنوان نخستین ناشر بورسی با محوریت پروژه در حوزه معدن و صنایع معدنی ثبت شد. هدف از تأسیس این شرکت، تأمینمالی پروژههای حوزه معدن و صنعت از طریق بازار سرمایه و مشارکت مردمی بود.
این نمونهها نشان میدهند که با استفاده از ابزارهای مالی متنوع مانند اوراق سلف، اوراق مرابحه، صندوقهای پروژه و پلتفرمهای تأمینمالی جمعی، صنایع مختلف توانستهاند منابع مالی مورد نیاز خود را از طریق مشارکت مردمی تأمین کنند. این روند نه تنها به توسعه پروژههای صنعتی کمک کرده، بلکه فرصتهای سرمایهگذاری متنوعی را برای عموم مردم فراهم آورده است.
نقش کنسرسیومهای مالی و صنعتی در تأمینمالی صنایع
در کنار جذب سرمایههای مردمی، روشهای دیگری نیز برای تأمینمالی صنابع وجود دارد. «کنسرسیومهای مالی و صنعتی» در صنعت پتروشیمی یکی از روشهای جدی و اثربخش برای تأمینمالی پروژههای بزرگ و پیچیدهاند، مخصوصاً در شرایطی که یک شرکت یا نهاد بهتنهایی توان تأمینمالی، فنی یا مدیریتی پروژه را ندارد. کنسرسیومها که مجموعهای از شرکتها اعم از شرکتهای بانکی، صنعتی، سرمایهگذاری و در برخی موارد دولتی هستند، معمولا با هم متحد میشوند تا یک پروژه بزرگ را تأمینمالی یا اجرا کنند.
در پتروشیمی، معمولاً ترکیبی از بانکها (برای تأمینمالی)، شرکتهای مهندسی و پیمانکاران EPC، شرکتهای هلدینگ یا سرمایهگذاری و گاهی نهادهای دولتی یا شبهدولتی در یک پروژه مشارکت میکنند.
در اینجا نگاهی خواهیم داشت به نمونههایی از کنسرسیوم در صنعت پتروشیمی ایران:
کنسرسیوم توسعه صنعت پتروشیمی نگین مکران
این کنسرسیوم متشکل از هلدینگ خلیج فارس، بانکها، شرکتهای خصوصی و منطقه آزاد چابهار است و با هدف احداث یک هاب پتروشیمی کامل در منطقه مکران شامل واحدهای متانول، الفین، آمونیاک، اوره و زنجیرههای پاییندستی شکل گرفته است. تأمینمالی در این کنسرسیوم بهصورت ترکیبی از آورده شرکا، تسهیلات بانکی، اوراق، و سرمایهگذاری خارجی انجام گرفته است.
کنسرسیوم متانولسازها (سیراف انرژی)
این کنسرسیوم شامل هشت پروژه متانول است که در قالب یک کنسرسیوم در بندر سیراف برنامهریزی شده بود که بهمنظور استفاده مشترک از زیرساختها، اسکله، مخازن و تأسیسات جانبی و کاهش هزینهها هدفگذاری شد. این پروژهها سالها به دلایل مختلف (تحریم، تأمینمالی، مدیریت) متوقف بودند، اما با تشکیل کنسرسیوم تلاش شد این روند احیا شود.
کنسرسیوم تأمینمالی پالایشگاه گاز بیدبلند خلیجفارس
این کنسرسیوم یکی از بزرگترین کنسرسیومهایی است که تاکنون در کشور شکل گرفته است. در این پروژه بیش از ۳ میلیارد دلار سرمایهگذاری شده است که این کنسرسیوم شامل بانکهای داخلی، شرکتهای مهندسی ایرانی و هلدینگهای انرژی است که بخشی از منابع آن از بازار سرمایه نیز بهصورت عرضه اوراق سلف تأمین شد.
براساس اطلاعاتی که در بالا به آنها اشاره شد میتوان گفت که صنایع مختلف تاکنون با استفاده از ابزارهای مالی متنوع مانند اوراق سلف، اوراق مرابحه، صندوقهای پروژه، پلتفرمهای تأمین مالی جمعی و ایجاد کنسرسیومها توانستهاند منابع مالی مورد نیاز خود را از طریق مشارکت مردمی تأمین کنند. این روند نه تنها به توسعه پروژههای صنعتی کمک کرده، بلکه فرصتهای سرمایهگذاری متنوعی را برای عموم مردم فراهم آورده است.