به گزارش نبض بازار،مسکن دولتی، ابزاری است که دولت‌ها از آن برای خانه‌دار کردن دهک‌های پایین اقتصادی استفاده می‌کنند. در ایران نیز طی سال‌های اخیر پروژه‌های متعددی در این راستا اجرا شده است اما واقعیت این است که این پروژه‌ها، برخلاف انتظار، تاثیر عمیقی در خانه‌دار کردن همه اقشار جامعه نداشته‌اند.
از طرح مسکن مهر تا نهضت ملی مسکن، هر یک از این پروژه‌ها با چالش‌هایی مواجه بوده‌اند که اصلی‌ترین آنها فرایند پالایش و غربالگری سخت‌گیرانه و توان اقتصادی پایین جامعه هدف است.
بر اساس گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس، این مشکلات باعث شده تا از میلیون‌ها نفری که در این طرح‌ها ثبت‌نام کرده‌اند، تنها درصد کمی بتوانند خانه‌ای دریافت کنند. در این بین، متقاضیان بسیاری به دلایل مختلفی از لیست حذف شده‌اند؛ از جمله نداشتن سابقه سکونت پنج ساله در شهرهای مورد نظر یا ناتوانی در تأمین هزینه‌های اولیه.
به این ترتیب، امید بسیاری از این افراد به خانه‌دار شدن به تدریج رنگ باخته و پروژه‌های دولتی در این زمینه همچنان با ناکامی مواجه شده‌اند.
اما چرا این پروژه‌ها تا این حد ناکارآمد بوده‌اند؟ آیا طرح‌هایی مانند مسکن مهر و نهضت ملی مسکن می‌توانند در آینده نزدیک مشکل مسکن را در کشور حل کنند؟ یا باید به دنبال راه‌حل‌های دیگری باشیم؟ در این گزارش به بررسی جزئیات جدید از وضعیت مسکن دولتی و چالش‌های پیش‌روی آن پرداخته‌ایم.
چند متقاضی از پروژه مسکن مهر کنار گذاشته شدند؟
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، مجموع متقاضیان ثبت‌نام‌شده در طرح مسکن مهر حدود ۲.۸ میلیون نفر بوده که از این تعداد حدود یک میلیون متقاضی به دلایل مختلفی حذف شده‌اند یا از طرح مذکور انصراف داده‌اند.
همچنین از کل متقاضیان واحدهای مسکن مهر، حدود ۱.۶ میلیون نفر واجد کلیه شرایط معرفی و در مجموع حدود ۱.۵ میلیون نفر صاحب واحد مسکونی شده‌اند.
در این بین ۱۷۰ هزار نفر واجد شرایط محسوب نشده‌اند که طبق اطلاعات، بالغ بر ۴۴ هزار نفر واجد شرایط نبوده‌اند. از ۳۱۳ هزار نفری که صاحب واحد مسکونی نشده‌اند، ۳۶ هزار نفر نیز به دلیل عدم تکمیل آورده خود از طرح حذف شده‌اند.
تعداد متقاضیان اقدام ملی مسکن چند میلیون نفر بوده است؟
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس حاکی از آن است که در ابتدا حدود ۱.۱ میلیون نفر در طرح اقدام ملی مسکن ثبت‌نام کرده‌اند، اما از این تعداد صرفاً ۲۱۵ هزار نفر تایید نهایی شده و کلیه شرایط را دارا بوده‌اند. یکی از اصلی‌ترین علل حذف این متقاضیان، نداشتن سابقه پنج سال سکونت در شهر محل صلاحیت متقاضیان بوده است.
همچنین از تعداد کل واجدان شرایط در طرح اقدام ملی مسکن تنها ۱۵۱ هزار نفر وجه اولیه، معادل ۴۰ میلیون تومان را به حساب مسدودی که به نام متقاضی در بانک افتتاح شده است واریز کرده‌اند. از این تعداد ۱۵۰ هزار نفر تقریباً به‌طور قطع متقاضی موثر بوده و اقساط مراحل بعدی دریافت وجه را نیز به حساب مذکور واریز کرده‌اند. از ۱۵۰ هزار نفر یادشده حدود ۱۳۰ هزار متقاضی به پروژه مشخصی تخصیص داده شده‌اند.
۷ میلیون نفر برای طرح نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کردند
از حدود هفت میلیون نفر متقاضی ثبت‌نام‌شده در طرح نهضت ملی مسکن، پنج میلیون نفر در بررسی‌های اولیه و ۱.۸ میلیون نفر در بررسی‌های نهایی حائز شرایط دریافت مسکن حمایتی مشخص شده‌اند.
پس از بررسی اولیه مدارک متقاضیان در سامانه طرح‌های حمایتی مسکن از سابقه سکونت یا مالکیت مطابق با آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها و قوانین مسکن ۱.۸ میلیون نفر تایید نشده‌اند. باقی نیز به دلیل مراجعه نکردن، پرونده‌شان مورد بررسی قرار نگرفته است.
در این گزارش عرضه واحدها در محلی دور از تقاضا، ابهام در پروژه و و عدم استطاعت مردم از مهم‌ترین عوامل موثر بر استقبال نکردن از طرح نهضت ملی مسکن به شمار رفته است.
توجه جدی به این مساله که پروژه‌های مسکن باید در محل مورد نیاز تعریف شود از ضروریات است و بی‌توجهی به این نکته سبب تحمیل هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی به شهروندان و حاکمیت می‌شود.
در مجموع می‌توان گفت، موضوع فرم (ج) سبز اگرچه تلاشی برای یافتن دقیق‌تر قشرهای حمایتی بوده، اما در عمل خروجی بسیاری از واحدهای مسکونی تحویل‌شده جنبه سرمایه‌گذاری داشته است.
در این بین فقط بخشی محدود از مسکن ساخته‌شده در دهه‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ منجر به سکونت مالک اولیه واجد شرایط در همان ملک شده است.