به گزارش نبض بازار، طی سال‌های اخیر بدهی آمریکا به کشور‌های دیگر روز به روز افزایش داشته است به حدی که مبلغ این بدهی‌ها به ۲۰ تریلیون دلار معادل تولید ناخالص داخلی یک سال آمریکا رسیده است. در این بین بزرگترین طلبکاران آمریکا چین و ژاپن هستند.
به نظر می‌رسد سیر بی ثبات دلار طی چند سال اخیر، خسارات مالی کشور‌های طلبکار از عدم پرداخت بدهی‌هایشان توسط آمریکا، این کشور‌ها را به این فکر واداشته است که در نحوه مبادلات بازرگانی تجدید نظر کرده و به فکر حذف دلار از مبادلات بین المللی خود بیفتند.
از طرف دیگر با توجه به تحریم‌های گوناگون و ظالمانه آمریکا و اتحادیه اروپا علیه کشور‌های همچون ایران، روسیه، چین، ونزوئلا و دیگر کشور‌های مخالف غرب به نظر می‌رسد این کشور‌ها به سمت کاهش استفاده از دلار در مبادلات تجاری خود بروند.
تحریم‌های آمریکا علیه روسیه پس از تهاجم این کشور به اوکراین، یک ضربه شدید بر پیکره دلار آمریکا وارد کرده است.
بزرگترین کشور‌های جهان با بزرگترین اقتصاد‌ها از پرداخت به دلار آمریکا دور شده و به طور فزاینده‌ای از ارزهای محلی برای تجارت دو جانبه و چندجانبه استفاده می‌کنند. از جمله این کشور‌ها می‌توان به روسیه، چین، هند، عربستان سعودی و ایران اشاره کرد.
«علی صالح‌آبادی» در گفت‌وگوی تلویزیونی با بیان اینکه هم اکنون حجم مراودات ایران و روسیه حدود ۴ میلیارد دلار است که این مبادلات می‌تواند با پول ملی دو کشور انجام شود، اظهار کرد: هم‌اکنون تفاهم‌نامه استفاده از پول ملی دو کشور در مبادلات تجاری خرد بین ایران و روسیه مبادله شده است.
وی افزود: در دیگر زمینه‌های پولی و بانکی نیز برنامه زمان‌بندی مشخصی طراحی شده که به‌تدریج اطلاع‌رسانی خواهد شد.
رییس کل بانک مرکزی با اشاره به تاکید رهبرمعظم انقلاب در دیدار رییس جمهوری روسیه، گفت: در دیدار روز گذشته آقای پوتین با رهبر انقلاب، رهبر انقلاب بر این موضوع تاکید کردند و خواستار حذف تدریجی دلار از تعاملات اقتصادی میان دو کشور شدند و آقای پوتین نیز در این دیدار بر اتخاد تمهیدات لازم برای اجرایی شدن این هدف تاکید کرد.
صالح‌آبادی هم‌زمانی رونمایی از نماد معاملاتی ارزی ریال–روبل با سفر رییس‌جمهور روسیه به ایران را حاصل تلاش همه‌جانبه کارشناسان بانک مرکزی در سه ماه گذشته عنوان کرد و ادامه داد: شرایط کنونی بستر مناسبی برای استفاده از پولی ملی در تعاملات اقتصادی میان ایران و روسیه مهیا است و این امر تنها محدود به روسیه نخواهد بود، بلکه تجار و بازرگانان می‌توانند در تمامی کشور‌های حوزه آسیای میانه که از روبل استفاده می‌شود، از این ارز برای تسویه‌حساب‌های تجاری خود در این کشور‌ها استفاده کنند.
بانک‌های مرکزی در صدد جایگزینی پول ملی به‌جای دلار هستند
وی با بیان اینکه قطعاً همگام با توسعه روابط با روسیه روند صادرات ایران به روسیه افزایش خواهد یافت، گفت: با رونمایی از نماد معاملاتی ارز روبل-ریال از این پس امکان معامله روبل و ریال فراهم می‌شود و تجار و بازرگانانی که از محل صادرات خود به روسیه روبل در اختیار دارند یا فعالان اقتصادی روس که در ایران فعالیت می‌کنند و نیازمند ریال هستند، می‌توانند روبل خود را به‌صورت توافقی به فروش برسانند و این ارز در گام نخست برای تامین نیاز‌های غیربازرگانی همچون ارز موردنیاز دانشجویی، مسافرتی و خدماتی در این بخش تامین خواهد شد.
رییس کل بانک مرکزی با بیان اینکه اتفاقی که در ماه‌های اخیر علیه روسیه حادث شد، غربی‌ها تحریم‌های گسترده‌ای را اعمال کردند که این موضوع، کشور‌ها را به این فکر واداشت که از ارز‌هایی غیر از دلار در معاملات استفاده کنند، بیان کرد: استفاده آمریکا از دلار به‌عنوان یک ابزار سیاسی در مواجه با کشور‌های غیر همسو در قالب اعمال تحریم‌های اقتصادی مالی و پولی موجب شده تا بسیاری از کشور‌ها نیز در جهت جایگزینی ارزهای ملی با دلار گام بردارند.
صالح‌آبادی تاکید کرد: بانک‌های مرکزی بسیاری از کشور‌ها در صدد جایگزینی پول ملی خود در تعاملات تجاری به‌جای ارزهای جهان روا همچون دلار هستند.
افزایش عرضه ارز و میزان معاملات در سامانه نیما
وی با اشاره به اقدامات بانک مرکزی در تنظیم بازار ارز گفت: از ابتدای سال تا امروز یعنی طی چهار ماهه امسال ۱۳.۶ میلیارد دلار ارز حوالی در سامانه نیما مورد معامله قرار گرفت که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۷.۶ میلیارد دلار بود، به‌عبارت‌دیگر بیش از ۸۰ درصد معاملات در سامانه نیما با نرخ بین ۲۵ تا ۲۶ هزار تومان تامین شد و در همین مدت کل ارز معامله شده در بازار توافقی و بازار متشکل ۴۸۶ میلیون دلار بوده که این رقم تقریباً معادل مدت مشابه سال گذشته است.
ریس کل بانک مرکزی با بیان اینکه بیش از ۹۵ درصد نیاز ارزی کشور از طریق سامانه نیما در قالب حواله تامین می‌شود، خاطرنشان کرد: در بازار حواله که تحت عنوان سامانه نیما تعاملات حواله‌ای نیاز واردکنندگان تامین می‌شود و بخش اسکناس نیز برای تامین نیاز در حوزه خدماتی، مسافرتی و دانشجویی است که تنها حدود ۵ درصد معاملات ارزی را به خود اختصاص می‌دهد.
صالح‌آبادی افزود: مبنای نرخ ارز در بازار نیما و بازار متشکل ارزی بر اساس توافق عرضه‌کننده و متقاضی ارز است و هیچ‌گونه نرخ‌گذاری وجود ندارد و در شرایط کنونی در برخی روز‌ها حجم عرضه از میزان تقاضا فزونی می‌گیرد.
روزانه ۲۰۰ میلیون دلار ارز در بازار عرضه می‌شود
وی تاکید کرد: بانک مرکزی به‌شدت به دنبال عرضه ارزهای دولتی در بازار و جمع‌آوری نقدینگی از بازار است، چراکه در غیر این صورت بستر برای افزایش پایه پولی فراهم می‌شود؛ رویکردی که در گذشته انجام می‌شد و بعضاً بانک مرکزی در ازای ارز دولتی، ریال در اختیار دولت قرار می‌داد، اما ارز آن را در بازار عرضه نمی‌کرد و آمار‌ها نیز گواه این رویکرد بانک مرکزی است، به‌گونه‌ای که رشد دارایی خالص بانک مرکزی منفی ۴.۱ درصد شده که نشان می‌دهد بانک مرکزی بیش از ارز تحویلی از سوی دولت را به بازار عرضه کرده است.
رییس کل بانک مرکزی با اعلان اینکه روزانه حدود ۲۰۰ میلیون دلار ارز در بازار عرضه می‌شود، اضافه کرد: بخش عمده این ارز حاصل از صادرات غیرنفتی، محصولات فلزی، خشکبار و محصولات پتروشیمی است که خوشبختانه تمامی نیاز واردکنندگان در بازار به‌راحتی تضمین می‌شود.
صالح‌آبادی با بیان اینکه بانک مرکزی تلاش می‌کند تا با تامین ارز موردنیاز بخش‌های مختلف از طریق سامانه نیما یا بازار متشکل ارزی و عرضه توافقی زمینه برای کوچک شدن حجم بازار غیررسمی فراهم کند، افزود: بانک مرکزی سال گذشته ۵۷ میلیارد دلار ارز موردنیاز بخش‌های مختلف را تامین کرد که ۳۵ میلیارد دلار آن در سامانه نیما مبادله شد و با توجه به عرضه ۱۳.۶ میلیارد دلار در چهارماهه نخست امسال در این بازار قطعاً حجم معاملات در این بازار از سال گذشته پیشی خواهد گرفت.
خرید و فروش ارز در خارج از بازار متشکل ارزی، شبکه بانکی، صرافی‌های مجاز و سامانه نیما ممنوع است
وی با اشاره به محدودیت‌های ایجاد شده برای رشد تقاضای ارز برای تامین مالی حوزه قاچاق نیز بیان کرد: بر اساس قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز خریدوفروش ارز در خارج از بازار متشکل ارزی، شبکه بانکی، صرافی‌های مجاز و سامانه نیما ممنوع است همچنین بر اساس مصوبه سران قوا انجام معاملات فردایی ارز و طلا که با شرط‌بندی بر نرخ طلا و ارز تأثیرگذار بودند ممنوع شده و معامله گران این بخش مشمول مجازات می‌شوند.
رییس کل بانک مرکزی در پاسخ به سوالی در خصوص برخی شبهات در زمینه اختلاف قیمت برای ارز مسافرتی و شبهه توزیع رانت در این بخش، گفت: ارز مسافرتی به دلیل مدارکی که از فرد متقاضی برای اثبات مسافر بودن فرد مطالبه می‌شود با ارز توافقی متفاوت است که مقداری کمتر از نرخ توافقی است، هرچند در آینده اختلاف نرخ در سرفصل‌های ۲۴ گانه خدماتی نیز به حداقل خواهد رسید و نرخ متفاوت ارز در این بخش به‌هیچ‌وجه به مفهوم توزیع رانت بین متقاضیان نیست، بلکه تفاوت قیمت ناشی از مستنداتی است که فرد متقاضی باید پیش از دریافت ارز به صرافی ارائه دهد.
صالح‌آبادی افزود: در عین حال نرخ ارز حواله‌ای به دلیل حجم بالای معاملات همواره از اسکناس کمتر بوده و در مقابل قیمت در بازار متشکل به دلیل اینکه معاملات درحجم خرد متفاوت است، بر همین اساس با راه‌اندازی معاملات توافقی از حدود دو ماه پیش زمینه برای عرضه و تقاضای ارز در صرافی‌ها و تسهیل در تامین ارز موردنیاز مردم مهیا شد.
رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نزدیک به صفر بوده است
وی با اشاره به آخرین آمار نقدینگی در سه‌ماهه نخست امسال اظهار داشت: رشد نقدینگی در سه‌ماهه ابتدایی امسال نسبت به پایان اسفندماه سال گذشته ۵.۶ درصد رشد داشت و حجم نقدینگی از ۴۸۳۲ همت به ۵۱۰۰ همت رسید.
رییس کل بانک مرکزی عنوان کرد: رشد پایه پولی در پایان خردادماه در مقایسه با اسفندماه سال گذشته ۶ درصد رشد داشته و در زمینه عوامل مؤثر بر ضریب فزاینده نیز آمار‌ها نشان می‌دهد در همین مدت خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی نیز منفی ۴.۱ درصد بوده است که در این زمینه کنترل خوبی اتفاق افتاده است.
بدهی دولت به بانک مرکزی با رشد منفی ۸۶ هزار میلیارد تومان
صالح‌آبادی با بیان اینکه رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نزدیک به صفر بوده است، گفت: اوراق دولتی خریداری شده از بانک‌ها توسط بانک مرکزی سال گذشته ۹۵ هزار میلیارد تومان بوده که این رقم هم اکنون به ۵۹ هزار میلیارد تومان رسیده است، یعنی بانک مرکزی اوراق را در بازار فروخته و پول آن را جمع کرده است.
وی ادامه داد: به‌منظور کاهش بدهی دولت به بانک مرکزی و پرهیز از استقراض دولت از بانک مرکزی برای تامین تنخواه در ماه‌های ابتدایی سال مقرر شد تا دولت به‌جای دریافت تنخواه از منابع رسوب کرده در حساب‌های خزانه حساب‌های سپرده دستگاه‌های دولتی نزد بانک مرکزی استفاده کند و با محقق شدن تدریجی درآمد‌های دولت این منابع جایگزین شود تا دولت به بانک مرکزی مقروض نشود. با این تصمیم بدهی دولت به بانک مرکزی با رشد منفی ۸۶ هزار میلیارد تومان مواجه شد.
رییس کل بانک مرکزی ابراز امیدواری کرد که با هماهنگی ایجاد شده میان بانک مرکزی، وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان برنامه و بودجه و برگزاری جلسات منظم ماهانه و هفتگی وجود دارد، امسال دولت به بانک مرکزی مقروض نشود؛ همچنین مقرر شده تا در صورت نیاز به انتشار این اقدام در زمان مناست انجام شود و حجم فروش اوراق نیز متناسب با نیاز خزانه باشد.
نرخ تورم آمریکا به رقم بی‌سابقه ۹ درصد رسید/ تشکیل کارگروه نقدینگی و پایه پولی در بانک مرکزی
صالح‌آبادی از تشکیل کارگروه نقدینگی و پایه پولی در بانک مرکزی به‌منظور رصد آثار تصمیم‌گیری‌ها بر نقدینگی و پایه پولی خبرداد و بیان کرد: بانک مرکزی با تدابیری که اتخاذ کرده در صدد کنترل نقدینگی است، اما تورم همواره متأثر از جانب عرضه، تقاضا و انتظارات است.
وی گفت: بخش عمده از تورم کنونی ناشی از ناحیه عرضه است، به‌گونه‌ای که رشد قیمت‌های جهانی منجر به بروز تورم بی‌سابقه‌ای در جهان شده به‌طوری که نرخ تورم در آمریکا به رقم بی‌سابقه ۹ درصد رسید و در اروپا نیز شاهد رشد تورم بودیم و این تورم جهانی عمدتاً ناشی از افزایش عوامل هزینه‌ای بود که این افزایش عوامل در کشور ما نیز حادث شد به‌گونه‌ای که شاهد افزایش قیمت گندم، ذرت، دانه‌های روغنی و برخی اقلام بودیم، ضمن اینکه بخش دیگری از افزایش قیمت داخلی ناشی از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی بود.
رییس کل بانک مرکزی اضافه کرد: بانک مرکزی تاکنون موفق به مهار اثرگذاری عامل تقاضای که عمدتاً ناشی از رشد نقدینگی و کسری بودجه دولت است شده است، ضمن آنکه هم اکنون بانک مرکزی بر اساس محاسبات دقیق رقم ماهانه رشد نقدینگی و تورم را محاسبه کرده و تمامی عوامل تأثیرگذار بر این عوامل را رصد می‌کند؛ درنهایت عامل انتظارات تورمی است که رسانه‌ها نقش تأثیرگذاری در این بخش دارند.
کارت‌های بانکی اتباع بیگانه محدودیتی ندارند
صالح‌آبادی در خصوص خبر‌هایی مبنی بر محدودیت‌های بانکی برای اتباع خارجی مجاز نیز اظهار داشت: وزارت کشور و وزارت اطلاعات و دستگاه‌های متولی امر در حال ساماندهی اتباع هستند و اتباع باید یک کد مشخصی را داشته باشند تا بتواند فعالیت و ورود و خروج داشته باشد که این‌ها در حال ساماندهی است.
وی تاکید کرد: هیچ کارت بانکی از اتباع خارجی مجاز از کار نیفتاده و فعال است و اتباع مثل هر ایرانی کارت بانکی آن‌ها فعال است و از ناحیه کارت بانکی هیچ محدودیتی وجود ندارد.