به گزارش نبض بازار، صنعت خودروسازی ایران با بیش از ۷۰ سال سابقه، یکی از ارکان مهم اقتصاد کشور محسوب میشود. این صنعت از تولید اولین جیپهای شش سیلندر در شرکت پارس خودرو تا تأسیس ایران ناسیونال (ایران خودرو کنونی) و ورود برندهای جهانی، مسیر پر فراز و نشیبی را طی کردهاند. با این حال، در دهههای اخیر، چالشهایی نظیر تحریمهای بینالمللی، خروج خودروسازان خارجی، کنترل قیمتها توسط دولت و ضعفهای فناورانه، این صنعت را با مشکلات جدی مواجه کرده است.
از ماشین دودی تا جاده قدیم
صنعت خودروسازی ایران از زمان تأسیس در دهههای ابتدایی قرن بیستم، به یکی از بزرگترین صنایع غیرنفتی کشور تبدیل شده است. این صنعت در دورههایی با همکاری برندهای بینالمللی مانند پژو، رنو و هیوندای، رشد قابلتوجهی را تجربه کرد. اما تحریمهای بینالمللی، بهویژه پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، باعث قطع همکاریهای خارجی و کاهش تولید شد.
علاوه بر این، سیاستهای قیمتگذاری دستوری دولت، زیان انباشته شرکتها را افزایش داده و توانایی آنها برای سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه را محدود کرده است.
با این حال، سال ۱۴۰۳ بهعنوان نقطه عطفی برای این صنعت معرفی شده است. شرکتهای بزرگ داخلی مانند ایران خودرو و سایپا با سرمایهگذاریهای سنگین و بازسازی ساختار مالی خود، گامهایی برای احیای این صنعت برداشتهاند. بهویژه ایران خودرو پس از دورهای دشوار، نشانههایی از بهبود و بازگشت به سودآوری را نشان داده است. این روند تا سال ۱۴۰۴ ادامه یافته و انتظار میرود که با رفع برخی موانع، صنعت خودروسازی ایران بتواند جایگاه خود را در منطقه تقویت کند.
دست اندازهای خودروسازی
در سال جاری، اقتصاد ایران نوسانات گوناگونی را به خود دید و این بر صنعت خودروسازی کشور تاثیر بسیاری داشته به طوری که چالشها و فرصتهای صنعت خودروسازی ایران در سال ۱۴۰۴ باید موشکافانه بررسی و برای نجات خودروسازی ایران استفاده شود بر همین اساس برخی از این موانع به شرح ذیل هستند.
تحریمهای بینالمللی: تحریمها همچنان دسترسی به فناوریهای روز و قطعات وارداتی را محدود کرده و هزینههای تولید را افزایش داده است.
قیمتگذاری دستوری: کنترل قیمتها توسط دولت باعث شده که شرکتهای خودروساز با زیان انباشته مواجه شوند و نتوانند منابع کافی برای توسعه و نوآوری فراهم کنند.
ضعف فناوری و کیفیت: محصولات داخلی در مقایسه با رقبای بینالمللی از نظر کیفیت و فناوری عقبتر هستند که اعتماد مصرفکنندگان را کاهش داده است.
رقابتپذیری پایین: عدم حضور برندهای خارجی و تمرکز بر بازار داخلی، رقابتپذیری این صنعت را در بازارهای جهانی کاهش داده است.
در این میان، اما فرصتهایی نیز دیده میشود که تعمق به آنها خالی از لطف نیست.
بازار داخلی بزرگ: با جمعیت بیش از ۸۵ میلیون نفر، ایران یکی از بزرگترین بازارهای خودرو در منطقه است که پتانسیل بالایی برای رشد دارد.
سرمایهگذاریهای اخیر: سرمایهگذاریهای انجامشده در سال ۱۴۰۳ توسط شرکتهای بزرگ مانند ایران خودرو و سایپا میتواند به بهبود تولید و کیفیت منجر شود.
توسعه خودروهای برقی و هیبریدی: حرکت به سمت تولید خودروهای سبز و کممصرف میتواند فرصتهای جدیدی برای رقابت در بازارهای بینالمللی ایجاد کند.
همکاریهای منطقهای: تقویت روابط تجاری با کشورهای همسایه و اعضای سازمان همکاریهای شانگهای میتواند بازارهای صادراتی جدیدی برای خودروسازان ایرانی فراهم کند.
گروه خ بر تابلو
بر اساس دادههای موجود تا ۹ اردیبهشت ۱۴۰۴، وضعیت فروش شرکتهای خودروساز در ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۳ به شرح زیر است:
ایران خودرو: با فروش ۳۳۰،۵۳۷ میلیارد تومان، حدود ۶۰ درصد از سهم بازار فروش را در اختیار دارد و بهعنوان بزرگترین خودروساز کشور شناخته میشود.
سایپا: با فروش ۱۰۸،۶۷۶ میلیارد تومان، حدود ۲۰ درصد از سهم بازار را به خود اختصاص داده و جایگاه دوم را دارد.
سایر شرکتها مانند زامیاد (۳۵،۲۳۲ میلیارد تومان)، پارس خودرو (۳۰،۴۷۴ میلیارد تومان)، و ایران خودرو دیزل (۲۸،۸۸۸ میلیارد تومان) در رتبههای بعدی قرار دارند.
این دادهها نشان میدهد که ایران خودرو و سایپا همچنان بازیگران اصلی بازار خودرو ایران هستند و سایر شرکتها نقش مکمل را ایفا میکنند.
همچنین با بررسی نرخ رشد فروش در بازه یکساله (تا ۹ اردیبهشت ۱۴۰۴) نشان میدهد:
پارس خودرو (خپارس): با رشد ۳۳ درصدی، بالاترین نرخ رشد فروش را ثبت کرده است.
ایران خودرو (خودرو): رشد ۳۰ درصدی فروش را تجربه کرده است.
زامیاد (خزامیا): با رشد ۲۷ درصدی، جایگاه سوم را دارد.
سایپا (خساپا): رشد ۲۶ درصدی را به ثبت رسانده است.
البته برخی شرکتها مانند خدیزل و خکاوه با رشد منفی (به ترتیب -۲۸ و -۲۹ درصد) مواجه بودهاند.
این روند رشد مثبت در اکثر شرکتها نشاندهنده بهبود نسبی در عملکرد فروش و احتمالاً افزایش تقاضا یا بهبود شرایط تولید است. با این حال، رشد منفی در بخش خودروهای سنگین ممکن بوده که به کاهش تقاضا یا مشکلات خاص این بخش مرتبط باشد.
گذر از جاده مخصوص
صنعت خودروسازی ایران در سال ۱۴۰۴، با وجود چالشهای متعدد، نشانههایی از بهبود و احیا را نشان میدهد. ایران خودرو و سایپا با سهم عمده بازار (به ترتیب ۶۰ و ۲۰ درصد) و رشد فروش قابلتوجه (۳۰ و ۲۶ درصد)، پیشرو این صنعت هستند. پارس خودرو با رشد ۳۳ درصدی فروش، عملکرد برجستهای داشته و زامیاد نیز در بخش خودروهای باری جایگاه خوبی دارد. با این حال، شرکتهای خودروهای سنگین مانند خدیزل و خکاوه با رشد منفی مواجه هستند که نیاز به اصلاحات ساختاری را نشان میدهد.
با نگاهی به میزان درآمد زایی گروه خودروسازی و آمار منتش شده از این صنعت میتوان دریافت:
ایران خودرو (خودرو)
ایران خودرو بهعنوان بزرگترین خودروساز ایران، در سال ۱۴۰۳ با سرمایهگذاریهای گسترده و بازسازی ساختار مالی، توانسته پس از دورهای از زیاندهی، به سودآوری نسبی بازگردد. سهم ۶۰ درصدی از بازار و رشد ۳۰ درصدی فروش نشاندهنده جایگاه قوی این شرکت است. انتظار میرود در سال ۱۴۰۴ با ادامه این روند و تمرکز بر تولید محصولات جدید، وضعیت مالی این شرکت بهبود بیشتری یابد.
سایپا (خساپا)
سایپا با سهم ۲۰ درصدی از بازار، همچنان دومین بازیگر بزرگ صنعت است. رشد ۲۶ درصدی فروش نشاندهنده عملکرد قابلقبول این شرکت است، اما چالشهایی مانند کیفیت پایین محصولات و رقابت با ایران خودرو همچنان وجود دارد. در سال ۱۴۰۴، تمرکز بر بهبود کیفیت و تنوع محصولات میتواند جایگاه این شرکت را تقویت کند.
پارس خودرو (خپارس)
پارس خودرو با رشد ۳۳ درصدی فروش، بهترین عملکرد را در میان شرکتهای خودروساز داشته است. این رشد ممکن است ناشی از معرفی محصولات جدید یا بهبود مدیریت باشد. این شرکت میتواند در سال ۱۴۰۴ بهعنوان یکی از بازیگران کلیدی در بازار خودروهای سواری مطرح شود.
زامیاد (خزامیا)
زامیاد با تمرکز بر خودروهای باری و رشد ۲۷ درصدی فروش، جایگاه خوبی در بخش خودروهای تجاری دارد. با توجه به نیاز روزافزون به خودروهای باری در بخش حملونقل، انتظار میرود این شرکت در سال ۱۴۰۴ رشد پایداری را تجربه کند.
شرکتهای خودروهای سنگین (خاور، خدیزل، خکاوه)
این شرکتها با چالشهای بیشتری مواجه هستند. رشد منفی فروش در خدیزل و خکاوه نشاندهنده کاهش تقاضا یا مشکلات تولید است. ایران خودرو دیزل (خاور) با فروش ۲۸،۸۸۸ میلیارد تومان، عملکرد بهتری نسبت به سایر شرکتهای این بخش دارد، اما همچنان نیاز به اصلاحات ساختاری برای رقابتپذیری بیشتر احساس میشود.
چشمانداز صنعت خودروسازی ایران در سال ۱۴۰۴
برای دستیابی به رشد پایدار خودروسازان طی سال ۱۴۰۴ و البته در سالهای آنی، لازم است که دولت و شرکتهای خودروساز بر اصلاح سیاستها، جذب سرمایهگذاری، و بهبود کیفیت تمرکز کنند. با اجرای توصیههای سیاستی، این صنعت میتواند از پتانسیل بالای بازار داخلی و منطقهای بهرهبرداری داشته و جایگاه خود را در اقتصاد ملی و بینالمللی تقویت کند به همین منظور با درک و برداشت از شرایط کنونی حاکم بر اقتصاد ایران میتوان دریافت:
الف) سناریوی خوشبینانه
در صورت کاهش تحریمها، بهبود روابط بینالمللی، و اصلاح سیاستهای قیمتگذاری، صنعت خودروسازی ایران میتواند در سال ۱۴۰۴ رشد قابلتوجهی را تجربه کند. همکاری با خودروسازان خارجی، توسعه خودروهای برقی، و افزایش صادرات به کشورهای همسایه میتواند این صنعت را به یکی از قطبهای منطقهای تبدیل کند. در این سناریو، انتظار میرود رشد فروش شرکتها به بالای ۴۰ درصد برسد.
ب) سناریوی پایه
با ادامه شرایط کنونی، رشد صنعت خودروسازی ایران در سال ۱۴۰۴ در محدوده ۲۰-۳۰ درصد باقی خواهد ماند. شرکتهای بزرگ مانند ایران خودرو و سایپا به بهبود تدریجی ادامه خواهند داد، اما چالشهای ساختاری و فناورانه مانع از جهش بزرگ میشوند.
ج) سناریوی بدبینانه
در صورت تشدید تحریمها، افزایش دخالتهای دولتی، یا عدم توانایی در مدیریت هزینهها، صنعت خودروسازی ممکن است با رکود مواجه شود. در این سناریو، رشد فروش شرکتها ممکن است به زیر ۱۰ درصد کاهش یابد و زیان انباشته افزایش پیدا کند.