به گزارش نبض بازار، صنعت خودروسازی در ایران بصورت مونتاژ طی ۷۰ الی ۸۰ سال گذشته وارد کشور شد بصورتی که ساخت قطعات مهم حساس این صنعت در کشور مادر ساخته می‌شد و در این کارخانه‌ها به بستن پیچ و مهره اکتفا می‌شده است که این عوامل علاوه بر وابستگی اقتصادی، وابستگی فنی را بوجود آورد و ساخت قطعات حیاتی این صنعت از عهده متخصصان داخلی را خارج کرده است.
صنعت خودروسازی ایران از اوایل دهه ۳۰ شمسی تاکنون فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه کرده است. صنعتی پر سر و صدا و پر حاشیه. از تولید پیکان و سمند گرفته تا واردات روز افزون خودرو‌های خارج و در نهایت خداحافظی با بهترین شرکای تجاری در طول ۶۰ سال تجربه صنعت خودروسازی ایران بوده است.
دهم تیرماه در تقویم کشور به نام روز صنعت و معدن نام گذاری شده است.
صنعت خودرو ایران همانند سایر صنایع کشور، از ابتدا درگیر چالش‌ها و سختی‌هایی شد به گونه‌ای که روز‌های آغازین فعالیت صنعت خودروسازی ایران با مونتاژ برخی مدل‌های خودرویی همچون خودرو‌های نظامی و شهری جیپ کلید خورد. البته لازم به ذکر است که خودرو جیپ در هیچ کشوری ارتباط مستقیمی با سیاست نداشته بلکه هر کشوری برای بقای خود در تجهیزات ارتش از آن بهره می‌گرفته است.
پس از مونتاژ خودرو‌های نظامی و جیپ، ایران به یکباره وارد چرخه تولید خودرو شد. به گونه‌ای که می‌توان از آن زمان به بعد را به چهار دهه مهم خودروی همچون پیش از انقلاب اسلامی، دهه ۶۰، دهه ۷۰ و دهه ۸۰ تقسیم کرد.
با بررسی صورت‌های مالی حسابرسی نشده سال مالی گذشته دو خودروساز بزرگ کشور که بروی سامانه کدال قرار گرفت. مروری بر اعداد و ارقام منتشر شده حاکی از فاجعه‌ای است که صنعت خودروسازی با آن روبرو است؛ به گونه‌ای که زیان انباشته ایران خودرو بر اساس صورت‌های مالی غیرتلفیقی با افزایش ۴۴درصدی به حدود ۴۳ هزار میلیارد تومان رسیده و این عدد برای سایپا برابر با حدود ۲۵ هزار میلیارد تومان بوده که حاکی از رشد ۵۹ درصدی است. مرور اطلاعات منتشر شده نشان می‌دهد که این خودروسازان بسیاری از محصولات خود را با زیان بفروش می‌رسانند؛ به عنوان مثال فروش هر دستگاه خودرو از خانواده سمند برای ایران خودرو در سال گذشته زیانی حدود ۳۶ میلیونی به همراه داشته و این عدد برای فروش هر دستگاه از خانواده X ۲۰۰ (تیبا، ساینا و کوییک) برای سایپا بیش از ۱۷ میلیون تومان بوده است.
ایران خودرو و سایپا، دو خودروساز بزرگ کشور، صورت‌های مالی منتهی به سال ۱۴۰۰ حسابرسی نشده خود را بر روی سامانه کدال منتشر کردند. نگاهی به اعداد منتشر شده نشان از عمق فاجعه سیاست گذاری کشور دارد.
بر اساس صورت سود و زیان غیرتلفیقی، زیان عملیاتی ایران خودرو در سال گذشته برابر با ۸هزار و ۴۸۶ میلیارد تومان بوده است که البته نسبت به سال ۱۳۹۹ کاهش ۳۵.۴ درصدی را نشان می‌دهد. سایپا نیز در این بازه زمانی زیان عملیاتی ۴هزار و ۲۴۶ میلیارد تومانی ساخته که نسبت به سال ۱۳۹۹ افزایش ۴۴ درصدی را نشان می‌دهد.
باید توجه داشت که تولید ایران خودرو در سال گذشته نسبت به سال ۱۳۹۹ بیش از ۶درصد کاهش داشته و از ۴۸۰ هزار و ۳۳۲ دستگاه در سال ۱۳۹۹ به ۴۵۱هزار و ۱۱۲ دستگاه در سال گذشته رسیده است. سایپا نیز سال گذشته ۳۰۶ هزار و ۳۹۸ دستگاه خودرو تولید کرده است که نسبت به تولید ۳۱۸هزار و ۹۴۴ دستگاه در سال ۱۳۹۹، کاهش حدود چهار درصدی را نشان می‌دهد. نمودار زیر سود (زیان) عملیاتی غیرتلفیقی ایران خودرو و سایپا را در ۱۰ سال گذشته نشان می‌دهد.
همانگونه که مشخص است زیان عملیاتی دو خودروساز از سال ۱۳۹۷ با افزایش چشمگیری همراه بوده است؛ طی سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶ سود عملیاتی سالانه ایران خودرو به طور میانگین برابر با ۹۵۶ میلیارد تومان بود که از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ این عدد به زیان هشت هزار و ۸۸۶ میلیارد تومانی رسید. سایپا نیز در سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶ به طور میانگین سالانه سود ۲۲۵ میلیارد تومانی را ثبت کرده بود که این عدد در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ به زیان دو هزار و ۴۹۱ میلیاردی تبدیل شد.
نگاهی به اطلاعات مربوط به سود و زیان خالص نیز نشان می‌دهد که ایران خودرو در سال گذشته بیش از ۱۳ هزار میلیارد تومان و سایپا ۹ هزار و ۲۶۶ میلیارد تومان زیان ساخته اند. زیان خالص ایران خودرو کاهش ۱۶ درصدی و زیان خالص سایپا افزایش۴۳.۵ درصدی داشته است. نمودار زیر سود (زیان) خالص غیرتلفیقی ایران خودرو و سایپا را در ۱۰ سال گذشته نشان می‌دهد.
در خصوص سود (زیان) خالص غیرتلفیقی نیز طی چهار سال گذشته شاهد افت عجیبی بودیم؛ طی سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶ ایران خودرو به طور میانگین سالانه ۹۹ میلیارد تومان سود خالص ساخته بود که این رقم برای سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ به زیان ۱۰هزار و ۸۵۲ میلیارد تومانی تبدیل شد. سایپا نیز طی سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶به طور میانگین سالانه زیان ۱۴۷ میلیارد تومانی را ثبت کرده بود که برای سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ این رقم به ۵هزار و ۹۵۶ میلیارد تومان افزایش پیدا کرد.
نتیجه چنین عملکردی به زیان انباشته سنگین برای این دو خودروساز منجر شده است؛ زیان انباشته ایران خودرو بر اساس صورت‌های مالی غیرتلفیقی در پایان سال گذشته با افزایش ۴۴ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۹ به رقم ۴۲ هزار و ۹۸۹ میلیارد تومان رسیده است؛ این در حالی است که سرمایه ثبتی این شرکت در حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان است؛ به بیان دیگر ایران خودرو ۱۴۲ درصد سرمایه خود، زیان انباشته دارد.
شرایط برای سایپا نیز مشابه ایران خودرو پیش رفته است؛ زیان انباشته این خودروساز در پایان سال مالی گذشته به ۲۴ هزار و ۹۷۱ میلیارد تومان رسیده که نسبت به سال ۱۳۹۹ افزایش ۵۹ درصدی داشته است. با در نظر گرفتن سرمایه ۱۹هزار و ۵۵۱میلیارد تومانی، زیان انباشته این خودروساز به ۱۲۷ درصد سرمایه ثبتی رسیده است.
نمودار زیر سود (زیان) انباشته ایران خودرو و سایپا را طی ده سال گذشته نشان می‌دهد.
همانگونه که مشخص است روند زیان سازی این دو خودروساز از سال ۱۳۹۷ تشدید شده است.
در این میان پرسش اساسی این است که چرا این خودروساز به کارخانه‌های زیان سازی تبدیل شده اند؟
برای آنکه به این پرسش تا حدودی پاسخ دهیم نگاهی به آمار‌های فروش و تولید این دو خودروساز می‌کنیم:
بر اساس آمار‌های منتشر شده ایران خودرو سال گذشته حدود ۵۰ هزار دستگاه از خانواده سمند فروخته است. بهای تمام شده این گروه به ازای هر خودرو برای ایرانخودرو بیش از ۱۷۵ میلیون تومان بوده است. اما این خودروساز هر دستگاه از خانواده سمند را حدود ۱۳۹ میلیون تومان فروخته است و در نتیجه به ازای هر خودرو حدود ۳۶ میلیون تومان به صورت ناخالص ضرر کرده است. به بیان دیگر ایران خودرو در سال گذشته در مجموع از فروش محصولات سمند زیانی یک هزار و ۸۰۱ میلیون تومان متحمل شده است.
نگاهی به گروه خودرویی دیگر می‌کنیم؛ میانگین هزینه تمام شده هر دستگاه از محصولات خانواده پژو برای ایران خودرو در سال گذشته حدود ۱۵۶ میلیون تومان بوده است. این شرکت حدود ۳۰۰ هزار دستگاه از محصولات خانواده پژو را با میانگین قیمت حدود ۱۳۳ هزار تومان فروخته است. به بیان دیگر ایران خودرو سال گذشته به ازای فروش هر خودرو از محصولات پژو به طور میانگین ۲۳ میلیون تومان زیان ناخالص شناسایی کرده و در مجموع ۶هزار و ۸۴۱ میلیارد تومان ضرر ناخالص از تولید این خودرو‌ها متحمل شده است.
سایپا نیز شرایط مشابهی را تجربه می‌کند؛ به عنوان مثال میانگین بهای تمام شده محصولات خانواده X ۲۰۰ (تیبا، ساینا و کوییک) در سال گذشته برابر با ۱۱۲ میلیون تومان بوده است؛ این در حالی است که سایپا این محصولات را به طور میانگین با قیمت حدود ۹۵ میلیون تومان بفروش رسانده است و این یعنی زیان ناخالصی بیش از ۱۷ میلیون تومان به ازای هر دستگاه. به بیان دیگر با توجه به تولید بیش از ۲۶۳ هزار دستگاهی، تولید و فروش محصولات خانواده X ۲۰۰ زیان ناخالص چهار هزار و ۶۱۷ میلیارد تومانی را به سایپا تحمیل کرده است.
تولید شاهین هر چند کم‌تر، برای سایپا با زیان همراه بوده‌است؛ بهای تمام شده این خودرو برای سایپا در سال گذشته حدود ۲۴۹ میلیون تومان به ازای هر دستگاه بوده است؛ این در حالی است که سایپا مجبور بود هر دستگاه شاهین را به قیمت ۲۴۵ میلیون تومان بفروش برساند و زیان حدود چهار میلیون تومانی متحمل شود. با توجه به تیراژ حدود ۲۲هزار دستگاهی این خودرو، در مجموع سایپا از تولید و فروش شاهین زیان ناخالص ۷۸ میلیارد تومانی را متحمل شده است.
با مرور این اعداد و ارقام، دوباره به پرسش ابتدایی خود باز می‌گردیم؛ چرا ایرانخودرو و سایپا به این اوضاع دچار شدند؟
هر چند که سوء مدیریت چندین ساله، سیاست‌ها و حمایت‌های اشتباه، ساختار نیروی انسانی و بسیاری از عوامل در این شرایط دخیل هستند، اما به نظر می‌رسد که قیمت گذاری دستوری و اجبار به فروش خودرو با قیمتی که حتی هزینه تولید را پوشش نمی‌دهد اصلی‌ترین عامل زیان خودروسازان باشد. سیاست اشتباهی که طی چهار سال گذشته با تشدید تورم و جهش نرخ ارز بر شدت آن افزوده شده و سیاست‌گذاران تصور می‌کنند که با سرکوب قیمت و اعمال قیمت مصوب می‌توانند به کاهش تورم کمک کنند. مسئله‌ای که به یکی از عوامل مهم در کاهش تولید، اختلاف چند ده میلیونی میان قیمت بازار و کارخانه و تشدید تقاضای سرمایه گذاری برای خودرو منتج شده است. به بیان دیگر سیاست اشتباهی که برای کنترل قیمت‌ها در پیش گرفته شده است نه تنها موفق نبوده است بلکه به تشدید تورم و کاهش تولید منتج شده است.
تمام اطلاعات و ارقام از صورت‌های مالی غیرتلفیقی استخراج شده است.
منبع: اقتصاد آنلاین