به گزارش نبض بازار، جهانی شدن و یکپارچگی شبکه‌های تولید و تامین جهانی باعث در هم تنیده شدن مسائل داخلی و خارجی و تشدید ضرورت همکاری‌های بین المللی در سطوح مختلف دوجانبه، منطقه‌ای و چند جانبه یا جهانی شده است. این امر بعد از پایان جنگ سرد، باعث اولویت یافتن مسائل اقتصادی و تجاری و در نتیجه گسترش همکاری‌های بین المللی در این زمینه گشته و موضوع «دیپلماسی اقتصادی یا تجاری» به یکی از کانون‌های تئجه نه تنها نظریه پردازان بلکه دست اندکاران دولتی و غیر دولتی تبدیل شده است.
دیپلماسی اقتصادی را می‌توان به طور کلی، بهره‌گیری از سازو کار‌ها و ابزار‌های موجود در دستگاه دیپلماسی هر کشور در جهیت استراتژی و اهداف اقتصادی تعریف کرد.
لی پژوهشگر روابط بین الملل حوزه دیپلماسی اقتصادی را در سه بخش دسته بندی می‌کند؛ ۱- جمع آوری اطلاعات تجاری و انجام تحقیقات بازار و شناسایی ظرفیت‌های بازار‌های خارجی؛ ۲- معرفی بنگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی کشور؛ ۳- معرفی محصولات و شرکت‌های نوظهور کشورخود به بازار‌های خارجی از طریق برگزاری سمینارها، نمایشگاه‌ها و همچنین لابی‌ها و مراودات مستقیم تجاری.
عملکرد مؤثر دیپلماسی هر کشور نیز مشروط به در نظر گرفتن فاکتور‌هایی است. از جمله اندازه و ظرفیت اقتصادی کشور مورد نظر خارجی در تعیین میزان گستره فعالیت دیپلماسی کشور مبدا، بسیار مهم است. بدون در نظر گرفتن این فا کتورها، تعبیر کلی بخشی از اقتصاددانان در مورد دیپلماسی اقتصادی، که آن را نوعی دخالت دولت در بازار‌های بین المللی می‌دانند، می‌تواند حتی جنبه منفی تری نیز پیدا کند.
دو شرط اساسی جهت مقبول شدن دخالت دولت در اقتصاد وجود دارد؛ اول آنکه منافع این دخالت بر مضرات آن غلبه داشته باشد؛ و دوم اینکه در حد امکان این مداخله در حوزه‌هایی که نا کارامدی وجود دارد، اعمال شود.
تحریم‌های اقتصادی در طول دو دهه گذشته، اقتصاد ایران توانسته است تا سطح تجارت خود را در طول سالیان گذشته افزایش دهد. دلیل این مساله، اتخاذ یک دیپلماسی اقتصادی نسبتا سازگار توسط ایران بوده است که منجر به تقویت تجارت با کشور‌های شرق آسیا و همسایگانش شده است. تشدید تحریم‌ها در سال ۲۰۱۲، سمت و سوی تجارت ایران را بیش از پیش به سمت آسیا و مخصوصا ً به سمت کشور‌هایی نظیر چین و هندوستان، ترکیه و امارات متحده عربی هدایت نموده است.
بررسی نقش دیپلماسی اقتصادی در توسعه صادرات
مهدی صفری در نشست امروز به بررسی نقش دیپلماسی اقتصادی در توسعه صادرات در اتاق بازرگانی اصفهان برگزار شد، اظهار داشت: در دولت سیزدهم کشور‌های چین، روسیه، هند و کشور‌های آفریقایی و آمریکای‌لاتین در اولویت دیپلماسی اقتصادی قرار گرفتند و فعالیت در همه این کشور‌ها به صورت موازی انجام شد.
وی افزود: دولت به‌دنبال به نتیجه رسیدن برجام است و این کار به صورت قوی در حال پیگیری است، اما در این مدت منتظر نتیجه برجام نبوده و استفاده از پتانسیل‌های تجارت با کشور‌های همسایه مورد توجه قرار گرفت. همزمان با کشور‌های آمریکای‌مرکزی، لاتین و جنوبی و کشور‌های آفریقایی دارای پتانسیل نیز مراوداتی در حال انجام است.
ارزآوری، هدف وزارت امور خارجه است
معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه با بیان اینکه ارزآوری، هدف وزارت امور خارجه است، گفت: گوشت، برنج، گندم، کود شیمایی و محصولاتی از این دست مورد توجه قرار گرفت، در این خصوص خرید از چند کشور انجام شده و هزینه صادرات نیز با فروش کالا تأمین شده است. نیاز وارداتی کشور‌های هدف شناسایی شد و در جهت تأمین امنیت غذایی با این کشور‌ها وارد معامله شدیم.
تولید کود فسفات و پتاس در بندر عباس
صفری اضافه کرد: تاکنون ۳.۵ میلیون تن گندم از روسیه و ۱.۵ میلیون تن از قزاقستان به کشور وارد و هزینه آن از راه‌هایی همچون سوآپ نفتی و گازی تأمین شده است؛ همچنین خودکفایی و انتقال تکنولوژی نیز در دستور کار قرار گرفت. در این راستا با اقدامات انجام شده کود فسفات و پتاس در بندرعباس تا ماه‌های آینده تولید خواهد شد.
وی ادامه داد: به دنبال خودکفایی در تکنولوژی کالا‌هایی که به واردات آن وابسته بوده‌ایم، هستیم؛ تاکنون در تولید ۱۴۰ نوع کاتالیست به خودکفایی رسیده و به تازگی صادرات کاتالیست به روسیه نیز داشته‌ایم. صادرات خدمات فنی مهندسی نیز یکی از اهداف وزارت امور خارجه است. این کار در کشور‌های آمریکایی و آفریقایی در حال انجام است و ازجمله آن می‌توان به انجام تعمیرات پالایشگاه توسط مهندسان ایرانی در یکی از این کشور‌ها اشاره کرد تا نفت ایران در آنجا پالایش شده و بنزین به فروش برسد.
معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه گفت: ترانزیت کالا یکی از مواردی است که وزارت خارجه به آن توجه دارد، این کار از مسیر‌های اینچه‌برون، سرخس، آستارا، بندر انزلی و امیرآباد در دستور کار قرار گرفته است و اکنون زغال‌سنگ از مسیر سرخس، به هند ترانزیت می‌شود. همچنین به دنبال اجرایی شدن کریدور آستارا-رشت هستیم.
انجام ۵۳۷ میلیون صادرات دانش‌بنیان در چهارماهه ۱۴۰۱
صفری اذعان کرد: وزارت امور خارجه کمیته‌ای تشکیل داده است تا اطلاعات شرکت‌های دانش‌بنیان را در سایت وزارتخانه قرار دهد. معاونت علمی ریاست‌جمهوری تاکنون ۳۵۰ شرکت به این سایت معرفی کرده و تاکنون خانه‌های فناوری نوین در چهار کشور تشکیل شده است. در این مدت ۵۳۷ میلیون دلار صادرات دانش‌بنیان انجام شده و برنامه داریم که این میزان تا پایان سال به دو میلیارد دلار برسد.
آغاز کشت فراسرزمینی در قزاقستان
وی ادامه داد: کشت فراسرزمینی در قزاقستان آغاز شده و در چند روز آینده سمیناری برای معرفی مهندسان ایرانی برگزار خواهد شد. همچنین قرار است یک شعبه بانک ایرانی در این کشور تأسیس شود. انجام سوئیفت نیز در دستور کار است و حتی اگر برجام برداشته شود این کار ادامه خواهد یافت.
معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه با تاکید بر اینکه منتظر برجام نمانده‌ایم، گفت: افزایش انتقال برق از قزاقستان، روسیه و ترکمنستان در دستور کار است. با انجام سوآپ این کشور‌ها به ایران وابسته خواهند شد؛ همچنین صادرات دارو نیز در حال انجام است.
امکان صادرات پنج میلیارد دلار مصالح ساختمانی به روسیه
صفری تصریح کرد: به‌تازگی قراردادی با روسیه سپید بسته شده تا کود پتاس از این منطقه وارد شود و چینی‌ها نتوانند در این خصوص کشور را تحت فشار قرار دهند. روسیه اکنون به کالا‌های مصرفی در حوزه مصالح ساختمانی و قطعات نیاز دارد. می‌توانیم تا سقف پنج میلیارد دلار به روسیه و دو میلیارد دلار مصالح ساختمانی به قزاقستان صادر کنیم که درآمد ارزی خوبی به همراه دارد. همچنین برخی از قطعات مورد نیاز شرکت سایپا از روسیه وارد شده که رضایت‌مندی این شرکت را به دنبال داشته است.
وی ادامه داد: قرارداد انتقال کالا از چابهار به هند تمدید شده است. صادرات زعفران، پای مرغ، مرکبات، میگو و آبزیان به چین نیز در دستور کار بوده، اما لازم است تولید این محصول افزایش یابد تا نیاز این کشور تأمین شود. همچنین ارسال تجهیزات پزشکی به اندونزی هم در دستور کار است.
افزایش ۶۰۰ درصدی صادرات به تاجیکستان
معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه گفت: صادرات ایران به تاجیکستان امسال ۶۰۰ درصد افزایش یافته است. اکنون دو هزار و ۵۰۰ واگن نیاز است تا مصالح ساختمانی به این کشور صادر شود.
صفری در پایان خاطرنشان کرد: چینی‌ها در بندرانزلی و سرخس در حال سرمایه‌گذاری هستند تا کالا‌های خود را از این مسیر به اروپا صادر کنند.