به گزارش نبض بازار به نقل از خبرگزاری فارس ـ سعید مؤذنی و محمود سحابی: زمستان سال ۹۳ بود که موضوع اختصاص سوخت به ناوگان دیزلی باری بر اساس پیمایش و صورت‌وضعیت نهایی شد و به تصویب هیئت وزیران رسید.
از آن زمان بود که با توجه به مصوبه هیأت وزیران مقرر شد توزیع سوخت گازوئیل برای ناوگان حمل و نقل عمومی براساس پیمایش انجام شود؛ در این راستا طی همکاری شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، وزارت راه و شهرسازی، وزارت کشور، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ستاد مدیریت حمل و نقل سوخت و ارگان‌های ذی‌ربط، کارگروهی در این باره تشکیل شد.
از مهرماه ۹۴ طرح توزیع سوخت بر اساس پیمایش انجام شد و کارگروه توزیع سوخت بر اساس پیمایش در این زمینه فعالیت خود را آغاز و تصمیماتی اتخاذ کرد.
به گفته متولیان، با اجرای این طرح، نظام ناوگان حمل و نقل عمومی کشور به سمت مستندسازی درست‌تر حرکت کرد؛ در بخش برون‌شهری که از قبل مستندسازی وجود داشت و با اجرای این سامانه نظام‌مندتر شد و در بخش درون‌شهری هم چنین سیستمی را نداشتیم که به زودی قرار بود آغاز شود؛ سامان یافتگی بخش حمل و نقل درون‌شهری از مزایای اجرای این سیستم است و داشتن داده‌های ثبتی و مدیریت نظام‌مند با بهره‌وری بالا از مزایای اجرای این طرح است.
از دیگر مزایای اجرای این طرح، ساماندهی ناوگان حمل و نقل عمومی کشور بود که موجب می شد تردد یکسر خالی ناوگان و ترددهای زائد به شدت کاهش یابد و مدیریت تردد در دستور کار رانندگان قرار گیرد. این طرح همچنین همچنین صدور اسناد صوری در بخش حمل و نقل جاده‌ای را کاهش می‌دهد.
این پروژه حدود ۴ سال است که اجرا میشود اما در سال‌های اخیر کمتر درباره میزان تأثیر اجرای پروژه در کاهش مصرف سوخت، کاهش قاچاق گازوئیل و همچنین ارتقاء بهره‌وری حمل و نقل، از سوی مسئولان صحبت شده است ضمن آنکه جزئیات دقیقی از تکمیل پروژه در دست نبود.
در این راستا به سراغ فرامرز مداح عضو هیأت عامل سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ایرفتیم و از وی در این‌باره جویا شدیم.
فرامرز مداح در این‌باره به خبرنگار فارس می‌گوید: مصوبه اختصاص سهمیه سوخت ناوگان باری بر اساس پیمایش در ۱۴ بهمن ۹۳ در قالب مصوبه هیأت وزیران در دولت تصویب شد، در این مصوبه پیش‌بینی شد در ناوگان برون‌شهری بر اساس بارنامه و صورت‌وضعیت و میزان پیمایش سوخت اختصاص یابد ضمن آنکه ناوگان درون‌شهری هم از نظر اختصاص سوخت ساماندهی شود.
به گفته مداح، بخشی از موقعیت‌یاب‌ها (GPS) در سال‌های ۹۴ و ۹۵ برای تعیین پیمایش روی ناوگان اتوبوسی نصب شد؛ بر اساس ماده ۸ باید ۷۵ درصد هزینه نصب GPSها را وزارت نفت پرداخت می‌کرد، موضوع بارنامه و صورت‌وضعیت به خوبی انجام شد و در آن مقطع با اجرای این طرح روزانه تا هشت میلیون لیتر صرفه‌جویی مصرف گازوئیل رخ داد.
صرفه جویی روزانه تا ۵ میلیون لیتر در مصرف گازوئیل
البته میزان صرفه‌جویی سوخت در سال‌های اخیر کاهش یافت.
مداح: بله، در حال حاضر هم میزان صرفه‌جویی سوخت نسبت به سال ۹۳ کاهش یافته است اما روزانه تا ۵ میلیون لیتر صرفه‌جویی رخ می‌دهد؛ اما در سال‌های ۹۶ و ۹۷ باز صرفه‌جویی سوخت، کاهش و مصرف افزایش یافته است، در سال ۹۵ رکود بار در کشور به شدت زیاد بود اما در سال ۹۶ حمل بار جاده‌ای افزایش یافت و شاید همین علت افزایش مصرف است.
این را باید توجه داشت که در حوزه اختصاص سوخت بر اساس پیمایش و عملکرد، ضرورت دارد هر چه ناوگان در حمل بار، سوخت نیاز داشت، باید سوخت به آن اختصاص یابد، این برای ما اصل است یعنی سقفی نداریم، اما باید کنترل دقیق باشد چون سوخت در کشور ما ارزان است و این می‌تواند محل سوء استفاده باشد، بنابراین باید ساختارها درست شود.
آخرین وضعیت اختصاص سوخت بر اساس پیمایش برای ناوگان درون‌شهری در چه مرحله‌ای است؟ ظاهراً هنوز تکمیل نشده است؟
مداح: تا سال ۹۵ بحث بارنامه و پیمایش مطرح شده در حوزه کامیونهای برون‌شهری کامل شد، در حوزه کامیونهای درون‌شهری هم شهرداری و وزارت کشور تلاش‌هایی داشته‌اند تا پروژه تکمیل شود اما تغییرات مدام در سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و در لایه‌های مختلف این سازمان رخ داد که موجب شد پروژه «باربرگ» به تعویق بیفتد.
در بخش سهمیه سوخت درون‌شهری و باربرگ، امروز پروژه در چه مرحله‌ای است؟
مداح: آبان ماه ۹۷ بود که سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها توانستند سیستم صدور «باربرگ»را برای کامیونهای درون‌شهری شروع کنند و بدین ترتیب بارنامه و صورت وضعیت برای ناوگان برون‌شهری و باربرگ برای درون‌شهری تهیه شد؛ از دی ماه ۹۷ کاهش سهمیه‌های پایه کامیون‌ها هم آغاز شد، سهمیه پایه که در دی ماه کاهش یافت ابتدا برای تناژ ۲۰ تن به بالا بود یعنی از تناژهای ۲۰ تن به بالا شروع کردیم، از ۳۰ تن به بالا ۲۰ درصد و از ۲۰ تا ۳۰ تن ۱۵ درصد در دی ماه و بهمن‌ماه ۹۷ پایه‌ها کاهش یابت و این موجب شد صرفه‌جویی سوخت رقمی مناسب‌تر شود.
بحث «باربرگ» برای آنکه کاملاً برای راننده و ناوگان درون‌شهری شفاف شود، زمان‌بر است و هنوز خوب جا نیفتاده است، هنوز عده‌ای شکایت می‌کنند که نه در سیستم بارنامه و صورت وضعیت هستند و نه می‌توانند باربرگ بگیرند.
تکلیف این ناوگان که در هیچ یک از سیستم‌ها ثبت نشده‌اند، چیست؟
مداح: ما سوخت پایه را به صورت پلکانی کاهش می‌دهیم و قصدمان این است که میزان سوخت پایه خیلی کم شود، بنابراین فرصتی یک ماهه به آنها داده‌ایم، از سهمیه پایه آنها ۴۰ درصد کاهش یافت اما به آنها اعلام کردیم باید در سیستم ثبت‌نام کنید، حال اگر کامیونی در سیستم ثبت‌نام نکرده باشد و یا کد پیمانکاری خود را در شهر اخذ نکرده باشد و یا حداقل ماهی یک بار، بارنامه از سازمان راهداری نگیرد، «سهمیه پایه کاهش یافته» دریافت می‌کنند یعنی اگر تا پیش از این ۳۰۰۰ لیتر سوخت به عنوان پایه می‌گرفتند به حدود ۳۰۰ لیتر کاهش می‌یابد که این «سهمیه پایه کاهش یافته» نام دارد، اگر کسی در سیستم‌ها ثبت‌نام نکند، وارد «سهمیه پایه کاهش یافته» میشود..
پس سهمیه سوخت پایه‌ها به تدریج خیلی کم میشود؟
مداح: بله، به سمتی می‌رویم که پایه‌ها را خیلی کم کنیم، این مصوبه «اختصاص سوخت بر اساس پیمایش» کارگروهی دارد که جلسات آن به صورت مداوم و منظم ادامه دارد، ما هم در بحث ناوگان برون‌شهری و البته درون‌شهری و باربرگ منتظر جا افتادن بیشتر موضوع هستیم تا سوخت پایه را کاهش دهیم.
مشکل نصب GPSها روی ناوگان چیست و چرا به کندی پیش می‌رود؟
مداح: ببینید GPS سه کاربرد دارد، یکی بحث مبارزه با قاچاق کالا است، دیگری بحث ایمنی است که پلیس استفاده می‌کند و سوم بحث اختصاص سوخت بر اساس پیمایش است که ما استفاده می‌کنیم، در یک بند مصوبه تأکید بر این شده است که پیمایش فقط از طریق GPS مشخص میشود در حالی که من شخصاً معتقدم اینگونه نیست، پیمایش شرط لازم برای اختصاص سهمیه است، اما شرط کافی نیست، شرط کافی این است که آن کامیون عملیات حمل و نقل عمومی بار را انجام دهد. بارنامه و صورت وضعیت خود کنترل کننده دستگاه GPS است و مکمل همدیگر هستند.
در بند ۸ مصوبه هیئت وزیران هم موضوع پرداخت ۷۵ درصد هزینه GPS طرح شده است که باید دولت پرداخت می‌کرد، دولت این تعهد کرده بود و راننده به عنوان حق برای خودش از دولت مطالبه می‌کرد و طبق محاسبات ما، در چند ماه هزینه نصب GPSها با صرفه‌جویی برمی‌گشت.
منتظر تصویب مصوبه مرتبط با بودجه GPS در جلسه شورای اقتصاد هستیم
الان هزینه نصب GPSها پرداخت میشود؟
مداح: مکاتبات زیادی انجام دادیم که هزینه GPSها به راننده برگردد، اما چون مصوبه مربوطه تصویب نشده است، راننده‌ها هم نصب نکردند، بعد از طرح موضوع با وزیر نفت، وی دستور داد پیش‌نویس در این باره بنویسیم، متن مصوبه را هم نوشتیم که باز نتیجه نداد، اما بعد از پیگیری دستگاههای متعدد، پیش‌نویس به دولت رفت، اما دولت اشکالی گرفت و وزارت نفت پس فرستاد اما وزیر نفت ۲۱ بهمن ۹۷ گزارش توجیه اقتصادی و فنی طرح را برای سازمان برنامه و بودجه فرستاد، حال از آن تاریخ به بعد، منتظر برگزاری شورای اقتصاد هستیم تا این مصوبه در این شورا تصویب شود.
این هم بد نیست بدانید که در موضوع ۷۵ درصد پول GPS وقتی آن را به ماده ۱۲ رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور (مصوب سال ۹۴) بردند، ذات ماده ۱۲ این است که به ازاء هر دستگاه صرفه‌جویی داشته باشید و این با نصب هر دستگاه امکان‌پذیر نیست، بنابراین سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت چون سر این موضوع امکان پرداخت نداشت، موضوع با وزیر نفت مطرح شد مبنی بر اینکه به ازاء نصب GPS که صرفه‌جویی رخ نمی‌دهد، صرفه‌جویی باید به ازاء کل مصرف پیمایش فعلی با کل انجام شود که قبول کردند.
به هر حال الان منتظر برگزاری جلسه شورای اقتصاد و تصویب موضوع اختصاص هزینه GPS هستیم.
ترددهای یکسر خالی یکی از معضلات ناوگان باری کشور است، در مدل اختصاص سوخت بر اساس پیمایش، سهمیه ترددهای یک‌سرخالی چگونه محاسبه میشود؟
مداح: در بارنامه وقتی سهمیه سوخت داده میشود به تردد یک سر خالی هم توجه داریم و متناسب با آن سوخت به یکسر خالی‌ها هم تا اندازه‌ای اختصاص می‌یابد، یکسر خالی را اینگونه تشخیص می‌دهیم که کامیون با بارنامه از نقطه A به نقطه B رفته است، از نقطه B با بارنامه به نقطه C رفته است در گام بعد به جای C به D، با بارنامه از D به E رفته است، ما سیر‌ها را به تاریخ آن مرتب می‌کنیم، بنابراین برای این کامیون بابت تردد از نقطه C به D تردد یکسر خالی در نظر می‌گیریم و سهمیه سوخت یکسر خالی محاسبه شده و اختصاص می‌یابد.
این سهمیه پیمایش یکسر خالی، به همان اندازه سهمیه پیمایش ناوگان با بار است؟
مداح: خیر، سهمیه سوخت تردد یک سرخالی، سقف دارد، اگر کامیونی باری از تهران به قم ببرد و سپس بارنامه بعدی‌اش از بندرعباس به بندرلنگه باشد، ما برای قم تا بندرعباس که خالی رفته است، سهمیه‌ای محدود در نظر می‌گیریم و همه سهمیه را نمی‌دهیم. درواقع به قدری که کامیون برای ما در حمل بار مفید بوده است، سوخت یکسر خالی می‌گیرد یعنی سهمیه سوخت تردد یک سرخالی حداکثر برابر تردد قبلی است.
البته یکسر خالی ما کلاً 33 درصد بیشتر نیست که در سیستم جدید که به زودی اجرا میشود، تلاش می‌کنیم این یک سرخالی به 16 الی 17 درصد کاهش یابد، با این روش‌ها محاسبه سوخت بر اساس پیمایش دقیق‌تر میشود.
بر مبنای GPS سوخت به اتوبوس‌ها نمی‌دهیم
وضعیت نصب GPS در ناوگان اتوبوسی چگونه است؟ ناوگان اتوبوسی که بر اساس پیمایش سوخت دریافت نمی‌کند؟
مداح: در ناوگان اتوبوسی دستگاه سپهتن و GPS نصب شده است، قبل از مصوبه اختصاص سهمیه سوخت بر اساس پیمایش، نصب GPS در ناوگان اتوبوسی برنامه‌ریزی شده بود، اما اجرای نصب، بعد از تصویب مصوبه اختصاص سهمیه سوخت بر اساس پیمایش در هیئت وزیران بود؛ به هر حال امروز این دستگاه در اتوبوس‌ها استفاده میشود، اما بر مبنای GPS سوخت به اتوبوس‌ها نمی‌دهیم. در محاسباتی که براساس صورت وضعیت، GPS و اختصاص سهمیه سوخت در ناوگان اتوبوسی داشتیم فقط یک درصد اختلاف وجود داشت، اتوبوس‌ها مسیرهای رفت و برگشت مشخص دارند و صورت وضعیت آنها همیشه تکمیل است، البته به ناوگان اتوبوسی هم طبق مصوبه، هزینه GPS اختصاص می‌یابد.
نصب سپهتن روی ناوگان نفت‌کش در چه وضعیتی است؟
مداح: موضوع نصب سپهتن روی نفت‌کش‌ها را دنبال می‌کنیم، پیشنهاد آن را به شرکت پالایش و پخش داده‌ایم که امیدواریم انجام شود، اما استقبال مناسب نیست.
در بخش درون‌شهری تاکنون چند دستگاه کامیون در سامانه مدیریت مرکزی حمل و نقل درون‌شهری و حومه‌ای بابت دریافت باربرگ ثبت‌نام کرده‌اند؟
مداح: تاکنون ۲۷۰ هزار دستگاه ناوگان درون شهری در سامانه مدیریت مرکزی حمل و نقل درون‌شهری و حومه‌ای (www.vtcms.ir) ثبت‌نام کرده‌اند و برای دریافت سوخت براساس پیمایش از طریق باربرگ پروانه فعالیت گرفته‌اند، اما ۵۰ درصد آنها باربرگ گرفته‌اند.
*تعداد ناوگان درون شهری و برون شهری کشور
آمار کلی درباره ناوگان عمومی درون‌شهری و برون‌شهری در این‌باره دارید؟
مداح: ۸۰۰ هزار دستگاه ناوگان دیزلی در کشور داریم، بیش از ۱۰۰ هزار دستگاه از این تعداد متعلق به نهادهای عمومی و دستگاههای دولتی است، ۷۰۰ هزار دستگاه می‌ماند، که ۳۵۰ هزار دستگاه کامیون و ۱۵ هزار دستگاه اتوبوس، در حوزه برون‌شهری فعالیت می‌کنند، تعداد ۲۵ هزار دستگاه مینی‌بوس هم بین درون‌شهری و برون‌شهری مشترک است البته بعضی کامیون های برون‌شهری هم در داخل شهر فعال هستند.
برای ۲۷۰ هزار دستگاه ناوگان درون شهری از سوی سامانه مدیریت مرکزی حمل و نقل درون شهری و حومه، پروانه فعالیت صادر شده است که از این رقم، درصد پایینی با کامیونهای برون‌شهری مشترک است و الباقی اتوبوس‌های درون شهری هستند؛ همان‌گونه که گفته شد در سامانه مدیریت مرکزی حمل و نقل درون شهری ۲۷۰ هزار دستگاه ناوگان درون‌شهری ثبت نام کرده‌اند و بعید می‌دانم ثبت نامی جامانده داشته باشیم؛ البته یک سری ماشین‌آلات جاده‌سازی و غیره داریم که سوخت خود را در مدلی دیگر دریافت می‌کنند.
وزارت نفت هزینه GPSها را هنوز پرداخت نکرده است؟
مداح: خیر، هنوز نپرداخته است.
اختصاص سهمیه سوخت به شناورها هم در مصوبه اصلی گنجانده شده بود؟ ابن موضوع در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
موضوع سوخت شناورها در متن اولیه مصوبه نبود، در جلسه دولت بعداً اضافه شد، اما مشکل این است که هیچ‌یک از اعضای کارگروه از سازمان بنادر نیستند و عملاً به این موضوع توجه نشده است.
به دنبال این هستیم که سهمیه سوخت فقط براساس عملکرد اختصاص یابد
فکر می‌کنید امسال صفر شدن سهمیه پایه‌ها عملیاتی میشود؟
مداح: ببینید، ما باید سوخت پایه را به «پایه کاهش یافته» برسانیم، به هر حال این احتمال وجود دارد که ناوگان حرکت نکند اما سوخت دریافت کند و با نرخ آزاد بفروشد.
وقتی موضوع «باربرگ» و اختصاص سوخت به ناوگان درون‌شهری نهایی شد، از آن پس، درون شهری‌‌ها فقط با باربرگ و برون‌شهرها فقط با بارنامه سوخت می‌گیرند و سهمیه پایه خیلی کم میشود، حال اگر ناوگانی در محدوده این دو بخش نباشد، فقط سوختی محدود برای حیات ماشین دریافت می‌کند.
پایه باید به پایه کاهش یافته برسد، چون طرف با یک بارنامه سوخت پایه می‌گیرد، اما آنقدری که باید، عملکرد ندارد، البته همه جوانب به طور کامل از سوی ما درنظر گرفته میشود؛ اگر کامیونی مثلاً ۱۰ روز بارنامه نگیرد، اما سوخت دریافت کند، این از نظر ما منطقی نیست و نباید این اتفاق رخ دهد، بنابراین هدف این است که سهمیه سوخت فقط براساس عملکرد اختصاص یابد و عملکرد با GPS مقایسه شود.
کاهش سهمیه پایه خودروها بعد از جا افتادن باربرگ ها
به هر حال چه زمانی سهمیه پایه کاملاً صفر میشود؟ همکاری دیگر دستگاه‌ها را در پروژه اختصاص سوخت بر اساس پیمایش چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مداح: پروژه اختصاص سوخت براساس پیمایش، از پروژه‌های بزرگ و جزو پروژه‌های اقتصاد مقاومتی کشور است، همگرایی دستگاه‌ها در این پروژه بسیار زیاد است؛دو مسیر پیش‌ِرو داریم، ابتدا کاهش سهمیه پایه‌ها است که از مردادماه امسال تلاش می‌کنیم پایه‌ها کاهش یابد ضمن آنکه هر زمان باربرگ جا بیفتد سوخت براساس عملکرد اختصاص می‌یابد و سهمیه پایه‌ها کاهش می‌یابد.
در حال حاضر سوخت غیرسهمیه‌‌ای با کارت جایگاه‌دار به ناوگان اختصاص می‌یابد؟ چرا باید اینگونه باشد؟ آیا برنامه‌ای برای واقعی‌تر شدن نرخ دوم سوخت و اتصال آن به کارت سوخت ناوگان راننده دارید؟ بر چه مبنایی عنوان می‌کنید که ممکن است در بحث اختصاص سوخت عدالت رعایت نشود؟
مداح: وقتی می‌گوییم ممکن است عدالت رخ ندهد منظورمان این است که راننده‌ای کامیونی با قیمت بالا خریداری کرده که مصرف سوخت پایین‌تری دارد، یا راننده‌ای کامیونی با قیمت پایین اما سن بالا خریداری کرده که مصرف سوخت بالاتری دارد، بنابراین ما با طبقات مختلف کامیون‌ها مواجه هستیم، حال ما یک حد وسط برای سهمیه و پیمایش درنظر گرفته‌ایم که این موجب میشود عده‌ای که کامیون نو دارند، سوخت زیاد می‌آورند و در کارتشان می‌سوزد و عده‌ای هم سوخت کم می‌آورند که البته خودشان مسئول هستند، مصوبه هم گفته است سوخت به ناوگان تا سن ۲۵ سال که سن فرسودگی ناوگان است تخصیص یابد.
ضرورت اختصاص نرخ دوم گازوئیل با کارت سوخت شخصی
اتصال نرخ دوم سوخت به کارت موجب کاهش زیاد فساد در حوزه قاچاق سوخت میشود، این موضوع را تا چه اندازه دنبال کرده‌اید؟
مداح: ما موضوع نرخ دوم گازوئیل را مطرح کرده‌ایم و اصرار ما بر این است که گازوئیل با نرخ دوم حتماً در کارت داده شود، سوخت دو نرخی باشد اما در کارت راننده سوخت با نرخ دوم ارائه شود نه با کارت جایگاه‌دار؛ ما نرخ دوم سوخت در کارت را حتماً دنبال می‌کنیم تا عملیاتی شود، این موضوع به وزارت نفت پیشنهاد شده است و آنها در حال بررسی موضوع هستند و قطعاً این امر موجب میشود «کارت سوخت مهاجر» وجود نداشته باشد؛ درحال حاضر سوخت با نرخ دوم با کارت جایگاه‌دار داده میشود و در کارت کامیون نیست در حالی که اگر این به کارت راننده منتقل شود، مدیریت صحیح‌تر خواهد بود.
در قاچاق سوخت فعلی، راننده کارت سوخت کامیون را به استان مرزی می‌فرستد، خودش برای کار کردن، گازوئیل لیتری ۶۰۰ تومانی از جایگاه‌دار می‌گیرد و کار می‌کند، کارت سوخت هم در آن استان مرزی شارژ میشود، ماه‌های بعد هم همین‌طور روند ادامه دارد؛ از سویی معلوم نیست جایگاه‌دار سوخت ۶۰۰ تومانی را به چه کسی می‌دهد؟ آیا به راننده می‌دهد؟ خودش برداشته است؟ یا هر چیز دیگر اما قطعاً اتصال نرخ دوم سوخت به کارت راننده، موجب میشود راننده نتواند بدون کارت سوخت‌گیری کند و بدین ترتیب کارت سوخت مهاجر هم نداریم.
به نظر شما نرخ دوم گازوئیل افزایش می‌یابد؟
مداح: موضوع در وزارت نفت درحال بررسی است، جایگاه‌ها هم آمادگی اجرا را دارند، که امیدواریم زودتر به نتیجه برسد اما در کل طرح افزایش نرخ دوم گازوئیل در حیطه اختیارات دولت است.