از زمان اعلام رسمی نام کاندیدا‌های ریاست جمهوری در ۲۰ خرداد تاکنون فضای جامعه گام به گام، انتخاباتی‌تر شده است. هر چه به سمت روز انتخابات ۸ تیر نزدیک‌تر می‌شویم از فضای سرد انتخاباتی بیشتر فاصله می‌گیریم گرچه همچنان با فضای انتخاباتی سال ۹۲ و ۹۶ فاصله زیادی داریم. ۲ جمعه دیگر، روز رای گیری است و هنوز به اندازه کافی فضای کشور انتخاباتی نشده است.

هر چقدر فضای انتخابات، گرم‌تر باشد (به ویژه در شهر‌های بزرگ)، هر چقدر تعداد رای دهندگان بیشتر باشد احتمال پیروزی پزشکیان بیشتر می‌شود. افزایش مشارکت به سود اصلاح طلبان و کاندیدای آن‌ها (پزشکیان) و کاهش مشارکت به سود گزینه اصولگرایان خواهد بود.

۲- رقبای پزشکیان

بخشی از رای به پزشکیان از محل رقبای اوست. سخنان و موضع گیری ۴ رقیب اصولگرای پزشکیان (به استثنای پورمحمدی)، به طور مستقیم تبلیغ به سود پزشکیان است.

کافی کاندیدا‌های اصولگرای دهان باز کنند تا اوج فاجعه برای مردم به ویژه نسل جدید و خوشبینان مشخص یا یادآوری شود. یکی از تولید اینترنت صحبت می‌کند و دیگری عمق راهبردی ... یکی حجاب بان‌ها را در مترو تهران، تکذیب می‌کند و دیگری از پاسخ به سوال ساده و مشخص درباره چاپ پول ناتون است.

این کاندیدا‌ها و بخشی از حامیان آنها، به دلیل عدم شناخت کافی از جامعه مسیری را در مسیر موضع گیری و تبلیغات در نظر گرفته اند که سود آن به سمت سبد رای پزشکیان سرریز می‌شود. آن‌ها موضوعاتی را به عنوان ویژگی مثبت کاندیدای خود و ویژگی‌های منفی پزشکیان مطرح می‌کنند که در اصل، از نگاه اکثریت جامعه، نتیجه گیری معکوس دارد.

مقایسه پزشکیان و دیگر کاندیدا‌های اصولگرا در مقابل دیدگان مردم است و تفاوت‌ها نیز آشکار است. پزشکیان با مطالبات، اعتراضات و انتقادات اکثریت جامعه، همسویی دارد و این در حالی است که حداقل ۴ رقیب اصولگرا حتی به زبان حاضر نیستند این مطالبات را مطرح کنند بلکه در مسیر مقابل هستند.

۳- واقعیت گرایی

واقع گرایی و تجربه اتفاقات سه ساله دولت فعلی، بخش‌هایی از لایه‌های خاموش جامعه را به سمت رای دادن خواهد کشاند.

واقع گرایی حکم می‌کند برای حفاظت از منافع شخصی و عمومی ساکنان ایران، نه براساس احساس بلکه برپایه واقعیت‌های موجود بر روی زمین تصمیم گیری کرد. در این چارچوب، رای دادن در انتحابات ریاست جمهوری فارغ از معنی و مفهوم استاندارد جهانی آن، بیش از هر چیز، یک کنش سیاسی با هدف حمایت از خود، جامعه مدنی و دستاورد‌های آن در برابر سیاست‌های تضعیف کننده آن است.

صحنه کاملا شفاف است. رئیس جمهوری آینده ایران یکی از ۶ کاندیدای امروزی است. رئیس جمهوری با همه اختیارات کم یا زیاد در جزئیات زندگی امروز و فردای ما نقش اساسی دارد و این را نمی‌توان نادیده گرفت یا انکار کرد. کافی است فراز و فرود و اتفاقات مختلف هر دوره ریاست جمهوری را به یادآوریم. کافی است وضعیت دو موضوع گشت حجاب و اینترنت را در دو دولت اخیر (روحانی - رئیسی) مقایسه کنیم.

با وجود اینکه ممکن است برای بخش‌هایی از جامعه، گزینه ایده آل در میان این ۶ نفر وجود نداشته باشد یا اختیارات واقعی یا عملی رئیس جمهوری با مطالبات، مطابقت کامل نداشته باشد، اما در نهایت یک نفر از این ۶ کاندیدای فعلی، رئیس جمهوری آینده خواهد بود چه اکثریت مردم پای صندوق رای حاضر باشند و چه نباشند.

رئیس جمهوری آینده می‌تواند جامعه مدنی را تقویت یا تضعیف کند. رئیس جمهوری آینده می‌تواند آزادی، حقوق و منافع مردم را تقویت یا تضعیف کند. رئیس جمهوری آینده می‌تواند مردم را تقویت یا تضعیف کند؛ و این موضوع به رای بستگی دارد که دو جمعه آینده مردم به صندوق می‌اندازند یا نمی‌اندازند.

۴- انصراف رقبای پزشکیان

پیش‌بینی می‌شود کاندیدا‌های اصولگرا با هدف وحدت و جمع آوری رای حامیان، یکی یکی از رقابت‌های انتخابات، کناره گیری کنند و کاندیدا‌های اصولگرا کم و کمتر شوند. تاکنون دو کاندیدای قالیباف و قاضی زاده هاشمی به کناره گیری چراغ سبز نشان داده اند. البته قالیباف انتظار دارد دیگران به سود او کناره گیری کنند. بعید است سعید جلیلی به سود قالیباف کناره گیری کند چرا که از دو طیف متضاد هستند و در انتخابات اخیر مجلس هم این رقابت بالا گرفت و در نتایج انتخابات خود را نشان داد.

این وضعیت نشان می‌دهد به مانند قبل، دوباره با کاندیدا‌های اصولگرای پوششی روبه رو هستیم. انصراف این کاندیداد‌ها به نفع کاندیدای اصلی اصولگرا، حمایت‌های بیشتری برای پزشکیان در میان مردم جلب خواهد کرد.

با این حال پیش بینی می‌شود اصولگرایان به مانند انتخابات‌های قبلی نتوانند به یک گزینه واحد برسند و حداقل سعید جلیلی و قالیباف در صحنه باقی می‌مانند. در نتیجه رای اصولگرایان میان این دو کاندیدا تقسیم خواهد شد. این وضعیت هم به سود سبد رای پزشکیان است.

۵ - مناظره‌ها

مناظره‌های تلویزیونی کاندیدا‌های انتخابات ریاست جمهوری تنور انتخابات را گرم و بخش‌های از لایه‌های بی تفاوت یا مردد جامعه را به سمت رای دادن جلب خواهد کرد. به ویژه که مواضع کاندیدا‌های اصولگرا بیش از قبل، عیان خواهد شد و تفاوت آن‌ها را با موضع اکثریت جامعه بیش از پیش، به نمایش خواهد گذاشت.

در این مناظره ها، مواضع کاندید‌های اصولگرا درباره چالش‌ها و موضوعات اساسی جامعه شفاف خواهد شد تا بخش‌های بیشتری از جامعه با آن‌ها آشنا شوند و خطر تقویت این مواضع و سیاست‌ها را در جامعه بیش از پیش احساس خواهند کرد.

۶- دولت مستقر

دولت فعلی (رئیسی) در سال ۱۴۰۰ با مشارکت کم (مشارکت ۴۸ درصدی) مردم برسرکار آمد و به اصطلاح، حاکمیت یکدست شکل گرفت. در این دولت، انتظارات مردم در بخش‌های مهمی از جمله رفع تحریم ها، حل مسئله هسته ای، بهبود وضعیت اقتصادی، گشت حجاب و اینترنت براورده نشد. به ویژه که شرایط در برخی موارد، نسبت به دولت قبلی (روحانی) بدتر هم شد.

در نتیجه بخش‌های مهمی از جامعه با تجربه دولت فعلی، خواهان ادامه وضعیت موجود نیستند. صندوق رای، راهی کم هزینه برای تغییر آن است. در غیراین صورت آن‌ها می‌دانند سیاست‌های فعلی دولت مستقر با شدت بیشتری اجرا خواهد شد.

۷ - خطر تندرو‌ها

در انتخابات اخیر مجلس، مشارکت در سطح پایین رقم خورد و همزمان، شماری از تندروترین چهره‌ها وارد مجلس شدند. در صورتی که با پیروزی یکی از کاندیدا‌های اصولگرا، چهره‌های رادیکال بتوانند نقش خود را در دولت پررنگ کنند در این صورت احتمال ادامه سیاست‌های نادرست علیه زندگی عادی و کسب و کار مردم جدی‌تر می‌شود.